умрен (м.)
Кои умрени се поменуват на свјатаја литургиа, тие се куртулисуват от руки дјаволски. Така рекл Христос.
„Избор“
од Јоаким Крчовски
(1814)
Готови, везени, ткаени, плетени, кистени, од живи од умрени, лели Боца си има да си навре, шо ѝ е гајле? — велеше Тушевата невеста, покажувајќи со прст ,на Бојана.
„Крпен живот“
од Стале Попов
(1953)
За умрените се дава на живи разни предмети и продукти да им се најде на тој век сереј — волната кога ќе се попари пушта жолта течност која се зика „сереј“ симсиле — род, потекло синдилија — кременисување од високо, паѓање, несреќен случај синдрак — синко (аугментатив од син) синија — софра, трпеза сињелко — господ кој се наоѓа на синото небо скипне — догорува оганот, скипнува сонцето, животот на човек кога умира скисна — ми се досади скопец — женски накит од сребро или бакар подресен со пари или трепки скорнам — разбудувам, дигам некого од место скубам — пасам трева слеа се — се стопи како восокот што се топи слог — нива слог сповојница — веселба по повод на новородено дете српјановец — рид над селото Витолишта сртам — висам, се врткам околу тебе срчка — види срдешница срџба — лутина ставам — се сретнав со тебе се ставив со некого, 2) Станувам од место старавински — од село Старавина стегната рака — скржав, стипца, циција стигна — роди, се породи жена стопанот — мажот, сопругот страк — парче борина странам (дрва) — редам дрва или друго нешто за товарење на добиток стрелушам — се потплашувам струнено — тканина или плетена врвца од козина суварија — турски жандар, коњаник сугарен —доцна, поназад.
„Крпен живот“
од Стале Попов
(1953)
Од умрен соблечени па јас да и носа — господ да чуа! — одговараше Стана Дојкова.
„Крпен живот“
од Стале Попов
(1953)
— Море какво ти давање, побратиме, зар не знајш. Ошче и борчлиа го вадат секој умрен, та ѓоамите борчот му го прошчаваат и со тоа децата се тешат.
„Толе Паша“
од Стале Попов
(1976)
И кој сѐ се реди во погребалниот спровод на телесно умрениот дух во таа негова куќа?...
„Куршуми низ времето“
од Љупчо Стојменски
(1976)
и тука, слично на овие птици, крештеле, врескале, пискале, југале, фаќале заскитани добичиња ноќе, ги молзеле, им ја пиеле крвта, играле оро околу нив земајќи им го умот, се пикале во оџаците и гнетеле крпи за да им чади на луѓето; тука луѓето сега, на тие трски и шевари, после секој погреб фрлаат од умрениот: кошула, чорапи, капа, антерија, риза, убрус, скутник, шалче, шамија - за покус, за да не повлече умрениот и друг по него од куќата;
„Свето проклето“
од Јован Стрезовски
(1978)
понатаму од трските и шеварот гледаше Висар, како жените, по умирањето на некој, ја вадеа сета постела на која спиел умрениот и сета покуќнина со која се служел, да ја мијат на езерото да ја тријат: веленце, мутав, постеќија, сазма, клашник, сакма, џубе, ресичка - удираа со пиралките на нив, фрлаа пепел и катранен сапун, луга и жива сода за да го извадат и очистат од нив и допирот и здивот од умрениот;
„Свето проклето“
од Јован Стрезовски
(1978)
Започнаа луѓето од лично полично да ги закопуваат умрените: на секој погреб свиреше музика; кога ќе писнеше таа, кога ќе зајачеше тажно, целото село излегуваше надвор: застануваа луѓето на плотовите, на чардаците, на портите и слушаа, слушаа олцкајќи и бришејќи ги очите.
„Свето проклето“
од Јован Стрезовски
(1978)
Тоа што си го знае напамет: - Стомниња, бардиња, грниња, уш, ќукш, ги тера магарињата, натоварени со посатки и само вика: стомниња, бардиња, грниња, купете за умрените, за погинатите, вели, за курово здравје гинеа, за ветер во магла, вели, ама мора нешто да ѝ имаме згрешено на мечката од Москва, стомниња, бардиња, грниња, мора да сме ѝ згрешиле, нѐ има секакви ’рчпали, вели, стомниња, бардиња, грниња, не ни е за џабе налутена мечката, вели, не нѐ гледа за ништо напоречки, вели, стомниња, бардиња, грниња, ни пушти шенци, чкрапји и тавтабици и сега чешај се, ако можеш да се досегнеш, стомнина, бардиња, грниња, вели, нѐ остави да нѐ делат ко варена тиква, ко чајчаре, една велка овему, една велка онему.
„Пиреј“
од Петре М. Андреевски
(1983)
- Овој е умрен, ќе рече, да не се мачиме и со него.
„Пиреј“
од Петре М. Андреевски
(1983)
Умрениот го сметнуваат, го запретуваат.
„Пиреј“
од Петре М. Андреевски
(1983)
На умрениот му требало шамиче за да му се избрише крвцата од устите, другарката Оливера Срезоска со солзи го подава своето.
„Големата вода“
од Живко Чинго
(1984)
На умрениот му требало бел чаршаф за да не го гори сонцето, чаршаф веднаш се донесува.
„Големата вода“
од Живко Чинго
(1984)
Од сите овие видувања на умрени кои слегуваат да пијат вода на изворите, најфантастично беше она, за Трајана Дамческа.
„Потковица на смртта и надежта“
од Миле Неделкоски
(1986)
Посебно затврднато беше верувањето дека мртвите доаѓаат да пијат вода од Виданови Извори во првите шест недели по умирањето, посебно ако домаќинството не стигнеше, во тие шест недели, секое утро рано-рано да однесе на гробот на умрениот бардаче пресно налеана вода.
„Потковица на смртта и надежта“
од Миле Неделкоски
(1986)
Само, човек се прашуваше: кого ли редат луѓето - дали умрените, дали татко им Ѓорета, кој, поради пуста Македонија, ни за нивната свршувачка ни за нивната умирачка не беше тука, ни да им се изнарадува ни да ги исплачи, дали мајка им Илинка, која, во еден миг, како што стоеше на работ од гробот небаре скаменета и без солзи, туку рипна внатре во гробот, го прегрна ковчегот и викаше, молеше, заколнуваше и неа, заедно со ќерките, жива да ја закопаат...
„Потковица на смртта и надежта“
од Миле Неделкоски
(1986)
Може да им беа свадбени дарови, а можеби од оние првите, што се фрлаат по река за умрените.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
И кога го родив Ивана паѓаше снег и кога го вратив откај умрените.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
А овој, Андреја Тарковски, во сите матични книги бил заведен меѓу умрените.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
