православен (прид.)
Патријаршијата ќе бара грчки јазик и за православните Албанци – Тоските.
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
Православјето во Македонија сега до толку е искривоколчено што и не може да станува збор за една православна црква, – сега таму има 3 цркви, но не православни, а: грчка, бугарска и српска.
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
И така, значи, Бугарија ни ги направи досега веќе сите арнотии, остануваше само и кај нас да развие класа „самостојни националисти” што ќе разберат најпосле каде е коренот на секое зло во нашето национално развивање, т.е.Бугарија реши и кај нас да насее русофобство, та и ние да ја изгубиме секоја вера во православна Русија.
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
Се стопи од православна покорност.
„Улица“
од Славко Јаневски
(1951)
Православниот баќушка нема да дозволи.
„Две Марии“
од Славко Јаневски
(1956)
Кога ги симнаа од бесилката, аџиите најдоа на нивните глави една мала штичка на која пишуваше: Умираме за светата вера православна и златната слобода.
„Калеш Анѓа“
од Стале Попов
(1958)
Се сетија: мачката на директорот на една пошта пролајала со глас на пес; тој исплашен од божјата казна, му подарил на православниот црковен одбор државен радио-апарат со четири ламби и ја вратил својата партиска книшка.
„Месечар“
од Славко Јаневски
(1959)
Но, покрај многуте неизвесности, неизвесно е и тоа: како се случило, кој им го оставил во завет на овие православни верници, на денешниве жители на Потковицата, да го честуваат она инородно светилиште, Латинска Црква?
„Потковица на смртта и надежта“
од Миле Неделкоски
(1986)
Можно е, пак само претполагајќи, и пак потпирајќи се само на општите историски податоци, зашто конкретни, веќе видовме, нема, дека Солунското кралство односно Латинското, во времето на Бонифациј Монфератски, во 1204 година, кога го завојувало и овој дел на Македонија, со поткуп, со принуда, или на превара претците на денешниве жители на Потковицата ги правело во католичка вера, но по неговото исчезнување од исторската сцена, нивните потомци, во текот на времето, одново се вратиле на православни верски традиции, а како драг спомен на своите претци, и на тие можеби добродетални времиња, ја запазиле и ја честуваат Латинска Црква?
„Потковица на смртта и надежта“
од Миле Неделкоски
(1986)
Тогаш, две години пред раѓањето на српскиот социјал-утопист Пелагиќ и две години по смртта на францускиот социјал-утопист Фурие, припадникот на движењето Млада Германија, Гуцков, проповеда во својата литература еманципација на жената напаѓајќи го црковниот брак; во Македонија, негде во Леринско, потурчени се сосила три девојки, четвртата е силувана и оставена на пченкарна нива со пресечено грло, и убиен е негде во Скопје поетот мечтател Селџик-бег, Турчин и заштитник на православната сиромаштија; мртов не ќе го види уништувањето на шумите на тој народец кога во Европа почнува засиленото садење на борови.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Кога првите востанички истрели им дошле до глава на негушките претставници на отоманската власт и кога почнале дивите страженија со аскерот на Емби Лобуд кај селата Прахно и Цер и на некои ритчиња судбински определени за православни и муслимански гробишта, Панделиј Каламарис паднал болен од коњска кашлица.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Тогаш повеќето домаќини носеа околу ушите жолти или црвени шамии, некаква православна чалма што ги брани од студ, и така сите имаа глави како наголемен желад, плод од џиновски шуми какви што биле во најстарите времиња.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Нагласи дека манастирот отсекогаш бил словенско просветно и културно жариште; дека населението околу манастирот по вера се православни; дека прават целина со крајбрежјето на езерото.
„Злодобро“
од Јован Стрезовски
(1990)
Српскиот претседател - во тој кошмар од елементи, каде што злосторствата се прават во име на (православниот) Бог, масакрирањето на другите во име на борбата против фашизмот, каде што никнуваат концентрациони логори во името на стравот од сопственото истребување - се претвора во чудовишна икона од која секој миг беснее Хитлеровиот поглед, Садамовото мрсно чело.
„МАРГИНА бр. 8-9“
(1994)
Другата страна пак, српската, своето чудовиште го креира од елементите на хистеричното православие, мешајќи ги православните икони со опинците, фолклорниот лелек со четничките ками и брадестите убијци.
„МАРГИНА бр. 8-9“
(1994)
Клучните симболи на националистичкиот кич се врзани со националниот идентитет (оттаму во иконографијата она мноштво од грбови, витези, католички и православни крстови, скулптури на историски јунаци).
„МАРГИНА бр. 8-9“
(1994)
Притоа: во постоечката православна црква не се допуштаат никакви реформи.
„МАРГИНА бр. 29-31“
(1996)
Затоа, во московската Јелоковска катедрала, која е најголемиот православен храм на престолнината, Бренер подели летоци во кои ја објави својата подготвеност да ја ослободи Русија од големото бреме, преземајќи лична одговорност за нејзините злосторства и за нејзината ненадареност.
„МАРГИНА бр. 34“
(1996)
Таа, на магичен начин, ја поврзува реалистичката постапка на Јован Бошковски, авторот на првата збирка раскази на македонски јазик, со некаков си урбан „фантастичен реализам” на Веспа Демонска, на пример; или, Урошевиќевата постапка на „онеобичување” со гротескната слика на градот на Ермис Лафазановски; или, налудничавото Скопје потонато во православна хистерија од Самураи на Славко Јаневски со новиот сензибилитет и урбаниот пејзаж на Буде; или, лирски снажното стареење и изумирање на нештата од расказот на Димитар Солев со осаменичкото, отуѓено и невротично „живуркање” на студентот од Ѓон на Драги Михајловски; или, Чаршијата од предземјотресно Скопје на Данило Коцевски со денешниот Битпазар од расказите на Јадранка Владова; или, фактографското отсликување на личните спомени врзани за скопското предградие на Ташко Георгиевски со александриската или „борхесовската” постапка на ерудиција која ја негува Венко Андоновски...
„МАРГИНА бр. 34“
(1996)
Татко најмногу стравуваше сталинизмот да не се всели и најдолго да не остане во душата на неговиот албански народ, па троверен каков што беше, католички, православен и муслимански, можеше да страда и од тројна болка, ако му се наметнеше новото јаничарско-сталинистичко преобраќање. Бог да чува од полошо!
„Атеистички музеј“
од Луан Старова
(1997)
