ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Устата му се чепотеше до ушите, откривајќи ги нималку детските челусти; и беше чудно што лешот има толку подвижна, жизнерадосна уста; клемпавите уши му се зацрвенија од приливот на претходно исцицаната крв; лиценцето го беше подигнал угоре, кон Бога; неживите очиња ги затвори и пееше внимателно, со труд, дури мртвите жили на вратот му отекоа.

Мртовчето седна во центарот на кругот; отсекаде гледаа пријатели. Одеднаш запеа.

Пиеја и пееја и така нашето купе стана многу бучно.

Кога навикнавме на таа едноличност, на тоа сивило, вторникот во бавчата се раздени добиче што тонеше в земи, слепи близначиња шетаа по дворовите и пееја, и така, Ноќта ми се пристори некоја небесна тишина во која не се слушаше ништо освен оној вечен звук на земјата дури се врти.

- А татко ти? се интересиравме. - Ене го, лежи пијан на широчината и пее како Скопје негово да е.

Се искачивме на насипот и јас, без никаква видлива причина јурнав да трчам код мостот; зад мене Земанек викаше да застанам, да го почекам; јас не застанував, јурев кон тунелот, влетав во него, трчав и пеев: „Учи ме мајко, карај ме, како да земам Луција“; трчав кон светлината, но експресот веќе беше поминат и не можев да сфатам дека веќе нема ништо пред мене, освен светлина; и во моментот кога излегов на светлина, кога градите ми се полнеа со воздух (каква страшна болка во градите!), видов дека Земанек допрва влегува во тунелот.

Јас се опив и плачев: велев дека ја сакам, дека не смее тоа да ми го прави (во пијанството се однесував како Луција да ми е венчана жена); потем Земанек, на мелодијата на една стара народна песна (беше жива фонотека за стари народни песни), почна да пее „Учи ме мајко, карај ме, како да земам Луција, Луција курва убава“, и јас му се придружив; бевме сосема пијани и пеевме само едно исто: „Луција курва убава“, „Луција курва убава“, „Луција курва убава“.

Тој не вели „филозоф и поет“, туку мислителот (Denk- er) и поетот (Dichter) мислат и пеат.

Убаво рече другарот Алајко, земете си ги мандолините, цаманмките, удрите по теловите, по барабаните и тапаните; играјте и пејте; веселете се.

Во занесот го гледам само модриот прстен од левата рака на продавачот, ги слушам магичните зборови и час пропаѓам или се кревам, час бладам или потпевнувам, обидувајќи се, притоа да им посочам на моите на петелот „Чуварот на сонот“ кој се така бдее и пее надвиснат над мене, и ако заклан.

„А утре веќе со нас ќе се спогодуваат за камења. Каде се другите?“

Орлен Шумков беспомошно ги рашири рацете. „Кој каде. Борис Калпак пие и пее со својот булук.

Од своето камено гнездо, колку куќа толку кула, без жени и без слуги но со белези што го покажуваат дури и умирањето на бигорот, Селџик-бег ја пречекал мулазимовата заповед со крвави очи и со пушка в раце.

Стрелал и пеел со персиски зборови за месечината и за бескрајноста на шумите под сребрената пајажина на светлоста.

Сѐ што се случува во селото: добро или лошо, се случува на него: преку него врват и свадби и свадбари, и погреби и музики, и арамии и војски, по него во селото доаѓа една власт а си заминува друга, по него се испраќаат и пречекуваат луѓето за војници, печалбарите по светот; на него седнуваат старци и старици да се топлат на сонцето, на него везилките од селото се собираат да везат и пеат; на него се читаат наредбите на власта, по него се тркалаат бочви за да киснат во езерото; крај него се садат муренкови стебла за сенки; на него говедарот го собира добитокот за пасење; којшто ќе дојде од градот или околните места да купува и продава, на него купува и продава; тесните сокаци: одат кај ќе им текне; се кршат, се извиваат, се провираат меѓу куќите, кружат и пак одново се враќаат и излегуваат на широкиот пат крај езерото; по отпадоците што се фрлаат на нив, се знае која куќа што готви за јадење која што заклала; која бара заскитан добиток или деца, во која се веселат, а во која водат војна; по тие сокачиња, ако си невнимателен, можеш да се чукнеш во столче, во синија, во каца, во кош, во тезгере, да се слизнеш на лушпа од тиква, од лубеница, од лепешка; да цапнеш во бразда што одненадеж ти излегла, да се сретнеш со натоварено добиче со кое не ќе можеш да се разминеш; да ти лавне одненадеж од некоја порта куче, да те запраша некој кој си и кај одиш, да те викне некој што започнал сам во дворот да пие; низ нив и зиме и лете струјка ветер од езерото и шишти како низ тутурка, како низ оџак; галеб кога ќе се најде во нив, креска како да се загубил; боите на куќите: сината: луѓе вљубени во езерото, во мирнотијата, во спокојот; мудри, темелити, неизбрзливи во ништо, сигурни во она што го прават и говорат, верни на она што го преземаат или ќе го наумат; добри, предобри, душицата како на дланка да им се гледа; засакаат ли нешто - се врзуваат за него трајно и за век, како што се врзуваат земјата и историјата; зелената: скитници; непостојани во сѐ: во потфатите, во работата, во мислите, во духот, во зборот; она што го започнале денеска да го кажуваат, ќе го завршат вечер, утре, или никогаш; не држат многу за ред, за збор: зборуваат за работи што не им се доволно јасни, одговараат на прашања пред убаво да размислат, решаваат пред да бидат наполно сигурни; слобода и ширина имаат во сè; жените со рулче на раце или на босици седат на прагот; децата им мочаат кај им е ќеф, седат на прагот или скитаат по сокаци; очите им играат како во масло.

Ги жалеа луѓето, ги оплакуваа и правеа маѓии да ја стиосат болеста, тропаа со тенекиња и ја бркаа, палеа ќуќур и козина да ја спотераат и избркаат од каде што дошла; ги стркаа ќералите и плевните со света водица, со жива вар, чадеа темјан и пееја молитви, го молеа господа да ја запре и сотре болеста по ајваните; им врзуваа амајлии на гушата, им сечеа од ушите, од опашката, од роговите - чинеа сѐ што знаеја или ќе чуеја само да ја откатанчат и изгонат болеста.

Во очите ѝ се читаше и желбата и гладот и сакаше да каже ама не сакаше да ја растажи мајка си, па се нишаше во скутот нејзин и пееше.

А Ристе ги шета сокаците и пее - мангарче бара, јајце страчкино за лек дава.

Вака ми останува да свирам и пејам само за својата душа, а музичкиот талент и знаење ми стои скриен во нотните тетратки, без можност да ги чујат и некои други уши.

Ме положуваат крај ѕидот, од онаа страна каде што е раната.

И тие доаѓаат, членовите на семејството и селските старешини, и ме соблекуваат; училиштен собир, што го предводи учител, стои пред куќата и пее некоја мелодија со прост текст.

Знам веќе, семејство, но сега наместо да си на мојата страна а против нив, ти се приклонуваш не оставајќи ми време за било што, дури ни да се помирам со судбината и да се привикнам, се појавуваш вака, водата капе низ тебе, сивата вода на невремето и студенилото, обесхрабрувачко порекнување на нешто што толку го чекав додека постепено се ослободував од твоите браќа и сестри обидувајќи се да ги сочувам силата и ведрината, да имам џебови полни со пари, да смислувам каде ќе одиме, пржени компирчиња во оној ресторан под дрвата каде што е толку фино да се руча покрај птиците и девојките и стариот Клемент што го препорачува сирењето проволоне и понекогаш свири армоника и пее.

Претпоставувам, кога Шакира била мала, играла и пеела, сонувајќи дека еден ден ќе биде славна пејачка и танчерка. Го постигнала тоа.

Чувствувајќи како дождот сѐ повеќе го натопува, се пренесе во времето кога ја погребуваа баба му Депа кога исто вака туриваше силен дожд, а тој одеше во погребната поворка фатен за раката од мајка му, дождот му плускаше по главата, по телото, му се лизгаше по кожата и му слегуваше низ нозете во опинците; погледнуваше повремено во баба му во ковчегот што го носеа луѓето на раце: и нејзиното лице дождот го миеше, се лизгаше по него како по восок и ги натопуваше цвеќињата и овошките во сандакот; лееше на попот и му ја гаснеше кадилницата со која штркаше по ковчегот и пееше за покој душа, лееше на луѓето што одеа со наведнати глави.

Секогаш за викендите пушташе гласно музика и пееше низ дома.

Во собата за прием во која веќе беше запален каминот, на кожната софа седеше стрико Ѓорги и пееше додека син му го придружуваше на гитара.

Додека ги стискал забите како да сакал да ја задржи во себе силата на животот ( не земај ми ја душава, можеби можел да шепоти своја молитва, додека не ти принесам курбан), негде, не можејќи да определи каде, умирал ранет војник и пеел на турски за мајка и за дом по кој се копнее.

Пиеја и пееја, носеа шишиња со ракија и со вињак. Се братимеа.

Човек имаше чувство дека таа би била совршено задоволна кога тоа јунско попладне би се отегнало во недоглед и кога количеството пелени би било неисцрпно, за да остане во дворот илјада години, закачувајќи пелени и пеејќи бесмислици.

Изгледаше дека не постои час од денот кога таа не маршира помеѓу коритото и жицата за сушење алишта, наизменично полнејќи ја устата со штипки и пеејќи од срце страсни песни.

Анѓа ѝ исприкажа како порасна во слобода кај мајка си и татка си; како весело и слободно го проживеа детството свое, како радосно работеше на нивните ниви, лозја и градини и се што им се раѓаше беше нивно; како среќна и весела играше и пееше на сретсело на Велигден, Ѓурѓовден и другите христијански празници со своите другачки; како среќна и доволна ја собираше волната од нивните овци кога ги стрижеа, и најпосле ѝ ја откри младата душа до нејзината длабочина и ѝ кажа дека има прво либе.

7. О иде иде слушате ли иде песната таа крупноока желба За мене иде во час ненаспан и за вас иде што спиете морни И пее пее со илјада гласои низ мракот пее за денот ви пее О мугро бела бели посестрими цветови млади во темнава мрака доаѓате ми дојдовте и сега рацете ми се куси да ве стасам И веќе јурам зборот да го најдам за да ја речам да ја изболам тагата на ноќите без сон и радоста што толку ви ја сонев

Тој космички миг на среќавањето со мртвото тело на Рацин на плоштадот, покриено со знамето на земјата, на неговата земја за која живееше, страдаше и пееше, тој молневит душевен потрес, таа отворена рана, страдалничка, на елегичните стихови на неговата Балада што нѐ сплоти сите во плач и липање беа, можеби потсвесно, но длабоко во чувствувањето и мислата оној никулец што ги откриваше како еден нов, дотогаш непознат свет на болката на постоењето и на убавината на зборовите, мојата чувственост, мојата приврзаност и определба за поезијата.

Некаде, подолу, некои жетварки жнееја јачмен и пееја: „Горештина, омарнина веќе ми се здодеало“ Трајче требаше да мине преку мостот на реката Сатеска и да премине на другата страна кај Крива Воденица.

Велат: Тука немејте, тихувајте, Ништо не зборувајте, Ништо не велите Тука само сонувајте По небо молку патувајте- Тука летаат и пеат Ангелите. Штип, црквата „Успение на Пресвета Богородица“, одамна

Запира возот, а на прозорците се обесиле Германците и пеат, викаат по нас.

" Се потпрев на прозорецот и пеам и јас со нив.

Жените ме земаат в средина и пеат: ,Прашчај, прашчај"... им се навлажнуваат очите.

Пукаат и пеат, а устите им се зацрвениле, како да имаат неизбришани капки вино.

Млади тогаш ќе тргнат бригади низ крај роден ќе градат и пеат, ширум в села и далечни градој ден ќе расте под сината стреа...

Ги вртат вртешките, а на вртешките оклештени девојчиња, кое од кое поубаво, се вртат и пеат.

За натпревари свириме и пееме нешто покомпликувано, според пропозициите.“

Чував народни непријатели кога таму во Отешево едни кршеа камен, а други пиеја ладна бира и пееја: Стани, стани да не станиш О Битоља ќе ојме, Ладна бира да пиеме...

Носачите на сандакот малку се поколебаа и подзапреа, зашто кон нив се тркалаше голема група народ, викајќи и пеејќи алилуја.