ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Реков: „Ќе ви... “, сторив и исправен излегов. Децата го сетија мојот бес и останаа зад мене веднаш штом заминав од дуќанот.

Со тапа отчаеност ги рашири рацете и остана распнат на кревет.

Оди во Крушевица твоа; малку е подалечку од аскерот, белки не ќе се забележи толку колку овде пред носот негов! — ја повторија и потретија селаните молбата, но Толе си остана на своето и нареди преку ноќта да му се зготват пет шест кокошки и толку мазници за неговите луѓе и остана да преноќува в село.

— Дури ќе бидат тука четите таинот го сакам навреме, — си ја даде наредбата кога излезе од селото.

Рече само за крв, та каква крв — човечка или биволска, коњска — ништо понатаму не објасни и остана затворен спрема сите негови другари во кулушот.

Го изела мрачка. Наводно се фрлил од катот и останал на место мртов, а всушност го фрлиле агентите откако претходно го претепале до смрт.

Пак почна да го вика и да го бара. Ѕирна под креветот и остана зачудена.

Така и направи. Се пресели и остана да живее во гнездото.

Како што лежеше вудвосан во дворот Бубичоски, запрета со нозете, како ѕвере кога е отруено, и остана така, скукален.

Па, сепак, во тоа што Јанечските го кажуваа за Бошета и за ајдутинот само донекаде можеше да се верува, само дотолку што навистина Боше нивни беше заминат од Потковицата, што навистина, себап со неговото заминување, Тахир бег Јаузоски се стори со царски коњ, и што навистина едно чупале, дотогаш ни видено ниту чуено, преку ноќ се најде и остана да живее кај Јанчевци и во Потковицата.

Тогаш се разлути поп Цветан и му се развика на Јандрета, и им се развика на комитите, на војводите и на сите жители на Потковицата дека тоа што го прават со попот српски не било ни човечко ни божје, и дека тоа го правеле ѕверови а не луѓе, сеедно кој бил попот српски и што правел.

- Кој го вели тоа? - Жан – Пол Сартр! - Тој е западен декадент! - Беше и остана комунист.

Татковиот брат, заминат кон Запад, на студии во Лондон пред војната, па вратен и останат со семејството во Поградец, па во Корча и Тирана, имаше трагична судбина во периодот на сталинизмот.

Во своето кажување не престануваше да го внесува моето семејство од двете страни на границата, за мене познати и непознати, исчезнати и останати во живот.

Мислев на мекушлавците а истовремено почувствував и останав многу изненаден дека токму сега се јавува и она чувство на измаменост од сопствената волја што грдо и неодговорно ми пристапува со оној писклив глас што доаѓа негде од далеку, а сепак од мојата внатрешнина: "Ти си лажго!

Лажго кој не е во состојба да ја прикрие дури ни својата лична отсутност туку глуми дека е овде.

- Кој ги украл? ги дигна веѓите и остана со отворена уста зачуден и во исчекување.

Наместо огнот да го голтне дрвото, дрвото го проголта огнот и остана на сред клада, како со вода, а не со оган да сме го дарувале.

За душите на тие над кои шеесет години замрачи мрак, запаливме свеќи за да засвети светлина над нив, да болсне светленце и да заживее и остане траен споменот за нив дека не се заборавени...

Не знам како се воздржав и останав неподвижна.

На крајот, кога завршила претставата, раскажува актерот во интервјуто, кога светлата блеснале во салата, кога се откриле сите лица на публиката, забележал и останал вџашен оти очите биле сопственост на- куче.

Низ трите здрави окна на прозорецот дремливо врнеше густ снег, а денот плашливо раздени онолку колку што можеше и остана збунет.

Онаа голема, распафтана мечка, отскокна од неговиот истрел, се подигна на задните нозе и остана така, исправена суза, погодена и згрчена, во едно морничаво превивање, во кое што болката бликаше многу посилно од секаков вик.

Уште на првиот истрел мечката го остави зад себе раскинатото дивојарче и остана свртена накај него.

Застана нерешително на прозорецот, просто се притули тука и остана таков, допуштајќи веднаш пред својот нос колеблива полутемнина.

Сакаше да си ја зачува сета убавина на исчекувањето и остана мирен.

И сите казни ги истрпува и останува ист: непомирлив, груб кон чувари и кон затвореници и попушта апсаната полека но сигурно и Џемал-ага ги заробува душите на управници и апсанџии.

Тоа, породувањето, кога завршува, завршува цела мака и останува само уморот.

Му чкрта дишењето на човекот, слушам како му чкрта дишењето, мислиш неподмачкана кола. И остана така подзинат.

На неколку чекори од неистинатиот Јане Крстин друг, Пеце Дановски, удрил со крваво чело во камен и останал неподвижен; бил до тој миг незабележлив, малостав, помирен со сѐ што се случувало и што ќе се случува низ векови; сега сите што биле близу до него виделе дека само со тапите прсти минува по земјата - умира и сепак бара потпир да се исправи, да го побара убиецот.

Потоа жените со нејасно лице оставиле околу плочата по залак леб од пченично брашно и ја напоиле со вино земјата во која ги забуцале танките свеќички или боринчињата натопени во смола.

Бил и останал таков: млади жени поучувал, постарите ги обогатувал со сеќавања за младоста, на ваквите каква што била Фиданка Кукникова им се предавал в раце како штотуку да ги одвоил усните од млечна дојка.

Пред да можеме да му помогнеме, без нишање, со тежина на соборено стебло, Борис Калпак се урна преку софрата и остана со распарчено лице и без движење.

Но Борис Калпак и по истрелот стоеше со кренати раце некако потсмешливо исклештен над крвта што се цедеше од едната негова плешка, бездруго и од градите, иако јас тоа не можев да го видам, па веднаш другиот измеќар го принесе врвот на својата кубура до устата на ранетиот и сепак несовладан бунтар и истрела, нѐ заглуши и нѐ заслепи, мене можеби само, нѐ покри со чад и со црвен блесок.

Но тој бил и останал љубезен и со насмевка на младоженец пред прва вечер во која тој само ќе го повтори она што го научил на тајни среќавања.

И останале со положени дланки на плочите и со молитва од која само усните им потреперувале.

Пак истото ја прашав од збор до збор и пак таа остана во тесната рамка на прозорецот.

Се обидов да станам. Долго, со напрегање на бубачка, се отплеткував од волнената тежина на покривката и веќе седев кога девојката се сврте на петици, ги стисна дланките на гради и остана загледана во мене или во сенката зад мене.

Најпрвин таа се тргала од него и се лутела што ѝ здодева, не била таа не знам каква секој да ѝ го попречува патот.

Им одговорил истрел - пак кон нив, неодредено, во месото на сите.

Топлината на пламенот го совладуваше; кога ги склопи очите се смири, чедно побеле и остана детски насмевнат.

Момчето се засрами: Парацелзус е шарлатан или обичен визионер, а тој, натрапник, му влезе низ врата и го натера сега да признае дека неговите познати магиски вештини се јалови.

Остро ја дофати пурпурната роза што Парацелзус ја имаше оставено на полицата и ја фрли во пламенот. Бојата исчезна, и остана само малку пепел.

Во Пансионот на видно место стоеја и Правилата за однесување со кучињата во кои пишуваше: „На секое куче треба да му се почитува правото на природен живот; не смее да се злоставува и да му се нанесуваат физички и психички болки; секое куче има право на заштита и нега; треба да се сака такво какво што е, зашто тоа не е во состојба да бира сопственик, а сопственикот го бира него; ако не чини, треба да му се помогне да се поправи, а не да стане жртва на лошото однесување и изживување; не треба нетрпение и брзање веднаш да се научи на сѐ, ами треба да му се даде време да сфати што се бара од него; не треба без причина да се разлутува или казнува, зашто и тоа може да изненади, да врати; првиот удар тоа го простува, зашто мисли дека е случајно удрено, по грешка, но ако по втор пат го удриш, сфаќа дека е намерно и тогаш ударот ти го враќа со уште поголема мера и те замразува со сета своја душа; тоа најчесто е само и нема никого освен тебе: разговарај почесто со него и самиот ќе се изненадиш како те разбра; љубовта со љубов ти ја враќа; и тоа, како и човекот, има своја судбина: не придонесувај да му е тешка; ако остари, ослепи или оглуви, ако стане неподвижно и остане без заби помисли дека тоа може и тебе да ти се случи, зашто староста е иста за сите; не однесувај се кон него како кон некој обичен предмет, зашто кога ќе го изгубиш, ќе видиш колку е жално; испрати го на неговиот последен пат и размисли дека секоја смрт, било таа и на животно, е загуба за сите: еден живот помалку на земјата”.

„Негде, на планина?“ праша и остана зачуден од своето неочекувано спокојство.

Тапо погледна во браќата и остана зачуден; не разликуваше кој е Мануш а кој Јанкуло. „Кој тоа?“ праша.

„Курвино семе“, за `ржа Отец Симеон, некако се одлепи од калта. „Курвино семе.“ Пред да потрча и да го стигне, ја виде како му се доближува со брзи, ситни чекори, обеспокоена, во сина светкава проѕирност и под сина јакуцка, ја виде како сон зад проретчениот дожд, зад тие светкави коси нишки и остана неподвижен забуцан колец.

Минав и останав жив низ пеколот на Голи Оток.

И Ѓуро ја искористи оваа положба, ги измажи сите три чупи мали и остана сам со Јошка и бабата Тода.

Го удри челото од подот и остана неподвижен на местото.

Со денови и читам преданија За змевот што летал Над планини и мориња И пак им се вратил На крвавите очи од кои се родил И останал змев за приказ.

Черечи ме, Цезар, му рекол на лавот; ѕверот болно мижуркал и останал неподвижен.

И за вистина, Силјане, клетвата од старецот, што ги колна прадедови ни, ни се исполни и до неколку години сите деца од лошата сипаница изумреа и останале сите како црни кукавици без челад; да му е милост на Бога, зер нејќел да нѐ сотре сите, ами и дошол на старата од стариот на сон за да им каже на дедови ни да појдат кај изворите и во едниот извор да се искапат, та ќе се сторат штркови, и да прелетаат бело море и црно, та да појдат во вашата земја и тамо челад да родат и да ги изгледаат, та пак овде да си дојдат и да се искапат во другиот извор, та да се сторат пак луѓе.

Зборовите и советите што ми ги упати Никола Леко откако ме сослуша беа премногу горчливи и останав со впечаток дека тој не се ни обидува да ја сфати мојата жална состојба.

Застана исправен пред вратата од трпезаријата, а потоа тргна напред, почувствува желба да седне, и остана да седи на столицата.

Најпосле престанаа да се смеат, и останаа лежејќи во постелата, во студената ноќ, држејќи се за раце, со главите што се допираа.

Кога ќе размислам сериозно јас и попот Милошевски бевме и останавме сепак пријатели иако овој мој став ја следи познатата увереност дека не треба да се смета на „посебно пријателство“ кај луѓето помеѓу кои времето ќе создаде осетливи цепнатинки.

Кога се повлекувавме си ја шинав ногата и останав во снегот.

Големите деца се свртуваат натаму и остануваат занемени.

Потпре нозе и остана.

Само летно време, играјќи брканица, децата се криеја во неа, а наесен немирникот – ветер кога ќе зашумеше во оголените гранки на тополите, и ги кубеше сламените старечки плеќи, се напињаше да ја одвее, но Аврамовата колиба зачудо долго време се додржа и остана сред бавчите како спомен на страшниот полјак со големи обесени мустаќи.

Татко ми не беше расположен за тоа: - Во моментов не сум расположен за времеплов, оди со децата – рече и остана во една кафеана да го чека чичко Ацо Дукац, другар на мајка ми и негов, кој, бидејќи е директор на Градските кина во Скопје, беше службено на фестивалот, ама не работеше толку колку мајка ми.

Брат ми рече дека времепловите се интересни само на филм, како што е она патување низ минатото во филмот „Враќање кон иднината” и дека ако мајка ми нема против, не би дошол со нас, оти знае тој како ќе изгледало тоа нејзино „носење во детството”.

Се откина од гранката сам, полека и несетено и остана во воздухот да лебдее така.

- А што купи? - праша Билјана. - Ќе го купи автобусот што го возам јас. - Ај! - викна Билјана и остана зачудена. - Автобусот! - Да, да, - потврди татко ѝ сосем сериозно.