ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

На овој начин синдикатот станува многу понезгоден за манипулација, бидејќи наместо еден лесно поткуплив синдикален лидер или тесно кршливо раководство, тој е составен од многумина самосвесни водачи. 1 3) Предолго траење на судските работни спорови Иако, според УРМ (1991), секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на РМ, во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност и иако, законски, во постапката во споровите од работните односи, а особено при определувањето на роковите и рочиштата, судот секогаш ќе обрне посебно внимание на потребата од нивно итно решавање (чл. 405, ЗПП) – сепак, во праксата, работните спорови траат недозволиво долго, па дури и предолго.

Уставниот суд прво реши да поведе постапка (в. Решение на Уст. суд, У.бр. 155/2008-0-0 од 20.XI.2008), но по неколку месеци истата беше запрена со штуро и правно неиздржано образложение (в. Решение на УС, у.бр. 155/2008 од 14.I.2009).

Оттука, капиталистите и политичарите многу добро ја знаат силата на синдикалното движење и затоа, на секаков можен начин, се трудат да ги одвратат работниците од вербата во постигнување успех по пат на чиста, неизвалкана и посветена синдикална борба.

2 При спроведувањето на оваа опсежна правна студија утврдени се неколку „пункта“ на противуставни одредби – и, подоцна, се поведени дваесет постапки пред Уставниот суд на РМ за разни закони од оваа сензитивна сфера на економско- социјалните човекови права.

По неговото влегување во сила, овој закон, поради пререстриктивните услови и дискриминацијата кои ги воведе, беше оспорен пред Уставниот суд на РМ, преку рекордни девет одделни иницијативи, од страна на повеќе лица-иницијатори, меѓу кои беа и дел од авторите на овој труд (пр. Д. Апасиев).

Незадоволна од ваквиот исход, правничката Зефиќ упатува неколку претставки до надлежните органи: до Министерот за правда, Управата за извршување санкции, до Народниот правобранител т.е. Омбудсманот (И. Мемети)5 и иницијатива до Уставниот суд на РМ за оценување на уставноста и законитоста на некои спорни членови од новиот Правилник за систематизација – која 75 подоцна беше отфрлена со образложение дека фамозниот Правилник, за чиј недостатоци свои забелешки имаше и надлежната УИС, „е само интерен акт – па оттука, бидејќи нема карактер на пропис, овој суд не е надлежен за негово оценување“!?

3.  Повеќе за содржината и за уставно-правната аргументација на секоја одделна претставка видете на нашиот веб-сајт: http://www.lenka.mk/mk/pamfleti- i-letoci/35-dokumenti-pretstavki.html; а за симптоматичната, и на моменти небулозна, правна логика на Уставниот суд на РМ, на неговиот официјален сајт: http://www.ustavensud.mk/domino/WEBSUD.nsf.

Оваа одредба е на работ на неуставноста, бидејќи се коси со чл. 58, ст.1 од УРМ дека „сопственоста и трудот се основа за управување и учество во одлучувањето“ и за неа ДСП Ленка планира да поднесе претставка до Уставниот суд на РМ! 42 4.  Погрешно утврдена фактичка состојба постои кога судот некој решителен факт погрешно го утврдил, односно кога не го утврдил.

Досега Уставниот суд реши да поведе постапка за оценување на уставностa во три случаи и во сите три исходот е позитивен – постапките завршија со носење касаторни одлуки за укинување на оспорените противуставни членови; во други единаесет случаи Уставниот суд сè уште се нема произнесено по однос на нашите претставки; потоа во три случаи иницијативите ни беа отфрлени, а во уште три други случаи судот реши да не поведе постапка. 3

5.  Станува збор за Одлуката на Уставниот суд на РМ за укинување на чл. 12, ст.1 и чл. 13 од Законот за извршување на Буџетот за 2008 год. (Сл. весник на РМ, 47/08 од 10.IV.2008).

Сепак, тој лично се обрати до новоизбраниот претседател на Уставниот суд на РМ (Б. Наумовски, кој порано ја извршуваше функцијата Народен правобранител т.е. Омбудсман) – а кој беше запознаен со проблемот.

Револтирана од ова, Зефиќ вели дека „оваа инспекција кај нас за џабе постои“ и со право констатира дека трудовите инспектори, при било каква реакција од работник, само одат кај директорите „на посета и муабет“, попатно го бараат досието и божем прават записник – а сѐ со цел да го прикажат во нивните извештаи и да покажат дека нешто работат.

7.  Невработено лице, во смисла на овој закон, е лице кое: 1) не е вработено; 2) е пријавено во Агенцијата за вработување; 3) е способно и сака да работи; 4) активно барало работа во изминатите 30 работни дена и е на располагање на берзата на трудот да започне со работа во следните 15 дена; 5) не одбило соодветна понуда за вработување и 6) на кое работниот однос не му престанал по негова волја (чл. 53, ЗВОСН) [оваа последна и подвлечена спорна точка, во меѓувреме, е укината од страна на Уставниот суд на РМ со Одлука У.бр. 173/2010-0-1 од 22.VI.2011, благодарение на иниција- тивата од 1.X.2010, поднесена од страна на ДСП „Ленка“ - Скопје и Асоцијацијата „Магна Карта“ - Велес].

Со колективен договор за работникот можат да се определат начинот и условите за намалување или простување од плаќање на обештетувањето (чл. 158, ЗРО). 3.  Со измената и дополнувањето на ЗЈП (1996), од април 2006, се укина правото на работниците во јавните претпријатија да форми- раат Совети на вработените, како и да одредуваат свои претста- вници во УО на претпријатието (чл. 18 и чл. 26, ЗИД ЗЈП/06).

Па токму затоа, преку различни механизми и репресивни методи, тие се обидуваат – логистички поддржани од страна на штетната синдикална бирократија и хиерархизацијата на „жолтите“ (мејнстрим) синдикати, да го пасивизираат 301 членството и да шират дефетизам меѓу работниците дека „што и да пробаат, сè би било џабе“.

Симптоматично е тоа што со ребалансот на Буџетот на РМ за 2008 беа издвоени средства за околу 5.000 – 6.000 „стечајци“, што значи дека државата заштедила и од оваа ставка, повторно на грбот на најзагрозените!? [Извор: Извештај за работата на АВРМ за 2008 година, стр. 84].

Втората тужба за слична трудово-правна работа е упатена преку истиот адвокат – но, сега таа е по основ неисплатени надо- местоци за исхрана и зголемувања на плата по повеќе основи, согласно веќеспоменатиот Закон за полиција/06 и Одлуката на Уставниот суд за укинување на членови од Законот за Буџет за 2008 година.5 Вкупната вредност на овој спор е 26.904 МКД (440 ЕУР) зголемена за камати и трошоци.

Другите писмена ќе се достават лично кога тоа со овој закон изрично е определено или кога судот смета дека поради приложените исправи во оригинали 132 или од некоја друга причина е потребна поголема претпазливост (чл. 137, ст.1 од ЗПП).

По ова Љ. Н. не се обрати до Трудовата инспекција затоа што немаше доверба во овој орган и за кој, како што вели, „знае за многу проблеми, а буквално ништо не презема“.

Страните можат со договорот однапред да се откажат од повикувањето на определени променети околности, освен ако тоа е во спротивност со начелото на совесност и чесност [bona fide] (чл. 125, ЗОО).

Спроведувањето на пресудата на дело беше по пат на присилно извршување – преку извршител, за што тужениот дополнително плати и награда согласно Извршителската тарифа. *

Со касаторната одлука на Уставниот суд од 29.06.2011 година оваа неправда е исправена и истиот дискриминаторски став е укинат и со него се опфати и оваа категорија на работници.

Со ставовите 2 и 3 од овој амандман се врши дополнително проширување на надлежноста на Уставниот суд, но тие не се предмет на оваа студија, бидејќи на директен начин не ги тангираат работничките права.

149 Сепак, за уставната тужба да не остане само декларативна заложба, уште пред таа да се воведе ќе мора да се извршат одредени промени пред сѐ во внатрешно-организациониот начин на функционирање на Уставниот суд, односно зголемување на ресурсите и капацитетите поради зголемената активност која неминовно ќе настане, па затоа можеби од аспект на ефикасноста во заштитата на правата и слободите на граѓаните би било подобро сегашниот состав на Судот, во иднина, да биде проширен.

Според Уставниот суд неспорно е правото на жените да се пензионираат порано од мажите како принцип на афирмативна акција, но не и кога „станува збор за остварување на правото на работа кое се разликува од остварувањето на правото на старосна пензија“. 25 62 години за жени), а по нејзиниот прием работодавачот е должен да го продолжи договорот за вработување (чл. 5 од ЗИДЗРО/јул.14).

Пред интервенцијата на Уставниот суд, Законот за безбедност и здравје при работа содржеше една дискриминаторска одредба според која одредбите на овој закон се однесуваше на сите дејности во приватниот и јавниот сектор, за сите лица осигурени од повреда на работното место или професионални болести според прописите за пензиско и инвалидско осигурување и сите лица кои се вклучени во работниот процес, но со одредбите не беа опфатени куќните помошнички.

7 Покрај ова, Уставниот суд на Р.Македонија донесе 4 одлуки со кои се касираат одредби од ЗРО.

113 ЗАКОН ЗА СОЦИЈАЛНАТА ЗАШТИТА Законот за социјалната заштита (ЗСЗ) е донесен во 2009 година,113 а за периодот 2010-2014 година, кој е предмет на нашето истражување има претрпено вкупно 11 изменувања и дополнувања,114 и во истиот период еднаш е интервенирано од страна на Уставниот суд на РМ.115 Во делот на социјалната парична помош беше воведена една рестриктивна норма, која дополнително го обремени правото на користење на социјалната помош.

Ваквото алтернативно толкување на когентни (ius cogens) и императивни норми со останатите законски субординирани прописи е класичен пример за противуставност и авторите на оваа студија сериозно размислуваат да го искористат своето уставно загарантирано право и поднесат претставка до Уставниот суд на РМ, како споменатите норми во иднина би можеле да биде касирани.

Секако, позитивен чекор кој е за поздравување е дополнителниот Амандман XL со кој се пропишува дека начинот и постапката пред Уставниот суд ќе се уредат со посебен Закон за Уставниот суд кој ќе го замени досегашниот чл. 113, а секако тоа ќе значи дека и постапувањето по уставната тужба ќе биде подведено под новата легислатива,150 додека пак Деловникот ќе остане да ги регулира техничките аспекти за внатрешното организирање и функционирање на Уставниот суд. 149

21 Уставниот суд на РМ во својата Одлука У. Бр. 124/2008 нотира дека нееднаков однос по основ на пол постои „секогаш кога условите за остварување на пензија утврдени со посебен закон се различни за мажите и жените“.

Законот за безбедност и здравје при работа (ЗБЗР) е донесен во 2007 година84 и во периодот кој е предмет на нашата анализа (20102014) има претрпено вкупно 6 изменувања и дополнувања85 и трипати е интервенирано од страна на Уставниот суд на Република Македонија.86

Амандманот XXXIX предвидува надлежност на Уставниот суд да решава по уставна тужба поднесена од физичко или од правно лице, изјавена против поединечен акт или дејствие на државен орган, единица на локалната самоуправа или носител на јавни овластувања со кои му се повредуваат слободите и правата на човекот и граѓанинот, и тоа: еднаквоста на граѓанинот во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското убедување, имотната и општествена положба, правото на живот, забраната за мачење, на нечовечко или понижувачко однесување, на казнување и на присилна работа, правото на слободата на човекот, правото на презумпција на невиност и фер судење, слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, слободата на говорот, јавниот настап, јавното информирање, слободното основање на институции за јавно информирање, слободата и неповредливоста на писмата и на сите други облици на комуникација, сигурноста и тајноста на личните податоци, слободата на вероисповеста, слободата на здружување, правото на собирање и изразување јавен протест, почитувањето и заштитата на приватноста на личниот и семеен живот, на достоинството и угледот, неповредливоста на домот, како и правото на слободно движење, кога се исцрпени или не се предвидени други домашни редовни правни лекови за нивна заштита.

34 Според Одлука У.бр. 62/2013 на Уставниот суд на РМ „член 213-в ја изгубил својата функција односно станал неприменлив, од кои причини се повредува начелото на владеење на правото како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија“.

61 Покрај ова, Уставниот суд на РМ донесе 1 одлука со која се касираат одредби од ЗВРС.

33 Измената на чл. 213-б која претходно регулираше дека сите 9 члена на Комисијата се избираат по предлог на Владата, а синдикатите и асоцијациите на работодавачите имаат право да определат свој претставник кој само ќе присуствува на работата, е директна консеквенца на Одлука У.бр. 263/2009 на Уставниот суд, кој нотира дека во ваков случај „одлуките за изборот донесени во Комисијата по својата суштина не би биле одраз на објективизиран пристап во одлучувањето на социјалните партнери во трипартитниот однос во економско-социјалната сфера во општеството“.

Од достапните податоци за прегледот на работата до 2009 година, Уставниот суд постапувал по вкупно 154 барања за заштита на слободите и правата на граѓаните, додека пак во периодот 2010 2014 година по вкупно 88 барања. 150 Постапката за заштита на загарантираните права и слободи од чл. 110 ал. 3 од Уставот е уредена со чл. 51-57 од Деловникот на Уставниот суд (1992). 135 ЗАКЛУЧОК КЛАСНА ОФАНЗИВА НА КАПИТАЛОТ КОЈА МОРА ДА ЗАПРЕ!

Сепак, нивото на кое се повишени овие придонеси е пониско во споредба со 2009 година (чл. 1). 3.  Одлука на Уставниот суд на Република Македонија, У. бр. 233/2008-0-1 од 6 мај 2009 година.

Со неа, покрај тоа што настанаа промени во висините на казните (чл. 3 и 4, ЗИДЗВОСН/авг.08), беше воведена и постапката за помирување како начин за наплата на паричните каз- ни, согласно новиот Закон за прекршоците од 2006 година (чл. 5). 13 Глобите што беа предвидени за работодавците-правни лица се намалени од околу 3.200 до 4.900 евра на 2.000 до 4.000 евра во денар- ска противвредност, додека кај глобите за работодавците-физички лица (поранешните поединци што вршат занаетчиска или професионална дејност) дојде до намалување на минималната (од околу 600 10.  Закон за изменување и дополнување на Законот за работните односи, Сл. весник на РМ, 130/09. 11.  Согласно чл. 24 од Законот за изменување и дополнување на Законот за работните односи, Сл. весник на РМ, 106/08. 12.  Согласно чл. 3 од истиот Закон за изменување и дополнување на Законот за работните односи и Одлуката на Уставниот суд, У. бр. 134/2005-0-0 од 29 март 2006 година. 13.  Закон за прекршоците, Сл. весник на РМ, 62/06. 88 на 500 евра), а зголемување на максималната казна (од околу 800 на 1.000 евра).

Сличните одредби од Законот за придонеси од задолжително социјално осигурување Уставниот суд ги прогласи за спротивни со Уставот и ги укина во мај 2009 година. 

Потоа, во 1997, беше пропишано дека критериум 25.  Според чл. 18, ст. 2 од УРМ (1991): „На граѓаните им се гарантира заштита од повреда на личниот интегритет што произлегува од регистрирањето на информации за нив преку обработка на податоците“; според чл. 25 од УРМ: „На секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот“; а, пак, според чл. 50 од УРМ: „Секој граѓанин може да се повика на заштита на слободите и правата утврдени со Уставот пред судовите и пред Уставниот суд на РМ, во постапка заснована врз начелата на приоритет и итност.

Притоа, Судот на авторот на овој текст, и покрај писменото барање, не му овозможи увид во списите на предметот, поточно во добиениот владин одговор – што, пак, е спротивно на Деловникот за работа на Уставниот суд (1992). 3.  Сл. весник на РМ – 37/97, 25/2000, 101/2000, 50/01, 25/03, 37/04, 4/05, 50/06, 29/07, 102/08 и 161/08. 171 1) да му престанал работниот однос во претпријатие 4 со доминантна сопственост на државата;

 7 Покрај ова, Уставниот суд на РМ донесе седум одлуки со кои се укинуваат одредби од ЗРО/05. 

Уставниот суд прво реши да поведе постапка (в. Решение на УС, у.бр. 155/2008-0-0 од 20.XI.2008), но по неколку месеци се предомисли и истата беше запрена со штуро и правно неиздржано образложение (Решение на УС, у.бр. 155/2008 од 14.I.2009).

Сепак, овие две одредби од ЗПЗСО во мај 2009 година беа укинати од страна на Уставниот суд. 

Уставниот суд на РМ ја укина одредбата којашто, поради техничка грешка, пропуст или, пак, правничко незнаење, се наоѓаше во оваа законска одредба.

Види кај Димитар Клисаровски и Игор Петровски: Што ќе донесат измените во Законот за работни односи? – Лошите работници не ќе може да ги спаси ниту еден синдикат; неделен магазин Капитал, бр. 461 (2008). 15 потег на законодавецот беше направен откако, претходно – во 2006, Уставниот суд ја укина оваа противуставна законска одредба. 

Уставниот суд на Грција ме осуди во отсуство и ми го забрани враќањето назад.