ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Изборот на атеље во еден работнички кварт значел демонстративно напуштање на граѓанскиот среден сталеж од кој потекнувале.

А штом ќе се обележат со таа етикета, страдањата им стануваат еднакво несериозни – и, на крајот, еднакво потенцијално смешни – како жените и рајата од средниот сталеж чии страдања презрениот жанр на мелодрамата, со својата изместена сентименталност, ги сфаќа сериозно.

Во самиот свој стремеж да ја издигне буржоазијата, мелодрамата ризикувала да го унижи самиот трагичен жанр.

Зашто, ако можело средносталешката семејна драма да се сведува на комедија, ако ги третирала буржоаските семејни несреќи како тривијални и смешни, таа едноставно ќе го унижувала и багателизирала буржоаскиот живот.

Таа на средните сталежи им е начин да се издигнат, нешто како Веда во Милдред Пирс, преку презир кон сѐ што е средносталешко (Веда е најсредносталешка токму кога ја презира љубовницата на татко ѝ зашто била „упадливо од средниот сталеж“).

Всушност, „сентименталноста“ што често ѝ се товари на мелодрамата и која се смета за едно од нејзините обележја, на крајот на краиштата, не е ништо повеќе од склоност кон премногу изобилни нежност, достоинственост и почит на некакви нискосталешки луѓе кои (според елитата) не заслужуваат толку голема мера сериозна размисла, а кои ја добиваат од мелодрамата само затоа што мелодрамата ги одразува блиското идентификување на нејзината публика со таквата раја и силината на емоционалната внесеност на таквите гледачи во нивните животи. ‌Високиот степен на емоционална напнатост што мелодрамата го внесува во премрежињата на обичните луѓе, кој би им прилегал на врвните теми на трагедијата, но кој станува будалест кога ќе се наштима за да внесе горливо значење во животи што не го заслужуваат тоа, не може да не изнуди насмевка на лицата на општествено овластените.

Но воопшто не е извесно дека мажите од средниот сталеж одиграле главна улога во обликувањето на традиционалната машка геј-култура или дека имале претежно влијание врз неа.

Мелодрамата им дала на средните сталежи доживување на возвишена драма што можеле да си ја викаат своја, што можеле да ја сфатат на свој начин и на свој јазик.

Наместо тоа, етикетата „мелодраматични“ им ги идентификува страдањата како само патетични.

Затоа, оној вид трагедија на која мелодрамата ѝ дала нов облик и нов живот била деградирана, второкласен вид на трагедија, соодветен за прикажување на животите на тие што биле неподобни за автентичната трагична сцена бидејќи, како домаќинки, банкари и клерици, не биле баш дораснати за класични јунаци.

Создадена била за да ги задоволува и да ги разонодува луѓето – главно од средниот сталеж, а особено жените – кои не ги уживале придобивките од врвното класично образование, кои не знаеле да читаат на грчки и на латински и кои затоа имале слаб пристап (пред процутот на евтините и многубројни класични преводи) до префинетото естетско восприемање на античката трагедија, исто како што ја немале ни однегуваната чувствителност што била нужна за да се цени класичната европска драма што претполагала дека е нејзин современ наследник или за да се сладат со крутата формалност на стихот во кој се пишувала. ‌За припадниците на буржоазијата, кои во класичната трагедија, било античка, било современа, не гледале одраз на сопствените животи, на сопствените вредности, морало да се измисли нов и попопуларен жанр: жанр на средносталешка семејна драма, изговарана во проза, со тематика поблиска до нивното секојдневно искуство и со сентиментален опсег усогласен со нивните емоционални потреби – но која, и покрај сите тие отстапки, немало да може да се сведува на комедија.

Аристократската идентификација зазема еден вид естетска или замислена надмоќност во однос на таквите луѓе. ‌Аристократството, така, им овозможува на обезмоќените еден заменски идентитет: таа претставува симбол, фигура, поза (или противпоза) чија функција е да ги изземе оние што ја заземаат од абјектноста на која инаку би ѝ подлежеле.

Но тоа многу ја надминува мојата амбиција и би зафатило многу, многу томови.160 Тешко ќе биде и многу пипаво да се идентификуваат само некои од генеричките или прагматичните елементи што на машката геј-сексуалност ѝ ја даваат нејзината специфичност, што ја определуваат нејзината различност и што ја разграничуваат од главнотековната, хетеросексуална култура. ‌Еден очигледен заклучок што може да се изведе од ова ограничување е дека машката геј-култура што ќе ја опишувам е култура на мажи Белци од средниот сталеж.

Класичната трагедија честопати ја имало во понекое семејство – во кралско семејство, сигурно, но сепак во семејство – а мелодрамата можела да ѝ ги одржи жариштето кон семејството и сместеноста во рамките на домаќинството, на тој начин придавајќи им на општествените и на емоционалните ситуации од буржоаскиот домаќински живот нова смисла на величие, горливост и напон.

Со такви средства, машката геј-култура добива одреден општествен и критички лост против оној вид хетеросексуална сентименталност чие полагање право на сериозност зависи од важноста да се биде стамен.307 Да се проѕрат таквите полагања право, да се разоткрие таа сериозност како поза, значи да се биде надмен од височина до која право на пристап може да ти даде само извесна повисока општествена положба – или, ако ја немаш, аристократство на вкусот. ‌Ако се чини дека геј-мажите си го потпираат опстанокот врз нагорната општествена подвижност, како што укажа Нил Бартлет – или ако машката геј-култура честопати изразува идентификување со повисоките сталежи или со гламурозноста, со убавината и со елитните културни практики и форми (како што е великата опера) кои изгледа дека ги исклучуваат масите – тоа не е затоа што геј-културата ги одразува интересите на некоја висока општествена каста, на мажи што ги уживаат повластиците на расната и на сталешката надмоќност и што и самите потекнуваат од повисоките сталежи.

Ако поимот „мелодраматичен“ е погрден за туѓите чувства, ако ја поткопува автентичноста на туѓите чувства и им ја одрекува на тие луѓе положбата што е нужна за општествена ополномоштеност и, со тоа, за сериозно разгледување, тоа е затоа што одбива да им ја укаже на нивните страдања аристократската и мажествена достоинственост на трагедијата.

Зашто жените, очигледно, не се толку сериозни како мажите, а средните сталежи не се толку достоинствени како елитата.

Мелодрамата е буржујскиот наследник на трагедијата.

Аристократското идентификување, на крајот на краиштата, одамна им овозможува на припадниците на буржоазијата, или на секој што нема врховен статус и авторитет, средство за оспорување на општествената моќ на сериозните луѓе – односно, на луѓето чија општествена положба им налага на другите да ги сфаќаат сериозно и чија стаменост е начин да се спроведе наложеново.

Сигурно, смешни се кога ќе се споредат со маките на Ифигенија, на Федра и на Хамлет (иако Шекспировата трагедија секогаш според темите и домашните преокупации е поблиску до грижите на буржоазијата, поради што е полесно да се приспособи кон потребите на некоја современа народска публика).305 Бегањето со погрешен маж можеби ќе излезе погубно за Клариса кај Семјуел Ричардсон, но последиците не се баш вселенски: нема тие баш толку да го потресат светот како последиците од Парисовото заведување на Елена – со други зборови, „урнат ѕид, спален кров и кула / И Агамемнон мртов“.306 Кога се гледа од повисоката положба на општествената елита, средносталешката трагедија е само мелодрама.

Мелодрамата ги пресадила јунаштвата, борбите и патосот на класичната трагедија во релативно едноличниот свет на буржоаското постоење.

Хетеросексуалноста лека-полека се раѓала меѓу средните сталежи во Англија, во Северозападна Европа и во нивните колонии уште од крајот на седумнаесеттиот век.

Човек мора да има камено срце, како што рекол Оскар Вајлд, за да чита за смртта на малечката Нел без да се изнасмее. ‌Сега можеме да видиме како злогласно надмениот однос на машката геј-култура, нејзиното повремено идентификување со аристократијата и исходниот обичај да се смее на ситуации што им се ужасни и трагични на средните сталежи, имаат јасна и важна стратешка улога.

Таа била трагедија за средните сталежи. ‌Но, оваа демократизација си имала и своја општествена цена.

Ако публиката некогаш се посомнева дека драматичните екстравагантности на трагедијата не се сосема оправдани, дека дури се и малку од малку претерани, дека високиот степен на емоцијата што го издвојува трагичното чувство, кој го воздигнува до височините на возвишеноста, не е сосема мотивиран – да скратам, дека страста не се чувствува толку, туку дека се лажира или се изведува – тогаш трагедијата веќе не предизвикува соодветно трагично дејство и се разводнува во мелодрама. ‌Мелодрамата, од своја страна, се врти само околу одигрувањето на екстремното чувство и нагласката ја става врз изведбата.

Никој никогаш не ги нападнал вредностите на буржоазијата онолку жестоко како самата буржоазија (помислете само на Флобер или, впрочем, на целиот жанр на буржоаскиот роман од деветнаесеттиот век). ‌По самата своја дефиниција, тогаш, мелодрамата е неуспешна трагедија.

Но кога геј-мажите се нарекуваат себеси во прво лице со зборовите „мајка ти“, или кога тагата ќе си ја претстават преку намерната тактика и театралноста на дрег-изведбата – преку ироничното имитирање на италијанските вдовици – тогаш го пригрнуваат токму тоа декласирање и ги сместуваат сопствените чувства во категоријата на мелодрамата.

Не можела, и покрај сите свои многуусрдни напори, да го прикаже буржоаското живеење како сосема сериозно – освен, се разбира, од разводнетото гледиште на самата буржоазија. ‌Зашто грижите на средните сталежи, бидејќи се грижи на обичниот народ, не можат да ја достигнат достоинственоста што ја изискува целосната сериозност.

Омразата, омаловажувањето, жегливиот презир со кој општествено постремежливите припадници на средниот сталеж гледаат на средносталешката култура, а со тоа и си ја потврдуваат надмоќноста и исклучителноста, се непознати надвор од средниот сталеж.

Аристократите се смеат на околности што ѝ се ужасни и трагични на буржоазијата.

Мелодрамата ги зела нивните општествени, финансиски и брачни преокупации како поаѓалиште за прикажување емоции што биле еднакво екстремни како оние од класичната трагедија.