ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Старецот нечујно тргна по него и, одбирајќи момент, се фрли врз него.

Татко ѝ приоѓаше со отворени очи, во кои имаше матна неподвижност и мртвило.

Момчето беше моментно зашеметено, или попрво парализирано од страв; лежеше на тревата под мртовецот; неговите отворени очи на кутре гледаа во старецот, но свеста на момчето се беше собрала и повлекла во една точка.

Здогледувајќи го, Наташа се замрзна; низ сите жили ѝ минаа студени иглички.

- Многу ми е жал... појаснуваше со треперлив поглед, и широко отворена уста на која играше полунасмевка, некако скриена а полна со љубов и широко отворени очи во кои стравот беше се завил до дно, а сепак од нив излегуваше љубов, па рече: - Јас ќе се вратам, чекај ме!

Постелата му мириса на излачениот страв.

И пак: Додека луѓето во страв и ужас се криеја, по келарите од куќите и најдлабоките засолништа, од милијардите ледни погледи на сивокрилните Сили што го затемнија небото, оние малкумина меѓу нив што не најдоа засолништа и се затекоа тука, гледаа во чудото што се случуваше пред нивните широко отворени очи, зашто силна светлина бликна од Светијата над светиите и пред неа се отвори тешкиот превез од прашина што надоаѓаше од пустината, а потоа се раствори и сенката на крилестите Сили што светлината ги претвораше во пламен и пепел штом ќе ги допреше, додека нивните трипати свиени шофари паѓаа во снопот, се палеа од неговата огнена сила и се спепелуваа како и крилјата на сивокрилите летачи што ќе ѝ се најдеа на патот на чистата светлина, додека спржените ангели со ледни очи крескаа во ужас и паѓаа одгоре и допламнуваа, превртувајќи се низ воздухот како огромни пеколни факли, а светлината што бликаше од скутовите на Храмот отвораше пат, угоре, кон чистото небо, та тогаш оние од Израилот што го видоа тоа чудо на светлиот пат што ја спои утробата на Храмот со разгрнатата порта на Небото, посведочија уште едно чудо во кое, полека лебдејќи, по патот на светлината почна да се искачува арката на Заветот со Законот во неа и фати да се оддалечува и се упати кон портите Небесни и кога овие ја примија се затвори капијата на Сводот, превез од темни облаци го препокри затвореното небо, а зракот од срцето на Храмот полека почна да слабее сѐ додека наполно не згасна, та во Светињата над светитите ја немаше веќе самата Светиња во која престојуваше Зборот Божји, а за земјата немаше веќе Законот Негов, само студениот ветер на темните Сили...  Доктор Корец ги отвора очите.

„Гревота е“, си помисли веднаш по тоа и пред погледот му се јави неговата мала сестричка, но таа беше жива, со отворени очи, и таа му се смешкаше, како да му вели: бате, бате.

Се мачам да ја чујам пораката на големите камени блокови на Мијачијата, се мачам да сфатам како свеста се пресоздавала во материја, но материја - која тихува!

Само Египет умееше да остане со отворени очи и во смртта.

Во престрашените, широко отворени очи, како да навлегуваше и некакво друго чувство.

Кучињата чекаа пред вратата. Им фрли по едно парче, внимавајќи да не се степаат, тие ги голтнаа лакомо, речиси без задржување в уста и со широко отворени очи пак се испречија пред Бојана.

Во нејзините широко отворени очи се читаше сиот страв, преживеан минатата ноќ.

Бојан лежеше со отворени очи, долго лежеше така и се чувствуваше како повратник кој долго време бил во некој далечен, туѓ предел, па сега, враќајќи се во својот сакан, познат крај го доживува како ново откритие и влегува во него со извесна претпазливост.

Лежеше со отворени очи, следејќи ги одблесоците на огнот по исчадените ѕидови на колибата.

Првата виделинка што навлезе во колибата низ замагленото прозорче го најде Бојана со отворени очи.

Небаре живеејќи го својот век со отворени очи, како ништо да не сфатил од него.

Потоа лежеше на креветот со широко отворени очи и со глава полна со вознемирувачки мисли.

Тој, со широко отворени очи, вџасено гледаше во крвавата глетка.

А куклата не можеше да спие, зашто секогаш имаше огворени очи, па го долепи своето устиче до увото на Снежана и почна тивко, шегнешкум да ѝ раскажува за чудното, полноќно патување.

И кога најпосле ќе прошетате со бавни чекори, подзастанувајќи пред секоја убавина за да можете да речете дека ја имате не само забележано и убаво разгледано туку го имате почувствувано и ефектот од сите тие откритија, дури тогаш ќе сфатите на кои убавини мислам.

Кога велам дребулии со подеднаква сериозност мислам и на мечтаењата при отворени очи како и на другине што ви протрчале само низ градините на сонот.

Жените го гледаат ова чудовишно собитие без збор, без гест; само ширум отворени очи во чии зеници се одразува феноменот на Фјодора како неверојатно Бабилонско божество.

„Немам поим“, возврати невино со широко отворени очи. „Зарем тие се налутени?“

Борини, која го сретнала Фаерабенд додека студирала медицина на Беркли една деценија порано и која се омажила со него шест години подоцна, се вклучува во разговорот спорадично - на пример, откако го запрашав него зошто смета дека некои научници му се толку многу налутени. okno.mk | Margina #4-5 [1994] 97

Но, материјалот на сукњата е ретко ткаен и нешто се подназира помеѓу неговите нозе.

Загледано пред себе со ширум отворени очи, потрча кон нас и одново падна в стапица.

Потоа погледна кон Пенча, строго и со отворени очи, а од тоа белата кожа на високото чело ѝ се собра во ситни брчки.

Најпосле се исправив гледајќи со ширум отворени очи во тркалестата арена покриена со дебел слој струготини.

Еразмо слушаше со отворени очи, сето ова му беше многу далечно.

Важно беше само тоа дека сега мудрецот говореше од размо, од неговите длабочини, и веднаш почна своите мудри совети да им ги дели на обичните луѓе кои пак го слушаа со широко отворени очи и уши, како да сакаа наеднаш да го проголтаат сето од него чуено...

Молк. Што ли зборува ова чудо од човек, си мислеше, кога му ги виде оџагорени, широко отворени очите, во кои јасно се огледуваше дел од небото.

Како што пука едрото напнато од белина, така пред нејзините ширум отворени очи се развејува пената на денот, толку лесно се топи чадот од ефикасни формули за брзо заборавање...

Отсечената глава, со ширум отворените очи, ќе се вплетка во капиновата грмушка. - таму, попрскана од црвениот сок на плодот, но сочувана, ја пронаоѓа Мајката, ја спојува со трупот, и како што Морија го воскресна Лидиецот прекрасниот брат Тајлос, така и таа ќе го исцели сина си, ставајќи му под ноздрите срцевидна трева.

На грб, со отворени очи кон таванот кој сѐ уште поигрува во приливот на спарувањето, Ана, со топло поточе сперма меѓу нозете, му се насмевнува на својот драг, задишан фудбалер: „кога би ми бил брат... “.

- Но, зошто се убиле? - Ана вели дека сестра ѝ сонувала со отворени очи.

Навистина, си изгледам буденброковски во сивото, сомотско куќно палто на татко ми, готов да го отпочнам разоткривањето на возбудливите моменти од семејната хроника, поткрепени со пожолтените фотографии, преполнети полици на библиотеката, заладеното вино во посребрените чаши: Убиството на прадедото Хаџи-Васков, прикажано во вечерашнава верзија со посебен нагласок на величествениот предсмртен гест кон атентаторот, - „Нека ти е простум, синко, ни самиот не знаеш што правиш“, ја тера Ева III, да ме стисне за рацете, а штом минувам на единствената љубовна приказна за Ѓорѓи, непокорниот син на Прокопија и српската учителка, мојата ноќна посетителка, сѐ уште цврсто држејќи ме за рацете, клекнува пред фотелјата и оддолу, ги впива секој збор во ширум отворените очи.

Кога дојденецот ја погледна сликата, се стаписа и остана така почуден и неподвижен со широко отворени очи.

Претпоставувам оти уште страда со отворени очи, без сон или блада на јазик што го мрази и од кој долго боледува.

Нѐ занесуваше со своите сказни и приказни Моне Хенџов-Даров и ние слушавме со отворени очи, и ние гледавме како што тој ни кажуваше, и ние шепотевме како што тој сонуваше. Шепотевме, шепотевме, но не му верувавме.

Тие богобојажливо и со отворени очи гледале во сјајниот гулаб и молитви кажувале тивко и шепотно, не баре со свои очи го гледале, Светиот Дух.

- И сепак не те разбрав. Ако предлагаш цела ноќ да дреждиме со отворени очи, тогаш кажи.

Сакам да кажам дека лисецот најлесно ги лови заспаните животинки. - Сакаше, кажа, рекол Метуш Батковец.

Унијата, творба на бојазливост творба чија визија е мир во светот кога човештвото погледне со отворени очи, ќе ги слушне желбите и ќе ги види, квалитетот и капацитетот што извира од хуманото човечко битие, зборови без резултати, тоа се празни фрази...

Го гледаа со чудно блиски отворени очи. Наеднаш тие просто му се радуваа.

- Келнер, донеси три кафиња, нашата другарка како да заспива со отворени очи.

Новото господово лето го дочекаа со еден од нивните долги, бездивни бакнежи со отворени очи, во кои се преточуваа зелената оаза и синото море.

Широко отворените очи на Рада го впиваа секој детал на малото човече.

Зеленото ѝ го отсликуваше отворениот простор по кој толку долго сонуваше со отворени очи.

Сите веќе четири години со отворени очи ја сонуваа.

- Господе! - изговори со шепот. - Јас повторно сонувам, но овој пат со отворени очи.

Се запирало времето, се спуштале ѕвезди, се испраќал залезот и со отворени очи се дочекувала зората.

Посака таа магија да не ја избрише јавето и отворените очи.

- Арсо сомничаво ги тркала црнките во отворените очи.

Сè уште му се отворени очите, а во рацете, наместо бројаници, ги брои издлабените букви од нејзиното име на каменот.

Неканетиот со ширум отворени очи го проследи неговото движење и му ја зеде од раце испразнетата чаша.

И татко така, со отворени очи ја испушти душата.

- А бре, види дали ми се отворени очиве, му велам. - Отворени ти се, ми вели, што зборуваш!״.

И низ отворените очи и клунови ја доиспуштаат крвта и душата.

На вториот спрат од зградата којашто на Александар многу му се допаѓаше и понекогаш дури и со отворени очи сонуваше дека живее во неа како господин без обврски (еднаш му се кажа сон во кој што седи на белата мермерна ограда со гардистката, се држат за раце, неа до рамења и пораснала долга руса коса, наместо во зелена маскирна маица и црни вреќести панталони со џепови облечена е во бело кратко фустанче, и двајцата се смеат... се разбуди кога виде дека нежните црни чорапи од нејзините бутови, преку колената полека се спуштаат во извалканите војнички чизми) - беше сместена градската радио станица.

Кога, по предвиден број часови, ќе завршевме со работата и вечерата, се повлекувавме во странични отвори на тунелот и спиевме во слама, покриена со ќебиња.

Се викаше Шарлаган- кан и страдаше од чудна болест: заспиваше на нозе и со отворени очи.

Како што видовме, истражувањата што можат да се наречат научни сѐ уште се вршат за целите на војната, но тие во суштина се еден вид сонување со отворени очи, а нивниот неуспех да дадат резултати е неважен.

Оваа шема, одвај има потреба да се каже, е обичен сон со отворени очи, и е невозможно да биде остварен.

„Што остана од твоите очи?” ме праша.

Лилица изгледаше прибрано; тоа беше жена на возраст помлада од педесет години, со нагласена, дури невкусна диспропорција меѓу половината, силно стегната со свилен колан во розова боја, и широките колкови; жена со издолжено лице и мала уста, со костенливи, широко отворени очи од кои ѕиркаше прашален поглед и молба со неодложна потреба за објаснување на она што се случува во мигот.

„Тој куршум беше вперен во срцето на нашите чувства, а се распрсна срцето на твојот брат моја Сања,“ ѝ пишуваше Авни на девојката која остана во неговите сеќавања со широко отворени очи во триаголникот што со необично прави линии го формираше шамијата завиена околу нејзината глава.

Круме беше вжарен, со широко отворени очи.

Така ми велеше и ме прашуваше загледана во мене со широко отворени очи (така ми се чинеше во ноќта во која ништо не можев да видам, во која никој не можеше да ме види) поткрената на прстите за да може полесно да ми се вџари во очите (сигурно ѝ се чинеше дека така ќе го направи тоа), да го открие одговорот пред да изустам, пред да ѝ кажам кој сум.

Ме гледаше во широко отворените очи со белки избраздени од стрнки на несоница.

Потоа ја спушти главата на моето рамо плачејќи со солзи кои по снагата ми продолжуваа во конци со морничав скокот.

Колку побрзо ќе ѝ погледнете на реалноста со широко отворени очи, толку подобро.

Ја гледаше со широко отворени очи. Молчеше.

Деница го гледаше со широко отворени очи.

Помогни ми за да си помогнеш,“ рече гледајќи ме со широко отворени очи.

И долго потоа се смеев како луд во ноќта која упорно ми го крадеше сонот наведувајќи ме да гледам во нејзината темнина со широко отворени очи.

6. ОД ПУСТИОТ СТРАВ ЗАЈАКОТ СО ОТВОРЕНИ ОЧИ СПИЕ - тоа денес би му прилегало и на човекот.

Се сеќавам на првата ноќ и на моите отворени очи кон благата летна светлина зад прозорците и на мирот во кој беше обвиткана оваа куќа во Долнец.

Марија лежеше со широко отворени очи.

Со широко отворени очи, полни со солзи, со измешано чувство на радост и тага, Марија гледаше во сликите...

Кога го симнаа здрвеното тело на дедото Костадин од вагонот со сиот свет во отворените очи, Пелагија се обидуваше да му ги спушти клепките, да му го истисне светот, за да не го закопаат со многу тежина.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

Бабата Петра се пули во неа со широко отворени очи, Чана знае што прашува нејзиниот поглед, ама таа нема што да ѝ каже.

Господи, зар спијам со отворени очи?

Карло ме слуша со жар еднаков на тој со кој до пред малце раскажуваше: маѓепсано, страсно, со ширум отворени очи на шеесетгодишно дете.

Нејзиното бледило и нејзините ширум отворени очи го трогнаа; се насмевна и помоли да не биде погрешно разбран.

Одлучив да одам со отворени очи.

Том, Григзби и останатите ја голтаа плунката и се пробиваа напред со редот -- се движеа напред, подготвени, со ширум отворени очи.

А јас ќе лежев тука, со широко отворените очи и ќе треперев, а Мама во другата соба.

Од рацете на татко му една играчка отскокна кон таванот, зафатена од вителот што самата го направи, таму застана, а тој и брат му ја гледаа со ширум отворени очи како трепери, шумоли, пишти, слушаа како ги кажува нивните имиња. Рајт.

Збрканост. Тласок. „Господи, па тој се уби!“ извикувам, и ги отворам очите и таму долу капетанот е потпрен на ракетата, со черепот расцелен од куршум, со отворени очи, со јазикот спружен помеѓу белите заби.

Концентрираниот видокруг пред нашето ширум отворено око можеби нуди можност за едно ново осознавање.

Илчо со широко отворени очи погледна кон баба си.

Имаше големи, секогаш исплашени и широко отворени очи, а усните секој миг му трепереа од липање.

Слушавме со отворени очи и усти.

Широко отворените очи гледаат папсани од битисување и горчина.

А дека црвецот на великогрцизмот сите нас се уште не јаде, ние сме виновни што не умееме да го гледаме светот со отворени очи и сакаме да бидеме секогаш затворени во венците на славата што ја влечеме од старите Грци...

И тие во програтките и во пазувите на мајките ја споделувааг судбината на понижени испадени и со широко отворени очи гледаат како исплашени пилиња.

Ние го задевавме, го поттурнувавме, му се смеевме, а тој, навален на ѕидот плачливо викаше: - Мамооо!

„А помеѓу растурените коски и засекогаш широко отворените очи на тие несреќници на ридот се наоѓаа и рацете, и немирните души и на моите најмили, оти смртта и не разгледува многу внимателно кој е кој и чија мајка плаче по своето чедо.

Токму време кога не смее да се минува со отворени очи низ несреќите.

Си велам: толку несреќа на едно место а тие моите дечиња се затрчаа да ја голтаат со отворени очи.

А моите малечки деца се искрадоа од дома и ете отидоа за да можат со отворени очи да гледаат во тие грозотии. Нели е страшно тоа!

Иронијата им е незлобна, мека; тие, со ширум отворени очи, гледаат надвор кон играта, како кон убаво сениште.

Треба да научиме да им се радуваме на изненадувањата, да ги подадеме рацете за нови прегратки и со широко отворени очи да ги прифатиме работите што доаѓаат.

Широко отворени очи, топол јужен ветер, парче сино небо, доволно за среќа, едноставно, вистински, искрено.

И покрај толку преживеани лични трагедии, драми, несреќи, разочарувања имаме право на радост во животот.

Го сакам мирисот на твоето постоење, сакам кога разиграно ќе поминам со прстите низ твојата коса, ги сакам твоите прегратки, го сакам погледот од твоите топли, широко отворени очи.

Гледајќи го својот лик во нив се чувствувам живо и знам дека во нив се раѓа цел еден свет.

А за тоа е потребна или храброст или широко отворени очи пред суровоста на реалноста.

Знаеш, понекогаш навистина е непријатно.

Сѐ мирисаше на колачи. Ѓорѓија седеше со отворени очи и не мрдаше.

Со отворените очи и уста само сакав да му кажам да ми помогне, дека не можам да земам воздух, ама и него го снема и пред мене остана само синото небо.

ЈАКОВ: Со отворени очи, обично се гледа.

- Захрчи, се засркна, воздивна, тивко нешто промрморе и во широко отворените очи се замати небото.

Гледа во бистрата вода, а во неа широко отворени очи, слични на очи на исплашена срна, лице огрдено од лузна, збрчкано чело, стегнати усни и вилици, прекршени веѓи...

Мита со широко отворени очи, сврте лице кон Циљка, подигна рака и, давајќи знак да прекине, ја праша: - А да те опитам, Циљке...

Во широко отворените очи - вгнездени желби.

Хрчи и со отворени очи и не знаеш дали спие или за инает хрчи... почекај малку, па ќе видиш што ќе направи.

И потоа тие ликови ќе се доближеа, најблиску што можеше да биде до мене, без да испуштат глас, но со силно отворени очи, се губеа засекогаш.

Мршата лежеше со лцето свртено кон него, со ширум отворени очи од кои зрачеше стаклест вкочанет поглед.

Се потсети на старецот Костадин, на неговото исушено тело и на отворените очи во кои беше напикан сиот свет. Дали ме има и мене во нив?

Летото се погоди жешко, секој што ќе кренеше глава со отворени очи кон небото мигум стануваше слеп од силното и блескотно сонце, дождови ретко паѓаа, а и ако паднеа испаруваа пред да се допрат до жешката и сува земја.

Пела и во сонот се појавуваше како сонце, бело бело и топло а потоа таа викаше бате Дончо јас и ти сме брат и сестра нели а тој нема глас да ѝ одврати дека тие двајцата не се брат и сестра само нивните мајки во исто време ги имаат родено и оти се најдобри другари им кажуваат дека се полубрат и полусестра и сакаше да ѝ каже дека се само две деца таа момичка а тој момче нели таа женско тој машко како што има жаба машко и жаба женско како што има гугутка машко и гугутка женско како што има којн машко и којн женско како што има вол машко и вол женско и ние сме како нив и токму ска да ѝ каже во што е разликата меѓу машкото и женското го изгубува привидот на Пела сонцето и белото и ќе врекне со широко отворени очи Их, пак само сон!

Пелагија ноќта ја помина со отворени очи загледана длабоко во себе и длабоко наназад - во годините!

Нема храброст да се сретне со нејзините отворени очи оти што треба да стори со себе ако и во нив не најде одобрување за својата постапка?

Ми го чепка челото, лицето, ме гледа во отворените очи, не може да верува што гледа!

И така со отворени очи беше сум заспала.

Мораш со отворени очи да спиеш: и сонот и јавето да си ги гледаш.