ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Во поглед на општата практика кај македонското извршно право, во овој домен симптоматично е решението за т.н. „орочување“ на правото за поднесување барање за извршување.

Жалбена постапка до повисокиот, второстепен Апелационен суд – Скопје немаше, но спроведувањето на веќе правосилната и извршна пресуда, наместо доброволно, беше присилно т.е. беше извршено преку извршител (Б.Пљаков), согласно тогаш веќе новиот Закон за извршување (2005).

3 Бидејќи тужениот работодавач не ги оспори пријавените побарувања на својот работник –  следуваше судскиот совет (во состав од судијката Л.Тодорова –  претседател и судиите- поротници Е.З.Тосева и А.Петрова – членови), по одржаното советување и гласање,4 во ноември 2007, да донесе позитивна пресуда врз основа на признание со којашто го усвои тужбеното барање на тужителот и го задолжи работодавачот – по основ на надомест на претрпена материјална штета – да му исплати: а) 16 неисплатени плати [за периодот од јули 2005 до октомври 2006] во единечен износ од 7.866 МКД – или вкупно, по овој основ, сума од 125.856 МКД (о. 2.065 ЕУР); и б) 16 неисплатени придонеси во ФПИОМ, за истиот период, во вкупен износ од 47.209 МКД (775 ЕУР).

Имено, и според стариот и според новиот закон, се предвидува рок од шест месеци од денот кога работникот стекнал право да го поднесе тоа барање!

Новините кои ги содржи новиот закон, vis-à-vis стариот, се следниве: 19 1) воведување драстични промени кај стварната и месната надлежност за постапувањето по барањето за извршување [по- рано беше „предлог за извршување“] кај т.н. Reintegratio: имено, по однос на извршна исправа, според која работодавачот е должен да го врати работникот на работа или, пак, одново да му ги довери работите односно работните задачи што тој ги вршел порано – на- место државен правосуден орган, односно судот на чие подрачје се наоѓа седиштето на правното лице (чл. 223, ЗИП-ка/97), од 2005- та надлежен е извршител како лице со јавни овластувања – и тоа само еден од повеќето извршители кои се именувани за подрачјето на конкретниот основен суд, чијшто извршни исправи, всушност, тој и присилно ги извршува. 2) нов момент при начинот на спроведување на извршувањето: доколку неуспешно е изминат парициониот рок, којшто судот му го дал на работодавачот за да го реинтегрира работникот во процесот на редовна работа, тогаш „враќањето“ на работа се спроведува по пат на изрекување парична казна – и тоа по принципот на идно т.н. пропорционално зголемување.

Битен е и податокот дека во рамки на радио станицата имаше основано синдикат на ниво на работодавач, во кој работниците уплатуваa месечна членарина – а кој бeше член на гранскиот ГИФИХ (кој, пак, делува во рамки на CCM).

147 И сѐ беше во ред до крајот на 2004-та, кога се очекуваше да се донесе новиот Закон за радиодифузна дејност (2005) со кој требаше да се реши прашањето за статусот на т.н. локални радиодифузери во Р. Македонија.

Со оваа новела, која има тежина на донесување нов закон за пензиско и инвалидско осигурување, можноста да се стекне право на старосна пензија без оглед на годините на живот, само врз основа на одреден стаж [40 години за мажи и 35 години за жени] беше целосно укината (чл. 5, ЗИДЗ- ПИО/март.00).

Со измените на одредбите кои ја регулираат наведената материја се прошири опфатот на одговорност за неизвршување судска одлука за враќање работник на работа, а се внесоа и некои технички подобрувања – коишто имаат за цел поефикасно спроведување на судските одлуки во овој домен.

Акциите, спрема друштвото, се неделиви (чл. 274, ЗТД). 3.  До првата и најважна промена на критериумите за стекнување право на старосна пензија дојде со измената и дополнувањето на ЗПИО (1993) од март 2000 година.

Високото свештенство на архиепископијата било од грчко потекло и го воведувало грчкиот јазик во епископските седишта, но и во градовите и училиштата, исто така и литургијата се вршела на грчки јазик, а и натписите на црквите се испишувале на грчки јазик.

Според новите закони на христијаните им биле наложени нови тешки даноци, а едновремено започнало и ограбувањето на црковните имоти, притисок и убиства на архиепископите.

Мажите од жена паркот беа разочарани од секојдневните поскапувања и новиот закон за ракија и ајвар што ни го наметнаа европските куросари.

Во однос на времетраењето на постапката, новиот закон пропишува рок од 90 дена од денот на приемот на претставката за спроведување на истата, додека пак стариот закон е поекспедитивен и предвидува рок од 60 дена, кој пак може само по исклучок да биде продолжен за 30 дена доколку се работи за сложен случај.

Новиот закон за еднакви можности на жените и мажите е донесен во 2012 година71 и со неговото носење престанува да важи Законот за еднакви можности на мажите и жените од 2006 година.72 Законот за еднакви можности на жените и мажите има вкупно 45 члена поделени во 7 делови.

Во однос на неповедувањето на постапката, рокот кој се пропишува во стариот закон во кој подносителот на иницијативата треба да е известен за тоа е 30 дена, додека пак тој рок во новиот закон е пократок и изнесува 15 дена.

Одредбите кои тогаш беа пропишани (чл. 17, ЗИДЗЗЗ/93) не претрпеа големи промени со измените и дополнувањата на овој закон (1991) и со носењето на новиот закон во 2012 година.

Во новиот закон, за разлика од стариот, се пропишува точен рок од 30 дена од приемот на Мислењето во кој лицето кое го прекршило правото на еднакви можности е должно да ја отстрани повредата на правото, што е позитивна промена во однос на стариот закон каде не се пропишува точно определен рок.

Исто така, битно е да се нагласи дека прекршочните одредби за постапување спротивно на закон се поголеми во стариот отколку во новиот закон.

Во 2010 година е донесен нов Закон за служба во Армијата на Република Македонија, со кој беше заменет претходниот закон од 2002 година.145 Новиот закон донесе една позитивна промена во однос на остварувањето на правото на штрајк на вработените во одбраната.

Имено казните кои се предвидуваат во стариот закон се движат помеѓу 3.000 и 5.000 евра во денарска противвредност, додека пак во новиот закон истите се движат помеѓу 400 и 1.000 евра во денарска противвредност. 71 Закон за еднакви можности на жените и мажите, Сл. весник на РМ, 06/12.

Само што си издојдоа затворениците и само што заживеа колективот, на помина ни три години, излезе нов закон, властите ги растурија колективите.

Требаше да смислат и нови закони, да се отфрлат соништата, да се открие револуцијата, да се наложи, ако ја немаше, да се измисли...

Летото е добро за кучињата скитници - и покрај новиот закон за јавна чистота луѓето што шетаа по плоштадот навечер фрлаа по некој недојаден сендвич или ќеса со оладени пуканки.

Една провалија на недостасување на вабање, на зборови и движења, едно вечно неразбирање, едно проклетство на дивината, и уште едно несфаќање на еден нов закон, што сакаше да му го наметне на тоа живинче тој, бидејќи со тоа се нарушуваше законот на остриот заб и на брзите нозе, на она бестрашно завивање и некое скришно, бесшумно и притаено постоење, како што расте тревата, како што дува ветрот.

На најприроден начин, проклет да бидам, колку илјадипати подобро да ги знаеја новите закони и по нив најправедно да се однесуваа, во тоа не можеа да имаат право по никој закон.

Покрај тоа, согласно новиот Закон за прекршоците од 2006 година воведена е постапката за помирување како начин за наплата на паричните казни (чл. 6, ЗИДЗЕОТ/08) и се укинува поднесувањето пријава за засновање на работен однос во случајот на приправниците (чл. 2).

Овој стру- чен испит, воведен во новиот закон од 2007, не се среќава во стариот.

Промените кои настанаа преку измените и дополнувањата на ЗЗР (1998) и донесувањето нов закон во 2007 година претежно регулираа или допрецизираа материја во полза на работничките права.

Со новиот закон претставникот на вработените надлежен за безбедност единствено може да побара од работодавачот да преземе мерки за отстранување на појавите кои се опасни по безбедноста и здравјето на работникот, а потоа, доколку работодавачот не преземе соодветни мерки, да побара интервенција од надлежниот инспекторат за труд (чл. 42, ЗБЗР).

3 За да се стекне со статусот „невработено лице“ во смисла на овој нов Закон, на коешто потоа би му следувало месечен паричен надоместок во висина од 34% од просечно исплатената месечна нето-плата по работник во Републиката за претходната година (чл. 4, т.н. ЗС) – што е околу 5.000-6.000 денари, лицето треба да ги исполнува следниве услови, и тоа кумулативно – што значи сите заедно: 1.  Сл. весник на РМ, 87/08.

За намалување или кратење на работничките права зборуваме кога преку донесување на нова законска регулатива (измени и дополнувања на постоечки закон или изгласување нов закон) доаѓа до намалување на правата кои законот им ги дава на работниците.

Новиот закон му овозможува на работодавачот обврските и работите за безбедност и здравје при работа да ги довери на овластени правни или физички лица ако не е во можност или нема соодветни стручни вработени и техничка опременост таквите работи и обврски самостојно да ги извршува (чл. 6, ЗБЗР).

Со неа, покрај тоа што настанаа промени во висините на казните (чл. 3 и 4, ЗИДЗВОСН/авг.08), беше воведена и постапката за помирување како начин за наплата на паричните каз- ни, согласно новиот Закон за прекршоците од 2006 година (чл. 5). 13 Глобите што беа предвидени за работодавците-правни лица се намалени од околу 3.200 до 4.900 евра на 2.000 до 4.000 евра во денар- ска противвредност, додека кај глобите за работодавците-физички лица (поранешните поединци што вршат занаетчиска или професионална дејност) дојде до намалување на минималната (од околу 600 10.  Закон за изменување и дополнување на Законот за работните односи, Сл. весник на РМ, 130/09. 11.  Согласно чл. 24 од Законот за изменување и дополнување на Законот за работните односи, Сл. весник на РМ, 106/08. 12.  Согласно чл. 3 од истиот Закон за изменување и дополнување на Законот за работните односи и Одлуката на Уставниот суд, У. бр. 134/2005-0-0 од 29 март 2006 година. 13.  Закон за прекршоците, Сл. весник на РМ, 62/06. 88 на 500 евра), а зголемување на максималната казна (од околу 800 на 1.000 евра).

1 Тој дојде на местото на Законот за присилно порамнување, стечај и ликвидација од 1989 година, 2 а додека беше на сила претрпе три измени и дополнувања, во 2000, 2002 и 2004 година. 3 Во 2006 година беше донесен нов Закон за стечај, 4 кој до денес има претрпено две измени и дополнувања, во 2006 и 2007 година, 5 но тие не содржат промени во одредбите што се однесуваат на правата од работен однос.

Со новиот закон се воведоа и побарувања на стечајните доверители од повисок исплатен ред, а во однос на кои се рангираат стечајните доверители.

Со новиот закон работодавецот мора да назначи едно или повеќе стручни лица кои ќе работат во областа на безбедност при рабо- та.

Оваа одредба е значително подобра од одредбата од ЗЗР, бидејќи според одредбите на стариот закон, прво, опфатот беше помал (имено, ги опфаќаше само работниците кои работат на работни места под посебни услови) и, второ, не беше предвиден рок со кој би се пропишувало на кој временски интервал би се вршеле здравствените прегледи (чл. 34, ЗЗР), а со тоа им се оставаше можност на работодавачите да не ги почитуваат овие одредби од законот. 137 Исто така, во новиот закон за прв пат се регулира безбедноста при работа на локација каде работат два или повеќе работодавци.

Новините кои ги содржи новиот закон, vis-à-vis стариот, се следниве: 5 1) воведување драстични промени кај стварната и месната надлежност за постапувањето по барањето за извршување (порано беше „предлог за извршување“) кај т.н. reintegratio: по однос на извршна исправа, според која работодавецот е должен да го врати работникот на работа или, пак, одново да му ги довери работите односно работните задачи што тој ги вршел порано – наместо државен правосуден орган т.е. судот на чие подрачје се наоѓа седиштето на правното 1.  Сл. весник на РМ, 35/05.

Нов закон со кој се уредува материјата на инспекцијата на трудот е донесен во 1997 година.

Сепак, новиот закон, покрај тоа што го задржува правото на работникот да одбие извршување на работа, ако биде изложен на непосредна опасност по здравјето или по животот, го содржи и правото така да постапи и во случај претходно да не биде информиран за сите можни опасности и штетности, или ако работодавачот не му го обезбеди пропишаниот здравствен преглед (чл. 45, ЗЗР и чл. 39, ЗБЗР).

Во новиот закон се уредува и улогата и функцијата на новоформираниот Совет за безбедност и здравје при работа.

Покрај тоа, новиот закон значително ги намали износите на казните кои што работодавачите треба да ги платат доколку не се придржуваат на одредбите од овој закон.

Со новиот закон за заштита при работа е пропишано дека рабо- тодавачот мора да обезбеди здравствени прегледи за вработените најмалку на секои 18 месеци (чл. 22, ЗБЗР).

4 Што се однесува до овластувањата на претставниците за безбедност и здравје при работа, новиот закон не го содржи, односно со донесувањето на новиот закон е укинато правото на претставниците на вработените надлежни за безбедност при работа да побараат прекин на работата на одделно работно место или на цел технолошки процес доколку работодавецот не преземе мерки за отстранување на дефекти и други недостатоци и појави кои непосредно ја загрозуваат безбедноста при работата (чл. 44, ЗЗР).

2. Закон за безбедност и здравје при работа Со донесувањето на новиот Закон за безбедност и здравје при работа во 2007 година дојде до следните промени во законската регулатива која се однесува на материјата на заштитата при работа: Дојде до промена на опсегот на важење на овој закон.

135 Новиот закон донесе одредени промени во бројот на претставниците за безбедност и здравје при работа.

Анализата се однесува на периодот од почетокот на транзицијата до крајот на 2009 година, при што ќе се врши споредба на одредбите на измените и дополнувањата со законот на кој се однесуваат, а онаму каде што дошло до усвојување на нов закон, ќе се споредуваат одредбите на новиот закон со одредбите на претходниот закон што ја покрива истата материја.

Со донесувањето на новиот закон усвоена е доста порестриктивна одредба во поглед на правото на работниците да даваат предлози за подобрување на безбедноста.

Со оваа измена и дополнување, која има тежина на донесување нов закон за пензиско и инвалидско осигурување, 3 можноста да се стекне право на старосна пензија без оглед на годините на живот, само врз основа на одреден стаж (40 години за мажи и 35 години за жени) беше целосно укината (чл. 5, ЗИДЗПИО/март.00).

Имено, и според стариот и според новиот закон, се предвидува рок од шест месеци од денот кога работникот стекнал право да го поднесе тоа барање!

Согласно одредбите на новиот закон, висината на надоместокот на плата е утврдена на сума од 4.800 денари, усогласена со порастот на трошоците на живот за претходната година, објавени од Државниот завод за статистика, во јануари за тековната година.

 2 ЗРО на СРМ (1990) претрпе четири интервенции 3 и, во 1993 година, беше заменет со нов Закон за работните односи на РМ.

Сепак, во новиот закон е задржана и обврската на работодавачот со колективен договор да го обезбеди остварувањето на правото на работниците, непосредно или преку свој претставник, да учествуваат во утврдувањето и во подобрувањето на условите за работа и на работната средина (чл. 12, ЗБЗР).

Но, наместо само врз работодавецот, со новиот Закон, е предвидено со ваква казна паралелно да се казни и одговорното лице кај работодавецот (чл. 227, ЗИ/05) – што, пак, се очекува да даде поочигледни резултати при ефективното спроведување на судските одлуки во сила, знаејќи дека тоа лице ќе биде и лично погодено со оваа негативна санкција, доколку на дело не ја спроведе судската пресуда која е во корист на работникот. 3) тенденциозно бришење на цел еден појаснувачки член, којшто го регулираше надомест на плата во случај на враќање на работникот: имено, во новиот ЗИ (2005) целосно е испуштен чл. 226 од стариот ЗИП (1997), којшто предвидуваше дека работник, кој поднел предлог да биде вратен на работа во правно лице, може да предложи судот да донесе решение со кое се определува дека правното лице е должно да му ги исплати, на име плата, месечните износи пристигнати од правосилноста на пресудата – додека не биде повторно вратен на работа.

Многумина граѓани се плашат од чудните безкуќници кои можат да бидат агресивни, подготвени да ве нападнат и опљачкаат.

Леинџ: Голем број луѓе ми доаѓаат со тој проблем. Им велам дека без оглед на стариот или нов закон, такви работи не можеш да правиш на тротоарот и да се извлечеш без последици.

Види Gary T. Marx, “Some Conceptual Issues in the Study of Borders and Surveillance, in Global Surveillance and Policing: Borders,” Security, Identity, ed. Elia Zureik and Mark. B. Salter (Cullompton: Willan, 2005), 13. 56 David Lyon, “The Border is Everywhere: ID cards, surveillance and the other,” in Global Surveillance and Policing: Borders, Se- curity, Identity, ed. Elia Zureik and Mark. B. Salter (Cullompton: Willan, 2005), 67. 43 „Спротивно на трендот од последните неколку децении, многу општествени граници се сега потешки за преминување – било да станува збор за влегување во друга земја, соседство или зграда, барањето на емиграциски статус или статус на азилант или информации – додека некои лични граници се полесни за преминување како резултат на новите закони како што е Patriot Act“.57 Всушност, токму личните граници стануваат попропустливи, а не општествените, што има негативен ефект врз човековите права.

Надзорот служи за да се одржат границите преку дефинирање на основите за исклучување и вклучување.“

Не е ниту едното ниту другото: тоа е нов тип на ентитет, за којшто треба да се напишат нови закони.