ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Навистина, нејзините писма не го потврдуваа тоа, но во мојата вообразба сред осаменоста, тие писма ги гледав во различна светлина, понекогаш дури и како утеха.

Оваа енклава исто така е местото на кое практиката на научниот јазик однатре и сѐ подлабоко и подлабоко го оспорува идеалот на фонетското писмо и сета негова имплицитна метафизика (метафизиката), т.е. особено философската идеја на episteme; како и онаа на istoria која е длабоко зависна од неа, и покрај раздружувањето или спротиставувањето кое ги упати една на друга во една фаза од нивниот заеднички развиток.

Веќе алудиравме на теориската математика: нејзиното писмо, било да се сфаќа како сетилна графија (а таа веќе претпоставува еден идентитет, значи, еден идеалитет на нејзината форма, што во принцип го прави апсурден широко прифатениот поим на “сетилен означител”), било да се сфаќа како идеална синтеза на означени или трага оперативна на едно друго ниво, било, уште подлабоко, да се сфати како како премин од едните кон другите, никогаш не било апсолутно врзана за една фонетска продукција.

Да земеме само неколку ориентациони точки како вовед за нашата ограничена цел.

- Лејди Мери Монтагу беше славна писателка, а кога постхумно се објавија нејзините писма, тие станаа класично дело.

И така во слика и во зборови како во убаво замислен филм го изведе сето она што го имаше опишано во нејзиното писмо со пет потписи.

- Мислам и на потписите на оние петмина случајни минувачи, не само на нејзиниот потпис.

- Стојна! Божествената лисица Стојна, батка. Мислиш на нејзиното писмо?

А да знаеш, уште пред да се случи настанот, писмото веќе било предадено на секретарот Домазетовски а потоа не знам на кој начин тој и го беше вратил, или искинал, или намерно загубил, бидејќи преку ноќ, иако и секретаријатот го беше прочитал, писмото го снема, при што, ценам, слична услуга со убава ноќ, каква што мене ми беше пружена, веројатно Стојна му подарила и на секретарот Домазетовски.

Во нејзиното писма одѕвонуваше тишината на нејзината осама, нејзиниот божји долг што си го препишуваше на својот живот како да ги спаси чедата, кои сега ја напуштаа заодени по патот на нивните семејства, а јас се бев оддалечил најмногу, следејќи ја кривата на својата амбиција Колку ли пати пишував многу побезвредни депеши, се внесував целосно во нив, сигурен дека можеби никој нема да ги удостои со вниманието што им го посветував, наместо да ги пишувам одговорите на писмата на мојата мајка, кои беа незаменливи делови живот.

- Но, зарем не забележуваш, по содржината, дека ова е прво нејзино писмо? - доста грубо ѝ свика татко му...

Можеа да се видат неколкуте извиени букви, во чудесна, небаре калиграфска игра во нејзините писма, како минијатурни споменици на една недокрај возвратена љубов, постојано одложувана за некои други времиња коишто никогаш не стигнаа.

Сега би напишал и стотици, илјадници зборови, за малкуте зборови што требаше да ѝ ги напишам, од моите чести и некогаш мошне долги престои далеку од неа, во моите долги дипломатски години, како одговор на нејзините писма со нејзината душа, напишани со чудесен краснопис, учен уште во нејзиното детство кај француските лазаристи во Солун.

Ги очекувала нејзините писма како нај­убавиот, најсветлиот дар во нејзиниот темен дел на Балканот.

Не ги паметам сите поединости од разговорите што ги водевме, но го немам заборавено мирисот на сите мои попладниња во Пасажот... ми се обраќаше понатаму Нилика во нејзиното писмо.

Помислив и на обвинувањата на кумановката Николина Кралева а потоа и на првите обвинувања, што ѝ биле упатени и на тетка Боса; поточно помислив на нејзиното писмо што го примив во тие денови.

Трагајќи по неа, јас како да се дооткривав низ неа, низ нејзините писма.

Те нема дури ни формално: доколку внимателно ги препрочиташ сите 64 нејзини писма, коишто (впрочем!) го претставуваат најдобриот и најинтересен дел од Твојот епистоларен роман, лесно ќе забележиш дека Елен Лејбовиц Тебе секогаш Ти се обраќа со неутрална формулација Господине, а безмалку во секое обраќање нагласува дека информациите (за Тебе и за Твоите книжевни и други планови) воопшто не ја интересираат.

Беше крај мене кога пишував, но одеднаш умееше да се оддалечи, да укаже на својата дистанца, едноставно да ја нема или целосно да ја смени големата тема од сржта на мојата сага, да се сврти на помалку значајни теми, на прв поглед банални, дури и да ме предупреди дека и не морам да одговарам на нејзините писма.

На Твојата машка натура навистина $ требаше многу време (неколку години!) сосема да го разбере, а потоа и да го прифати она што Твојата луцидна пријателка постојано го преповторува: Посебните врски што јас ги одржувам со вашите книги ме водат до мисла дека за тоа што ме учат за вас е бескрајно подлабоко и побитно отколку с што би можеле вие да ми раскажете.

Имав впечаток дека таа излегуваше од светот на мојата балканска сага што си го беше утврдила како главен домен на својот интерес во нејзините писма, предизвикана од актуелноста и неизвесноста на настаните, за потоа повторно да се врати на моите текстови и да ми се придружи во мојата потрага.

Се обидував да и одговорам на писмото, на загатнатите дилеми, да отворам пространства пред нејзиното љубопитство кои ги немаше во нејзиното писмо.

И кога $ пишував на Елен Лејбовиц, јас не одговарав на нејзините писма, туку настојував да ја проширам смислата на мојата балканска сага.

Првпат се случи во преписката со Елен Лејбовиц да не одговорам на нејзиното писмо, а таа да ме изненади со ново писмо.

Ќе Те потсетам госпоѓа Лејбовиц неа ја дефинира како литература која и не се занимава со друго освен со длабините на душата (Старова, 2008: 10).

Книгата му се допадна, напиша и предговор за неа.

Од повеќето нејзини писма ми стануваше јасно дека таа веруваше во бесмртноста на татковата библиотека.