ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Татко ми со години го криеше неговиот глас, првин од нас, неговите деца, од мајка ми, за да не сее премногу немир во нашите души, првин сакаше да ги филтрира тешките пропагандни пораки, кои секогаш целеа да ги доградуваат душите на луѓето како со чекан.

Цин-цан! - се разнесе неговиот глас.

„Штира излезе“, викна повторно Џорџ. „Гуд фор натинг“. Сетив како зад мене куќата се затресува од неговиот глас.

Само една мала рапавост што ненадејно се појави во неговиот глас можеше, додуша на попроникливиот одошто тоа беше Паул Беренц, да му укаже за внатрешната сеизмика што во неговата канцеларија длабоко го тресеше Карер.  „Немаш список на твоите Евреи?!

Беренц се фати за футролата и правејќи неколку заканувачки чекори кон градоначалникот, го извади пиштолот од неа, го откочи и ја притисна цевката на главата на Карер.

Пациентот помислил дека тоа е глупаво прашање, зашто го слушал неговиот глас.

Го слушав неговиот глас како од некаква далечина, го гледав како низ магла, посакував побрзо да излезе, а по него и тројцата - Ташко, Влатко и Дејко - да излезат.

Најнакрај како залог го дадов и моливот што ми го подари тато, со натпис - Штедете во Стопанска банка - па и него го загубив.

„Гледај го, малиот“, рече Љупчо, „жив се спотнал од возбуда. Ама за денес - доста...“

Најпосле се слушна неговиот глас: — Е, другари, времето врви и, ете, зимата уште два три месеци ќе помине.

И решив, забрзано, но сепак предоцна, под напливите на разбудената свест, но и пред насетеното Татково исчезнување, да го снимам неговиот глас и неговото сведочење.

Сепак, тој брод се гласи понекогаш во градот; неговиот глас го чул барем еднаш секој скопјанец.

Во неговиот глас немаше возбуда.

- Добровечер! - се чу по малку неговиот глас.

- Па и тука секој си ја гледа работата... А се познаваме, разговараме, - Бојан ги стави рацете на уста и викна силно, оптегнато, та планината екна од неговиот глас: - Еееј, Кирилеее!

- Биди мирна, биди кротка! - шепотеше Бојан, настојувајќи да ја смири, трудејќи се животното во неговиот глас да насети добронамерност.

Милан повторно прозборе и топлината и природноста на неговиот глас ѝ го доближија.

Низ замаглен поглед, Кети го виде внатрешниот поглед на Милановите очи, со ова и со тонот на неговиот глас, неговите мисли комуницираа со неа.

Присуството и физичката форма на брат му, звукот на неговиот глас, неговата кроткост, добродушното лице, цврстиот и отворен поглед на неговите очи, за кратко време ја оттргнаа илузијата на безвременост, и на минатото столетие му ја дадоа хронолошката димензија.

Обесен во некој агол на неосветлената соба Има таква ноќ кога цигара по цигара Стигнуваш ненадејно до некои полноќни дождови А потоа одново слушаш како удира часовникот И го препознаваш во неговиот глас Оној сетен повик Таму некаде, далеку во иднината Кога си играат дечиња и ја типкаат земјата врз тебе И во прекрасна ноќ бараат светулки среде бујнатата трева Што те покрива на ридон.

Не приоѓајте му, Тој се крие во жиличките на тревата, Скита низ пустината и наслушува од која страна ќе надојдат водите, разговара со плодовите, неговиот глас за визглавје го ставаат во крошните на децата и во постелите на болните, неговата галија плови меѓу пусти острови расфрлани низ морињата на оние што останаа без сон.

Ама на брезничани и толку им е доволно кога ќе го чујат неговиот глас како на славеј и сите истовремено и тага и милина да ги обзема.

Но вака може да се размислува па и да се донесуваат оценки само благодарејќи на фактот дека за наша среќа но и за среќа на обвинетиот не се предизвикани поголеми штетни последици.

И наеднаш, иако не можев да го видам, го слушнав неговиот глас: - Понекогаш потрагата по она што нам ни се причинува вистина, фрла грда сенка и врз најдобрите намери - слушнав како му реплицира на иследникот човекот затскриен зад светлината што беше вперена во моите очи.

Трагав и чекав. И на соне и будна.

Се разбира дека се плашев. Мразев да си го поарчам животот поради неконтролираното однесувње на своеволните и недоволно внимателни индивидуи.

На ист начин ги следам и размислите што ќе уследат во моментите кога Даскалов ќе се оддалечи, бидејќи неговиот глас останува покрај мене и додека тој шета.

Му реков дека потерата, ако веќе тргнала да нѐ лови, можела да го слушне неговиот глас и од некое трето село преку планината. Си го прочистувал грлото!

Му реков: „Носи си го и грлото! Не оставај го овде. Ние имаме уште да се бориме!“

Можеби тоа беше причина во моите самотни ноќи да почнам да трагам по неговиот глас што еднаш веќе го бев слушнала, но несреќната јас, којзнае зошто дозволив да ме одмине.

Објаснувањава веројатно беа упатени кон иследникот бидејќи овој се насмеа и рече: "Разбирам разбирам.

Си го прочистувал грлото, така ги подучувале в Белград, на Конзерваториумот, а мене морници ме полазуваа од можните последици поради ваквата недисциплина.

Мислам дека слушнав кога рече додека влегуваше во собата, (или само ми се причини дека слушнав), "другарот Ѓурчин", рече Даскалов, "веројатно не ќе ја искористел онаа темна ноќ и осаменоста на жената-девојка за да го стори она што се случило.

Чезнеев по поновна средба со одминатото.

-Но и покрај грешно избраниот пат и произволно донесените заклучоци, потрагата на младиот човек по вистината треба да се сфати како разбирлив чин.

Ете, тоа беше причината да го вратам во Штабот.

Колкупати горе во планината ќе ме поткренеше од сон неговиот глас.

- Кој е? - пак ја кине тишината неговиот глас.

Се гледаше тоа од лицето на татко ми, се чувствуваше од неговиот глас.

Тој се оттурна од столот и застана искривено да ме поздрави, како да му е вкочанет грбот.

Неговото лице, дури поѓаволско во живо од фотограгијата во Nature, чудесно оживеа, а и неговиот глас и рацете.

Ми се стори дека неговиот глас доаѓа оддалеку.

Фактот дека Даниелс бил геј-исполнител уште пред да стане професионален контратенор или дека покажал јавен геј-идентитет со тоа што станал контратенор, воопшто не дава никакви информации за некакваси можна поврзаност помеѓу неговиот глас, неговата изведба и неговото гејство, а не фрла ниту некаква светлина врз поврзаноста помеѓу музикалноста и сексуалноста.110 Пеењето женски гласовен репертоар, најпосле, не е нималку поиндикативно за Даниелсовиот субјективитет отколку играњето кошарка: и едното и другото се само забавни активности што на крајот не ни кажуваат ништо за поединецот што учествува во нив.

- Тука – допре до нас неговиот глас – беше клучот за портата што води кон Преспа и Албанија.

- Дипломат? – одраз на зачуденост во неговиот глас, а во очите сомнеж. - Така пишува.

Големецот од ЦК долго зборуваше и неговиот глас и зборови се губеа во нашите борбени извикувања со кои не престанувавме да викаме дека сме готови.

Непријатноста на таа помисла се оцртуваше во згрченоста на неговото тело додека стоеше загледан во книгата, во згрченоста на неговиот глас додека изговараше едно сосема вообичаено и непотребно прашање: „Дали некои песни особено ти се допаднаа?“

Неговите прсти, лепливи и со чуден мирис, ги галеа моите прсти со кои си го имав прекриено лицето.

Се обидував да земам воздух, го слушав неговиот глас: „Те молам, не плачи.“

„Онаа за девојката која и години по смртта на својот сакан, го гледа со очите на својата душа, и не престанува да му зборува.“

И неговиот глас повеќе не го препознавав.

Онолку болка колку што имаат децата кои некој близок тукушто ги напуштил.

Во мене будеше сомнеж, како кога облекуваме најфина ткаенина во која останала забодена игла и неочекувано ни се зарива во телото.

„Со смртта не исчезнуваме,“ му реков.

Тогаш Рајнер за првпат ми проговори: “А мене моите родители ме сакаат,” рече, а имаше толку болка во неговиот глас.

Во неговиот глас го препознав сопствениот страв од времето на моето детство.

Од силината на неговиот глас или од светлината на стиховите и зборовите, застанало и се скочанило сѐ околу и таму и потаму.

Како ќе му веруваме на поетот ако не го препознаеме неговиот глас?

Тој пушташе музика за училишното радио и одвреме-навреме таа ќе го слушнеше неговиот глас од разгласот на одморите како најавува една или друга песна.

Студенилото во неговиот глас речиси ја отрезни.

Бог ме задолжи да му служам и секој ден одново го слушам неговиот глас кој ми вели – стани, оди, зборувај!

Тој читаше од пиесата додека на магнетофонот-ленташ се снимаше неговиот глас и секој шум во просторијата.

„Ене го проклетникот. Тој сам ќе си ја стави главата на тепсија пред Калпаковата тајфа.“ „Тој не е сам. Погледни, оној со него е...“

Но јас веќе знаев кој е со него и дека тој што е со него е изврзан со гнил ремен, ишаран од стапиште со модрици и безумен како и секогаш зашто до мене достаса најпрвин неговиот глас - „Не давај ме, внуку, на никаквециве, ќе ме обесат“ - потоа јасно го видов како се ниша килав пред својот внук и судија и како плаче кикотливо, ја видов таа безначајна празнина во лита и скудна облека на која никнала долгнавеста тиква со влакна, но тоа е сега прикаска што мојава улава старост ја раскажува со чувство на посничка осаменост пред друга, калуѓерска и божја, бездруго свето дрво што размислува над туѓи мисли и се моли над туѓ грев, на оние што веќе ги нема, што се прав како што ќе сум и јас утре прав, јас, Лозан Перуника, дамка од дамките на минатото и вчерашна жива смрт од дружина на мртви луѓе, и тие вчера со гнев и јад во секоја капка на крвта вчера, кога и јас, и сирак и главен терач на туѓа двоколка со сив ѕевгар, сонував и живеев зелено, зелен во една земја што помеѓу топењето на снегот и сушите на болните лета не знае што е зелена пролет, зелен април или зелен мај, и знае или можела да знае што е зелен страв пред чудовиште оплодено од еден друг господ во градината во која се преселиле од рајот женското петле Адам и неговото ребро со женска коса, женски колкови и женско умеење во гревот да посади боцки од кои душата станува жива рана.

Сега веќе неговиот глас е подруг, топол, загрижен, а тој самиот е замислен, загледан негде пред себе.)

Како ревносен магационер правеше попис на неговите расположенија, нијансите во неговиот глас кои без грешка откриваа дали зборува со маж или со жена, кога некого одбегнува, дали и колку лаже или само крие.

Колегите никогаш не го заморуваа со висока политика, со образложенија и детали, сè што им беше потребно беше неговиот глас.

И тој речиси го гледа старчето како стои едно кусо време, речиси е тука и она негово гласче, ене ја и неговата пониска раменица во завртувањето.

Малку се сепна од него, но сепак го пушти да излегува, продолжувајќи да останува онака отпуштен и дури после, откако замолкна, беше свесен дека она беше само уште еден вик во Белата Долина, сличен на сите оние завивања надвор, сеедно што беше тоа негов глас.

Работеа во Грција, градеа некаков санаториум крај маслинките на едни стари гробишта, подалеку од градот, ѕидаа повеќе зданија, а оној работеше на сонцето од сите тие денови, ги дигаше како од шега сите оние огромни блокови делкан камен, а неговата црвена коса како да расцутуваше на сонцето на тоа лето, беше постојано среќен и широко насмеан, со сите нив околу себе, со сите ѕидари и со сите деца, секогаш готов да стори нешто за секого од нив со оние огромни пегави и црвено издамчени рачишта да им помогне, а при тоа и да им се насмее со она свое големо лице, на кое постојано зрееше едно огромно задоволство со себеси и со сите други доста поситни од него луѓе, што се грижеа за него и што го слушаа со задоволство како труби неговиот глас меѓу ѕидовите, среќни со неговата момчешки несмасна шега.

Но, не беше тоа. Беше глас, беше неговиот глас.

- Ха, - повтори сега, исправен. Се вживуваше во својата ролја и веќе немаше ништо изнасилено во неговиот глас.

Тоа го имаше во неговиот глас уште повеќе кога продолжи: - А можеби и отчукав некој, а?

И беше наполно сигурен дека неговиот глас, кога би го испуштил сега, онака напнат во неговите гради, би бил многу покукавичко завивање, без ниедна трошка од онаа решителност, што ја имаа во себе дури и најслабите и најдалечните нивни одзиви.

Од она, што го пиштеше сега неговиот глас, оптегнат како полна напната струна над целата Бела Долина, излез не постоеше.

Решеноста во неговиот писок беше толку тврда, што во неговиот глас се извиваше и прашањето дали тој сега воопшто би отстапил пред истрелот.

Тој еднаш дури и му одговори со едно притивнато завивање, со кое како да сакаше да му се придружи на неговиот глас, тој негов упорен придружник.

Во неговиот глас се чувствуваше сарказам помешан со истата онаа горчина што ја почувствува уште во автобусот - Не знаев дека сте зафатени... - намерно не ја доврши реченицата - Веројатно не го избрав вистинското време за посета.

Само ѝ беше важен неговиот глас.

Таа го дофаќа во веселиот хаос неговиот глас, шумот од неговите забрзани чекори.

Од сите овие луѓе најблизок му беше Алија. Тој секогаш го демнеше неговиот глас и веќе умееше во нестројната гама на овој глас да му ги открива настроенијата во текот на денот.

Но, каква изненада, во тонот на неговиот глас дофати тврдост и што досега не ја познавал, некое подигање упорно и тврдоглаво.

Во неговиот глас имаше презир.

Арсо така совршено го изучи звучењето на неговиот глас од дворот, што по него познаваше карактерот на човекот и неговото место во ова мало општество.

Се буткаше со начулени уши за да го распознае во нестројниот говор неговиот глас.

Отпрвин забрзано, со прекинувања, додека неговиот глас почна да звучи спокојно, му го раскажа својот план.

Тој ги испрати двајцата, но остана сам, ако не се сметаат семејствата на неговите братчиња и сестрички, кои го најдоа патот по различни држави во светот. 20 години го слушавте неговиот глас на Македонското радио, во една смешна емисија за иселениците Македонци во светот, а беше уредник и во весникот „Македонски иселеник“. Мојот брат!

Сè до појавата на неговиот глас, немаше сомневање гласот беше негов, на Владимира Акиноски, и Потковицата одново ја поплави страв.

Полицаецот почна да урла. Два истрели беа доволни за неговиот глас да се смири и тој и неговата партнерка никогаш повеќе да не прозборат. - Децааа бегајтееееееее!

Половина од неговиот глас, полош од Некролози, промоција фонографска снимка, одеше под масата: “Мили мои, забележавте дека човеколиките мајмуни, иако покриени со густи влакна, имаат проќелави лица, или подобро речено, ќелавоста ги претвора нивните муцки во нешто што многу потсетува на човековото лице.

Неговиот глас им беше светлост во вечниот мрак, сончев изгрев. Утро и ден.

Патот ви е чекорење слепо, вечно ќе сте во подземна крепост.

Еднипати ми доаѓа неговиот глас од Голема Река, го слушам каде што ме вика и трчам по него, одам да го барам...

Му се причинуваше ли дека му го слуша неговиот глас, како што и мајка му го слушала?

Зареве борејќи се само со раменици и со глава. Врело и несопирливо, како метална жица, неговиот глас се проби низ клучалките на катот и се забуцна во напрегнатиот слух на станарите.

Само Петар, неговиот глас, неговите очи, неговата насмевка.

Како и обично, неговиот глас го фрли Винстон во беспомошност.

Кога проговори, неговиот глас беше нежен и стрплив.

Неговиот глас, метализиран од појачалата, татнеше набројувајќи бескраен список од злосторства, масакри, депортации, грабежи, силувања, тортури на затвореници, бомбардирања на цивили, лажна пропаганда, непредизвикани агресии, прекршени договори.

Тонот на неговиот глас веднаш навестуваше целосно признавање на вината и истовремено некаков ужас што еден таков збор воопшто може да му се припише токму нему.

Нешто во тонот на неговиот глас како да додаде, „таа проклета будала“.

Неговиот глас неверојатно се измени, а лицето му стана истовремено и строго и непријателско.

О'Брајан застана и го погледна одозгора. Неговиот глас беше одново строг.

Ништо не се промени во неговиот глас или однесување, ниту во содржината на она што го кажуваше, но имињата одненадеж беа различни.

Едно куче жестоко лаеше, просто кинеше, но брзо престана и неговиот глас веќе не го слушав.

Преку затворената врата го слушам неговиот глас, како да поздравува некого: Тука сум!

- Ја позема маката со негов глас изговорена - Секој ден те чекав, мил мој, таму кај што се разделивме, кај нишан си дадовме - по една темјанушка пелистерска.

Го слуша неговиот глас - ѝ надоаѓа небаре од многу далеку...

Зборуваше дека е свесен за целата ситуација, дека ја прифаќа вистината, но иако се јавуваше од далеку го чувствував неговото подголтнување кога зборува, го чувствував трепетот на неговиот глас.

Вслушувајќи се во сè почестите нивни караници, сè помалку го слушаше неговиот глас.

Оѕвиваше како борија. Неговиот глас ги поведуваше, ги предизвикуваше и другите кучиња да лаат.

„Шо ќе биде вој сон?" Соколот зборува со неговиот глас, а го одврза забитот од Анѓината нога!

Марија, што е со детето? Ѕвони ли уште неговиот глас - како дува ветрот, кој го држи небото, како разговараат пеперугите?

Бојата на неговиот глас, лажната сериозност и прикриената потсмешливост беа како кај другиот кога и го постави еднаш истото прашање.

„Везисти? “ праша не знаејќи дали и порано неговиот глас звучел така рамнодушно. „Не сме везисти?“

Лагата се чувствуваше и во неговиот глас.

Богословот беше пркосно насмевнат а тој не беше сигурен дека неговиот глас звучи злобно. Не звучеше.

Марија, отвори, го чу тој другиот неговиот глас. Отвори и објасни.

Сега се обиде исто таков прекор да открие во очите на бившиот богослов, Кога го чу неговиот глас, заборави на што мислеше и што сакаше.

Знаеше дека богословот не сака да го забележи потсмевот на неговиот глас.

Се исправи, сиот свртен кон противникот, кон неговиот глас: „Зошто ме навредувате? Ваша жена ли милував?“

Се слуша само неговиот глас – топол баритон: - Воведете го, деца мои.

И понатаму Грофот ја користеше тупаницата и бирото. – Со оној твој исказ алудираше значи на тоа: дека постои заговор или манипулации во врска со твојата личност. И вистински мислиш дека е така?

За неговиот глас и тон реков веќе, веројатно го наследил од тетка му додека со години ја слушал како му чита приказни.

Толку јасен ми се стори од далечината што и самиот се зачудив како тоа до сега да не се сетам на него.

Значи во скутот на тој Непознат седеше Катерина а неговиот глас дури и овде во темнината како да ми приоѓаше.

Можеби во таа непријатна работа вашата служба е заобиколена. - Да, да, да! – ме прекина неговиот глас.

Но требаше да се најдам на дното на мракот за да му го видам најпосле и лицето!

Колкупати го имам наслушнато неговиот глас од оној ден кога ни ја прикажуваше својата надмоќ преку својот патлак со лисичја глава.

„Кој ја спомна овде суштината? Суштината е свеченост!“ предупредуваше неговиот глас што одекнуваше негде длабоко во мене.

- Велат го пронашле колегата Величковски, - го слушнав повторно неговиот глас.

Во неговиот глас имаше и жал за удреното другарче, и потреба сите да ги увери, тука веднаш сите да му поверуваат, дека тој никогаш не би можел никого да удри.

Низ неговиот глас зборуваше неговото чисто, добро детско жалосливо срце.

Таму ни ги зедоа автоматите и ни дадоа стари војнички униформи.

Го слушав неговиот глас: И нивниот корен да се искорени, синко Кире, и нивниот.

- Пее, но не се слушат неговата песна, не се.слуша неговиот глас...

- Четир... петнаесет...

- Татко ти, Кире биро, татко ти загина, - шмркајќи рече дедо.

Ама во викотницата неговиот глас никој не го слуша.

Управникот извади шарено шамивче и се избриша по ќелата. – Гледам, веќе си почнал да броиш златници...добро...сè ќе биде... постепено... – иако скоро шепотеше, неговиот глас му ги пробиваше ушите рамномерно, но тврдо, како удари од чекан.

Собата е напластена од дим и од твоето вознемирено дишење, мислиме – ова е брзо, пребрзо, а неговиот глас разговетно продолжува: - Но тука сум јас . . . и шахот.

Но, хигиеничарките му беа благодарни – од силата на неговиот глас лебарките и бубашвабите се уплашија и избегаа надвор од болничките простории.

На други им додаде А и долго им аеше навечер, па тие се будеа жолти а со оење листенцата почнуваа да се одѕиваат на неговиот глас.

Никој веќе не го гиба и каменот на кој квечерина клекнуваше да се моли па долго низ ноќта небото црвенееше од неговиот глас.

- Во неговиот глас имаше и потсмев и закана.

Секна неговиот глас, главата ја зафрли назад.

- Смири се - го прекина Захаријадис. Во неговиот глас имаше смирувачки, но и заканувачки тон.

- Циљка го слушна сега неговиот глас, кој личеше на змиско шиштење.

Кикицас со дланката испегла мустаќи и кратко праша: - Во која смисла? - во неговиот глас сите почувствуваа навреда.

- Строј се! - се разлеа неговиот глас. - Така. Една покрај друга... - Долг и крив е стројот.

- И да знаете - ја потфати Јани прекинатата нишка. Бојата на неговиот глас предизвикува почит и внимание.

Јасно? Тука не дојдовте на седенки. Јасно?! - Неговиот глас прозвучи заповеднички и со тон на закана.

Господин Бертран загрме со неговиот глас и се упати право кон момчињата па им залепи по една шлаканица.

Се исправи над нив наеднаш голем и страшен и неговиот глас грубо го скина летот на нивните раскрилени мисли: - Картите ве молам!

Ќе го следи неговиот глас и ќе го најде на брегот до огромна пастрмка, дваесет-триесет инчи долга.

Прописно ќе им припаѓа и таа ќе се наведне и ќе му помогне да ја повлече на брегот.

Стапалата ќе ѝ се изводенат.

Во еден таков пополноќен разговор, Летка во неговиот глас фати или се потсети на некои постелни шепнешки тонови и му подвикна како при искушение да се падне во бездна: „Еееј...“ му пристори.

Неговиот глас ја нема ни силината ни цврстината како тогаш кога го пушташе од дрвената кула во дворот на Одборот во Гаково кога постојано си ја поткреваше црната коса што му паѓаше над десното око.

Ако забележеше некој момчак работник или подостарен маж како зее во големата цицка на мајка му, за миг ја оставаше големата брадавица и грмнуваше неговиот глас како на возрасен Пуљ си п'тот, пичка ти мајчина, оти!... и пак ја лапнуваше брадавицата и не ја оставаше додека не го исмукаше целото млеко од боската. Понекогаш поминуваше и на другата.

Го нема човекот што го познавав! Овој што го видовме го имаше само неговиот глас, мил и топол, со позната боја, ама без силина и цврстина.

Да го слушнеш неговиот глас како ти вели: Добро утро мила, знаеш дека те сакам.

Далеку сум, но со тебе сум – ме допираше неговиот глас како летен тивок ветер што доаѓа откај Водно.

Молк уште некое време, а потоа повторно неговиот глас: - Што ти е тебе, Бреза, што паничиш?

- А, ако ти решиш поинаку?

Не забележав ни трага од прекор во неговиот глас кога рече: - Е, па, токму за тоа ти зборувам.

- Нема да можеме да летаме? – го прашав, однапред знаејќи го одговорот.

Треба да ми веруваш, јас никогаш нема да бидам далеку од тебе.

Само од тебе зависи – ме смируваше неговиот глас.

Ти дури денес концентрирано мислеше на мене.

Сè си има своја убавина.

- Имаш право – реков, а си помислив – Охрид е полн со млади, со живост, со кафулиња, со забава, плажи, дискотеки, а Маврово... – и ми се стегна малку срцето, но во истиот миг го слушнав неговиот глас, кој некако, не знам како, почнав сѐ почесто да го наслушнувам: - Не биди како оние што секогаш мислат дека е подобро на некое друго место, на секое друго на кое што не се тие.