ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Штотуку го отвори учебникот, сѐ уште педантно завиткан со украсната хартија, со која мајка му имаше обичај да ги завиткува неговите книги, почувствува туѓо присуство зад неговата глава.

„Овде им било и ним местото”, - помислува Соколе и ја погледнува како пропаднат в земи, стопати колнејќи се во себе зошто се нашол овде и молејќи ја, не знае зошто, тој неа да му се смилува, како да кренал секира над неговата глава.

Пробелените ретки коси на неговата глава го обележуваат тој долг пат изминат во служба на науката.

Ако најпосле ти наоѓаш за згодно да платат неговиот глава, тогаш јас сакам за неа барем петстотини лири.

Ако рекол алах, најпосле ќе ги дадеме и главите за нашиот падишах и верата алахова.

Дури стои неговата глава, немај гајле.

Ако зеде рајата главата и сака да платит — нека платит.

— Аман бег, зошчо е ваа работа? — изусти Куле и ја крена раката над глава да се заштити од камшикот, кој Адем го насочи кон неговата глава.

Се разбира, дека Толета го прогласи султанот за негов непријател и нареди да се уништи со сета негова дружина, одредувајќи педесет лири бакшиш за неговата глава.

Требаше безопасно да мине над неговата глава и да се вовлече во неговото дијамантско гнездо.

Боб: Она што е во неговата глава, нас не нѐ допира.

Густ, бел чад ја обви неговата глава...

- Здрав сум, војводо, не ми е ништо... - рече Цепенко кога виде како војводата гледа во завојот на неговата глава.

И никаква мисла во неговата глава не му вели: „Крени ја раката, отвори ја устата, стани...“

Но штом легна, мислата на болеста што го беше зграпчила, се загнезди во неговата глава и таму остана.

„Се топи снегот!“ радосна мисла мина низ неговата глава и му го огреа срцето.

Птицата се сврте кон него, го фокусира шашливиот поглед преку нишанот на својот клун право во неговата глава, па кресна нешто просто и пцостно, го напрчи ветрилото на опашот и навистина одлета, ама не како избркана туку како поканета.

Почна да работи и во неделата, а бидејќи замислите сѐ уште не беа дефинирани во неговата глава, немаше можност да ја вежба превртената конверзација што ја беа вовеле.

Наеднаш нешто запрвка над неговата глава и чукна во прозорот. Што ли ќе е ова?

Сакаше да летаат, да вртат над неговата глава а тој да ужива во нивниот слободен лет.

Ја гледа Борко оваа чудна игра на природата и во неговата глава искрснуваат десетици замрсени прашања.

Ристе притрчува и се обидува да прекине еден од каишите што му ги стегаат напрегнатите вратни жили.

Белките му се огромни бидејќи додека потклекнува очите му се свртени кон карпите што се надвеснати над неговата глава.

Повремено, кога неговата глава како црна точка ќе се издигнеше над површината на морето, до брегот допираа неговите морничави довикувања: - Помош! Помош, луѓе!...

На неговата глава стоеше непозната птица со голем клун.

Крокодилот зина и јас брзо му ја заглавив гранката, во челуста, онака, како што го нацртав пред тоа во црнечкото село.

Во ите неговата глава слушаше одѕвонување од риковите на нови илјадници бикови.

Бесрамни чавки! Нагрнаа по оголените гранки, со злокобно грачење што ја уништи свечената есенска тишина на градскиот парк. Две дури слетаа на Неговата глава.

Полека ја одвоив мојата глава од неговата глава.

А оној ден во паркот, таа со едната рака го прифати глуварчето, а другата ја пружи за да го погали детето, но пред да ја допре неговата глава нејзиното тело се затетерави, и таа одново се фати за оградата. …

Неговиот поглед беше изменет; сега во неговите очи гледав празнина и празнина гледаше во мене.

Една девојка е сигурна дека некои нејзини мисли се всушност туѓи наметнувања, и прави спротивно на нив - ако прво помисли: овде ќе ја преминам улицата, веднаш потоа се спротивставува, и преминува на некое друго место; ако си рече: „Време е да јадам“, во следниот миг решава да остане гладна до следниот ден; ако си помисли, додека пие вода: „Пази да не ти се лизне чашата од рацете,“ уште веднаш ја фрла чашата на подот.

Еден друг човек верува дека сите мисли кои се јавуваат во него некој друг ги внел во неговата глава.

Брат ми ја запозна Марта Бернајс токму на својот дваесет и шести роденден.

Знаев дека и тој си ги насобрал своите глувчиња во просторот меѓу челната коска, темето и слепоочниците, дека и него го радуваат, го развеселуваат глувчињата, по ќошињата од неговата глава.

Сликарот го поведе до платното и му посочи на портретот на Непознатиот и на двата детска лика над неговата глава.

Задлабочен во мислите, не ни видел кога снегот престанал да паѓа, а месечината испливала однекаде меѓу гранките – полна и бледа од ноќниот студ, како неонска топка, таа висеше ниско над неговата глава.

Звуците на стотици други животи околу неговата осаменост ги поклопија ѕвоната на катедралата над неговата глава.

Пребарувајќи така по своите сеќавања, не можеше да го најде оној момент кога сфатил дека неговиот живот, тој албум од зачувани сликички во неговата глава, засекогаш се заплеткал со судбината на оваа земја.

Сите шумови околу него се беа смириле, па дури и потпукнувањето на стеблата од студот.

Управувајќи го коњот да се движи во круг и засолнувајќи се со танчарски движења ту под неговата глава ту зад неговиот врат од левата страна, еднаш со брзи потскокнувања, другпат скоро со коленици до земја, го избегнал и вториот удар.

Јордан Шоп го распрета огнот и стави врз жарот располовена тиква - оскрбен е, му горчи душата, ќе се засладува.

Јаничарите, веќе исплашени од султановата закана, се сетиле да ги соберат од Кукулино и од другите соседни села сите машки деца од четири до четиринаесет години - доколку ајдутот Парамон не им се предаде или селаните не ја донесат на тепсија неговата глава, тие ќе ги исколат децата и ќе ги обесат нивните главчиња на скопските дрвја, јаболка со мртви очи да се.

Неговата глава како да се обиде да се тргне од невидливиот кол.

- Сестри... Но и без нејзиниот повик жените биле улиште што ќе истури брчење и лутина на отров врз неговата глава на која еднаш, како што можело да се поверува, веќе налетале куп оси.

Султанот најпрвин ги прекорувал и им ги зел имотите, шадрваните, коњите и жените, потоа објавил, доколку не му ја донесат главата на ајдутот, ќе ги испообеси на железни куки или ќе ги испофрла во јами со исправени дренови колови.

Сѐ можел да се заколнеш дека од првото исправање на нозе и со неисушена капка мајчинско млеко на усните се вежбал само за една одбрана и за еден ден, за тоа смирување на попладнето исполнето со топлина и со брчење на златни бубачки.

А на своето дете ќе му бидам и татко и кум.

Коските му чкртаа. Над неговата глава студено блескаа ѕвезди.

„Орлишта утрово претскажуваа“, со мака реков. „Можеби го убиле и го оставиле.“

Го погалуваше неколку пати по она негово главче, а тоа прво стоеше под неговите прсти, а после почнуваше да скокара по собичката, секогаш наново приближувајќиму се и отскокнувајќи со оние свои предолги и претенки ножиња.

Печката баботеше, распалувајќи се, црна, сраотна, но најстрашното беше она невидливо заплиснување на топлиот воздух во неговото главче.

За да ја скроти неговата љубопитност Ивона ја впери камерата во неговата глава, зумирајќи ги неговите сафирни очи фаќајќи го огнометот на искрите рефлектирани во нивниот сјај.

А Рада дојде и се вгнезди уште одамна во неговата глава.

Дванаесет писма лежеа здиплени под свечената униформа во наткасната до неговата глава.

Напластената ровка земја се отресе од неговата глава и тој жедно ја вдиша свежината на воздухот.

Чувствува внимателно и нежно допирање на мека дланка којашто полека се спушта на неговата глава.

Кратко и силно потсвирнуваат над неговата глава оловни зрна.

Веднаш потоа неговата глава се појави во синиот круг.

Тој веќе завршил, а сè уште во неговата глава треперат римите.

Па се труди и да те опече и да те помести од место барајќи ги твоите колена, за кои, најверојатно, во неговата глава смета дека ти се ерогена зона бр. 1... меѓу другото зашто само тие ти се подоткриенки, разголенки.

Ѓурчин победил, му ја отсекол главата, ја ставил в зобница и ја однесол во Солун кај Лобуд-паша (со кој Ѓурчин бил добар пријател) бидејќи знаел дека неговата глава била уценета од турските официјални власти.

Ќе се загледам во некое војниче и, наеднаш, над неговата глава, како да ме гледа лицето од Ангелета мој.

Невестата е изедначена со темјанушката, која, пак, од своја страна, изедначена со Ергенот го симболизира андрогинството. Невестата и Ергенот пак се едно.

Да обрнеме внимание, сега, дека Duchamp-овиот портрет на налепницата од шишенцето за Belle Haleine, Eau de Voilette, ја прикажува пред сѐ неговата глава, и дека односот помеѓу зборовите „глава“ и „сад“ може да се согледа како во светлината на етимолошката анализа, така и во алхемиската традиција.

Низ дупките на платното над неговата глава се пробиваа зраци и затоа изгледаше дека тој е облечен во кожа на леопард.

Тоа објаснува се: способноста за играње шах била во неговата глава.

Климент Камилски, чија идеја пред една година зачна во неговата глава и беше прифатена од Татко, негов верен балкански брат по судбина, за отстранување на опасните османскотурски заемки во балканските јазици, како да се почувствува повикан да го каже последното слово на крајот на мисијата: Ние, брате мој, само една година трагавме по опасните балкански османизми, поаѓајќи од твојот мајчин албански јазик и мојот мајчин македонски јазик.

Сердар произлегува од турските зборови ser (глава) и dar (патриот), но неговата глава можела да настрада од султанска сабја.

74. СИЏИЛИ.

Камилски тоа утро со излитената чанта уште од професорските денови појде кон Татковата куќа, на нов бој со зборот зандана, кој продолжуваше да буди семожни асоцијации во неговата глава.

Во текот на потрагата се уверивме, јас посебно, дека нема опасни зборови, туку нивна злоупотреба.

Ништо не го боли, тоа не е неговата глава.

За прв пат јасно како острица на нож блесна во неговата глава - жив закопан, и се виде во тој блесок како се задушува, како попусто завива за помош, како по неколку дни, избезумен и гладен, ги забуцна забите во својата измршавеност и се кине залак по залак.

Во очекување да започне разговорот со Сојузниот министер за надворешни работи Будимир Лончар забележав дека тој сепак ја имаше задржано сликата на Тито, но не над неговата глава, туку на споредно, незабележливо место.

Еве ме пред еден од нив, во потрага по индивидуален излез по завршената мисија...

И во неговата глава се случи нешто.

Додека видот одново му се изоструваше, тој се сети кој е и каде се наоѓа и го препозна лицето што гледаше во неговото; но некаде во неговата глава постоеше голем празен простор, како да му е извадено парче од мозокот.

И за сето време, за да не се посомнева некој случајно во стварноста на која се однесуваа опширните Голдштајнови празни фрази, зад неговата глава на телекранот маршираа бескрајни колони на Евразиската армија - колона по колона цврсти мажи со безизразни азијатски лица, кои испливуваа на површината од екранот и исчезнуваа, за да бидат заменети од други, сосем слични.

Винстон беше свесен за некаков тежок апарат што се дотуркува зад неговата глава.

Но поплавата од музика постепено ги растера сите шпекулации од неговата глава.

Винстон слушна повеќе остри крикови кои како да доаѓаа од воздухот над неговата глава.

Веднаш над неговата глава висеа три обезбоени метални топки кои изгледаа како некогаш да биле пониклувани.

Го посетив неколку пати во Истражниот затвор и почувствував дека во неговата глава во исто време се вртат неколку филмови.

Тој веќе се виде во положбата бег на Мариово и господар над сета таа раја, та се породи во неговата глава една егоистичка мисла, но и благородна – спасителна барем за децата, жените и старците.

Цела ноќ Пелагија пробдеа крај неговата глава не кревајќи ги очите и не шетајќи ги по присутните, а и од присутните никој не ѝ се обрати.

Онака положен на тревата зад вагонот, токму на она место каде што неколку вечери (само неколку ли беа?) престојуваше бабата Петра со внучињата, со Пелагија крај неговата глава одеднаш се најде во кругот на оние што останаа.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

„Нема чаре ќе се трга ошче едно зимо!“ — си рече Крсте, слегувајќи долу Гробот со магарето, натоварено со дрва, а неговата глава со мисли.

А неговата глава одамна и скапо беше уценета од Грците за пет-шестгодишната негова борба со нив, та Чочо, којшто се префрли како Цица, одвај го чекаше да му излезе пред очи и да го предаде.

Ослободени од притисокот на шапката, неколкуте преостанати влакна на неговата глава - изложена на сите постојни и непостојани ветрови - лебдеа како скинати конци пајажина.

Сликите во мојата и во неговата глава очигледно многу се разликуваат.

Се качи горе. Неговата глава ѕиркаше од горе и ѝ се смееше. Ја подигна шапката: „Збогум, Кора.“

Во неговата глава и во неговите цврсто стиснати усни имаше музика, и тој ја управуваше големата машина, громовито силната органа, басот, тенорот, сопранот, длабоко, високо, и на крајот, струната што му предизвикуваше морници така што мораше да ги затвори очите.

Бев навистина поспана, заслепена, ниту за момент да здогледам или барем да се посомневам дека ни се прикрадува големото зло.

Сега знам дека нам само ни се причинува оти човекот е силна ѕверка што си ја носи како богат улов судбината во своите заби.

Мислам оти згрешив кога не се нафатив да ги разгонам овие облаци од неговата глава бидејќи токму таквите темни тревоги го поттикнаа она што наскоро се случи со него.

ЧЕТИРИНАЕСЕТТА ПОЈАВА КЕВА, ТОМЧЕ И НАЦА

КЕВА: Со тврдата глава, асли како него си, неговата глава ја имаш.

Ме дотепаа, ме фрлија повторно во очај; дојдов дома, ја отворив вратата и почнав да го молам Висара да стане од постела, да излезе надвор, да трча и шета колку може, да нема страв и да не се плаши од ништо зашто со Зенула е свршено; но неговата глава не се креваше од перницата, тргната беше да оди надолу, а неговото лице да венее и да гасне како скинат цвет....

Леле, колку би сакал да потонам во твојата топла прегратка во која кога студи во Москва каде-каде подобро ја разбирам тагата на Константин Миладинов и збрлавените сонца во неговата глава.

Беа навистина здодевни, сите се остарени и за ништо друго не зборуваат освен за нивните деца.

Целата негова глава ми се виде трагична.

И венецот на чесност достојна за почит, ќе ја закити неговата глава!

А за дождот и да не говориме: капне ли врз неговата глава, тој веќе в затвор го става.

Куршумот зацвили над неговата глава.

Уште повеќе вознемируваше обликот на неговата глава.

Последен пат го видов Борхес во Дикинсон колеџот во април 1983-та.

За време на една седница на тој собир, тој се појави, енергичен и речит, полн со снага и неуморен.

Борхес крај кого седев во Женева, три години подоцна, беше сенка на оној другиот, вистинска руина.

Дивиот коњ на мислата во неговата глава, на којшто јаваше таа негова желба, беше просто нескротлив.

Погледот му се сосредоточи во триаголникот што го сочинуваа блиску поставените очи во неговата глава и тенките, собрани усни.

Сите оние грди мисли што му се роеја во главата додека скиташе по стопанството и она што сѐ сакаше да ѝ кажува едноставно испари од неговата глава.

— И земјата се врти околу неговата глава, вели, околу неговата рака.

Сè се случуваше толку брзо и ефикасно во неговата глава, толку конструктивно и дури насилно ефикасно.

Повремено, кога неговата глава како црна точка ќе се издигнеше над површината на морето, до брегот допираа неговите морничави довикувања: - Помош! Помош, луѓе!... Во близина немаше ниту едно кајче.