ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

9. Против дрскоста и претприемаштвото За почитта и стравопочитта пред бесмртниот германски народен дух Tucholsky, Ossietzky II Од свечениот говор на проф. др. Hans Naumann, бонскиот ординариус за германска историја на литературата, за време на палежот на книги на пазарот во Бон на 10. 05. 1933: Академска младино на германската нација, запалувај го денес на сите универзитети на Рајхот - запалувај го она на што сигурно и досега не си му се восхитувала, но што и тебе, како и сите нас, можеше на нè заведе и загрози.

Народната уметност, таа „планина на народниот дух, папокот на нацијата, со која секој автор треба да остане во невидлива папочна врска целиот живот“ (повторно ја задевав Луција), онаа традиционалната, нема познат автор.

Останав со Луција; таа ме бакнуваше страсно во устата, како да сакаше нешто да ми надомести; мене ми се гадеше и ми се блуеше; ми зборуваше дека тоа со народниот дух е сериозно, и дека сум требал да признам, но не сѐ и не одеднаш; дека сум требал да признам нежно, а не со гордост; не ја слушав, оти свеста ми беше на работ; ја прашав дали забележува дека боите воопшто не се обоени, и дека мирисите воопшто не се миризливи; попусто се обидував да го насетам мирисот на цимет во нејзината коса, оти веќе го немаше; бев сосема прилепен до нејзините гради, и ги чувствував на моите, но тие беа како брадавици на некаква мермерна Венера; всушност, чувствував дека светот е страшно изморен, и дека сите тие бои, мириси и допири се веќе стари, дека им треба обнова.

И јас почнав да измислувам: дека Луција дошла на мој повик; дека јас сум знаел дека ѝ е забрането да се гледа со мене, но сепак сум ја повикал; дека таа не се противела, дека со мене пиела вино и пушела цигари; дека самата ја соблекла кошулата, дека на месечината блеснале нејзините гради, како кај кучка (токму така реков, за да го излудам Фисот, кој, очигледно добро ги познаваше нејзините гради), дека јас сум ја одбил, а дека таа ми се заканувала дека ќе ме убијат од Партијата, затоа што ја одбивам; дека потем таа го слекла здолништето (ќелата на Фисот црвенееше сѐ повеќе и повеќе; жилата на вратот му се наду и мислев дека ќе пукне, дека кап срчева ќе го удри), дека потем јас сум ѝ ги слекол гаќичките, дека сум ѝ ги раширил нозете, дека таа ме молела да влезам во неа, и дека конечно, сум ја завршил работата, само заради сочувување на здравиот народен дух, и дека сум ја исчукал машки, по што таа долго ме бакнувала и ме галела на кејот.

Реков дека она „ми“ е вишок, и дека е перфидна импутација; но реков дека може да се каже „да“, и дека повеќе верувам во Свети Петар одошто во Партијата на здравиот народен дух.

Дури и Светото Писмо вели дека постојат два типа луѓе: едниот е номад, а другиот – земјоделец; едниот сака да освојува нови и непознати светови, а другиот најубаво се чувствува кога ќе се сврзе за својата нива, ќе си квакне во своето народно духовно кеневче, па ќе расправа прикаски за големината на народниот дух и ќе си потпрднува од националниот грав, негово лично производство, најголемиот симбол на светиот дух на неговите предци.

Луција дојде уште еднаш кај мене и рече: „Сѐ уште не е доцна да се декларираш“. Ѝ реков дека не сум го променил ставот за народниот дух.

Јас гледав во формуларот: на него беше составен еден ужасно патетичен текст, во кој најгоре, на почетокот, стоеше: „ЈАС“ (подоцна многу размислував за значењето на заменката „јас“ во партискиот и општествениот живот, воопшто), „Потресен и огорчен од она што се случува денес со здравиот народен дух и народната уметност, која е обесчестена, пристапувам кон Партијата на здравиот народен дух и се обврзувам дека дење и ноќе ќе работам на поткревањето на тој дух до степен на усвитеност, дека ќе му ги вратам часта и достоинството и дека...“.

„Ти ништо не разбираш“, рече. „Да, можеби не разбирам што е тоа здрав народен дух, но многу добро разбирам што е нездрав секс; може рбетот да ти се искриви по џипови“, реков.

Го зедов формуларот, го пречкртав секаде она „народен дух“ и наместо него напишав „Луција“, и потпишав.

Потоа ја прашале: дали е вистина дека сум рекол, од збор до збор: „Да ти се мочам јас на твојот здрав народен дух, кога се смее само на гениталии што залутуваат во туѓи гениталии и на ануси што прдат; тоа ли е врвот на народната уметност, Луцијо?!“

Ми беше смешна синтагмата „здрав народен дух“, оти тоа ми личеше отприлика на „здрав народен бројлер“.

Да им помогнеме да се реализираат сексуално: да им отвориме јавна куќа со здрав народен дух!

И знаев дека како последица на тој активен партиски живот, кај Земанек, исто како и кај мене, ќе се избрише здравата линија до која може да се оди во повредувањето на другите луѓе (каков апсурд: а се боревме за здрав народен дух!); тоа и се случи.

Ме прашаа дали навистина мислам дека луѓето кои се залагаат за здрава народна уметност, со здрав народен дух се „опиноци и гајдаџии“. Реков дека да.

Така, денес се пристапува кон создавање народни спортски и пејачки друштва, младински и студентски сојузи, во кои се јакне националниот дух и свеста за народниот карактер на секоја голема уметност, а се удира по сето она што одбива да се декларира како народна уметност, а можеби самата е уште подлабоко во своите корења – изворен народен дух (мислев, се разбира, на мојот џез, инспириран од народната песна).

Така ли те учи твојот здрав народен дух, Луцијо?!

Со таа злобна реченица ја постигнав целта, оти Луција ме прострела гневно со очите и рече: „Би замолила да внимаваме што говориме овде и да не го навредуваме народниот дух и Партијата што стои во негова одбрана“.

А таа говореше, говореше; потем дојдоа на ред рецитациите на тема народен дух, патриотизам и славни предци; потем се играше едно оро; потем Земанек пееше песна, и – дојдов на ред јас, во паузата.

Прашаа дали некогаш сум држел пристапница од Партијата в рака, и дали сум ја исмејувал пристапницата, со тоа што секаде каде пишувало „народен дух“ сум напишал „Луција“. Реков дека е така.

Но Луција не се согласуваше; ми парираше по секоја цена и велеше дека на нашиот фолклор не му е потребно никакво мундијално руво, дека треба само да се сочува народниот дух, да се чуваат, да се практикуваат и да се изведуваат народните обичаи, песни и ора, и дека тогаш таа музика ќе го надмине и џезот.

Ова е сериозно, рече. Знаеш ли колку е сериозно ова со народниот дух? Ти и не претпоставуваш!“, рече.

Ме праша дали сум слушнал за Партијата на народниот дух.

Партијата на здравиот народен дух е еден огромен хор во кој секој може да крека колку што сака, но под услов да крека и да се движи во брановите должини и фреквенции на крекањето; не може, на пример, некој да мука кога сите крекаат.

Рече, понатаму, дека најмногу внимание во партијата ќе посветуваат на физичкото образование на младите генерации, оти нема здрав народен дух без здраво народно тело; освен тоа, ќе оформувале и играорни групи и кружоци за дебати околу народната уметност денес.

Да ти се мочам јас на твојот здрав народен дух, кога се смее само на гениталии што залутуваат во туѓи гениталии и на ануси што прдат; тоа ли е врвот на народната уметност, Луцијо?!“

Сакав на Луција да ѝ кажам дека воопшто не ми е грижа ни за нејзиниот народен дух, ниту за партијата што го брани, и дека сѐ што сакам е да ја фатам за рака, да ја прегрнам и да ја одведам некаде каде нема ни народен, ни добар, ни зол дух, ни партии; на некој остров каде ќе можам до мила волја да ја бакнувам во папокот, да пијам вино од таа слатка чаша на нејзиниот стомак, да ја опсипувам со милувања и бакнежи; но не смеев да кажам ништо затоа што Луција гледаше сосема разочарано во мене, ме мразеше, ме презираше поради мојата недекларираност, поради отсуството на здрав корен во мене.

Потем ќе требало да се изигра едно оро, за да се сочува здравиот народен дух; потем таа замислила самата да ѝ се обрати на публиката, и да говори за перспективите на народната уметност денес, за лажните и вистински вредности во уметноста; потем рече дека ќе се изведувале рецитации од наши ученици.

Но знам дека ме прашаа: дали навистина, во една прилика, кога сум изведувал некоја циркуска точка во гимнастичката сала, сум рекол: „Нека ми се качи на скалите така, ако може, твојот здрав народен дух“.

„Јас можам во твојата приредба за здравиот народен дух да влезам само во паузата, и тоа ако бидам доволно смешен?!“

Луција беше возбудена: трепереше, не им веруваше на сопствените очи, велеше дека е тоа чудо; потем тргна од салата кон училиштето да раскаже што видела а јас ја стигнав на излезот, и одеднаш, без да знам зошто и без да знам од каде ми е таа сила, ја плеснав по задникот, сосема безобразно, оти ме беше опфатило некое победничко, раскошно расположение и ѝ реков: „Нека се качи на скалите така, ако може, твојот здрав народен дух“.

Потоа тие ѝ рекле дека е недостојно член на Партијата на здравиот народен дух да си дозволи да коленичи и да моли некаков недеклариран изрод, кловн од прв степен.

Заминала дома со плачење, и цела ноќ ги читала моите песни; се проверувала себеси и својата партиска совест, и во песните не нашла ништо посебно штетно за Партијата и здравиот народен дух, освен што и понатаму мисли дека тие песни биле несоодветни за приредбата во училиштето.

Рече дека народната уметност денес треба да биде „планина на народниот дух, папок на нацијата, со која секој автор треба да остане во невидлива папочна врска целиот свој живот.“

„Твојата уметност, без здравиот народен дух е скала потпрена на облак, обично чукање со нозе што го гази народното битие“, рече.

Бев повреден до срж, бев гневен, оти во љубовта најмногу разжестува покажувањето несексуална моќ; веќе не ја слушав Луција, и само се сеќавам, како низ магла, дека таа говореше за некаков втор блок од програмата, по некакво оро, и дека финале, круна на приредбата ќе бил бабарскиот обред од нејзиното село кое ќе го изведувала таа со некоја одбрана дружина од тој крај; во тој обред таа го препознала самото битие на овој народ, а тоа било многу важно за зачувувањето на здравиот народен дух денес, особено кај помладите генерации.

Извикуваа пароли во кои славеа прогресот на народниот дух, ослободувањето од дотогашните лажни вредности, викаа: „Да живее народната уметност!“, ги застрашуваа сите оние за кои сметаа дека не се декларирани.

Но ако во историјата на културниот развиток на еден народ има два периода, меѓу коишто има еден како трети, но којшто е период на застој и е како непреодна стена меѓу нив, – тогаш во новиот период на развитокот на националното самосознание имаме преродба на народниот дух, коешто станува вистина врз стара основа, но во него влегуваат многу нови начела, во согласност со духот на времето и со специјалните потреби на народниот живот и неговите пројави. 160Таа преродба се одбележува и во книжевниот јазик и правописот: како едниот така и другиот се горе-долу слободни од некои традиции што не се согласни со современата состојба на разговорниот јазик.

Само согледувањето на тие своеобразни црти во карактерот, наравите, обичаите, животот, преданијата и јазикот на нашиот народ е важна причина да сме ние против делењето на нашата татковина и за нејзината автономија, зашто дележот ќе ни искорени сѐ што ни е мило и ќе ни наврзе многу противно нешто на нашиот народен дух.

Да се откаже човек од својот народен јазик значи да се откаже тој и од народниот дух.

Исто така, овој историски поглед покажува дека речиси во сите времиња се забележува силно работење на народниот дух врз културно-историска основа, резултат на која се јавува образувањето на силна македонска држава од царот Самуил и богата народна литература.

90. За да се увериме во тоа дали моиве заклучоци за резултатите од востанието се правилни или пак приговорите на моите противници се правилни, ќе треба да се разгледаат тие настани од најновата историја на Македонија во кои најсилно се пројави националното самосознание, а имено, ќе треба да се разгледа: преродбата на Македонците, настаните што послужија како причина да се разбуди народниот дух на Македонците, какви размери и каков правец зеде тоа разбудување?

Тешкотиите за достигањето на народните идеали служат само како школа во која се закрепнува народиот дух и се готви за уште поголема борба.

МАКЕДОНСКИТЕ ЛЕГЕНДИ И ПРЕДАНИЈА се прекрасно сведоштво за постојано активниот народен дух и интелект; на интересен начин тие ја илустрираат вечната народна љубопитност, која настојувала да проникне во секоја животна појава, во секој природен или општествен феномен, при што давала своја оценка и толкување. /.../