ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Софорние стана; метанисувајќи и отстапувајќи назачки, погрешно се упати кон вратата што водеше на чардакот - тоа Турците ги насмеа - па мораше, пак метанисувајќи и отстапувајќи назачки, да се враќа назад - за да излезе правилно: низ вратата што направо од гостинската одаја, односно од горниот кат прудолу по скалите водеше во тремот на долниот кат и оттука, низ Голема врата, во Предното двориште.

Еднаш, во долните катови, во големите и пространи ходници, сретнав една поголема група млади бремени жени кои некаде брзаа.

Во записникот вештото лице наведе дека куќата е 12,50 на 9,30 м., градена од слаб материјал: приземјето од камен, со малтер од кал, а катот од плит; меѓутаванската конструкција, таванската и покривот се дрвени - со костенови и јасикови стебла; на секој метар во висина, ѕидовите на куќата се опшиени со дрвени појаси, покривот е четвороводен со турски керамиди; олуци нема; на горниот кат одаите и претсобјето се послани со под од штици на ”перо” и жлеб; долниот кат на куќата е послан со набиена глина помешана со слама; претсобјето ”конкот”, во долниот кат е циментиран; куќата внатре е малтерисана; вратите, прозорците и скалите се дрвени; куќата има пукнатини (хоризонтални и вертикални); на северниот ѕид однадвор можат да се уоачат пукнатини и тоа на ширина од 1,30, па 2,70 и 3,90 метри, мерено од североисточното ќоше; на источниот ѕид има пукнатина на 3,30 м., мерено од источното ќоше, и на западниот ѕид на широчина од 1,50, потоа 2,40 и 4,00 м., мерено од северозападното ќоше; должина на пукнатините се од 0,30 до 4,00 м., а широчината на пукнатините од 20 до 30 мм.; внатре исто така се забележуваат вертикални и хоризонтални пукнатини во сите простории.

Претчувството што го имаше од подолго време, навистина му се оствари: куќата во долниот кат гореше.

А Анко сѐ повеќе ја потпираше и зацврстуваше куќата да не падне: редеше сѐ подебели потпирачи за да не се шират пукнатините, правеше потпорни ѕидови и го зацврстуваше долниот кат на куќата, ги прошируваше темелите.

Најубавата соба, како што и планираше Роџер Прат, е во средината на куќата, на првиот кат, огромна соединувачка просторија, каде што конверзациите добиваат простор, а смеата, преку скалите, се пренесува кон долниот кат.

Розите ги губат своите бледникави ливчиња, но веднаш до нив, нивните сосетки горделиво, во следниот час, распупуваат нови цветови.

Потребни се само неколку минути откако гостите, посетителите на градината, ќе го завршат својот оброк, па чиниите, со сиот прибор за јадење, остатоците од храната, трошките, да ги снема како да се избришани со волшебно стапче.

На долниот кат имало директен пристап кон собите, преку долги централни ходници што водат од едниот до другиот крај на куќата (иако дотогаш ходниците беа користени во Англија, нивното уредување во Колсилската куќа е нешто ново).

Значи, на горниот кат напред има по два прозорци лево и десно од балкончето, а по два прозорци исто така на долниот кат.

На челниот дел од куќата, под стреата: срце, прстен, токосани раце, ангелче, венче, и во нив: почетните букви од името и презимето на домаќинот и годината на градењето; балкони: украсени со елементи од железо или ламарина во форма на триаголник, четириаголник, ромб, ромбоид, круг, трапез или со гипсени елементи во вид на амфори, во вид на подлактени раце или сосем едноставни со парапети кои завршуваат со коритца за цвеќиња; чардаци: долги колку што е долга и куќата, со пармаци, со плотици од костен, од даб, од јасика; на чардаците испуштени башлаци над кои висат мали куличиња низ кои може незабележено да се ѕирне во дворот, на патот, или во време на војни и арамилак, да се протне цевка од пушка и да се направи пусија; покриви: со рамни или со стрмни стреи, со испуштени чакми и кучиња, со поткренати маи како крилја од птица, со издолжени предни страни како козирка од капи, или прекинати со предниот ѕид што се крева нагоре за да го затскрие покривот; вратите: со една, со две поли, обични или со нутифедер, со украсни бордури на секоја пола, со надвратни прозорчиња застаклени или опшиени со мрежа за заштита од секакво гадурии; на вратите жапка или шуличе што се отвора со стап кој постојано е врзан на вратата, ѕвонец што ќе чукне потивко или посилно, резе со катинар или брава донесена којзнае од каде; прозорците: широки, европски, или пак тесни со по неколку крила доближени едно до друго за што подобро да ги осветлат просториите; оние што се на долниот кат и низ кои може да се ѕирне, заштитени се со железни прачки извиткани во разни форми; кај што нема железни пречки - дрвени капаци испукани од сонце и дожд, но кои ноќно време убаво ја затвораат куќата како дланки склопени на очи или како мравкини дупки.

Предниот дел од куќата го заплискува езерото, дупи водата на него настојувајќи да го пробие; по ѕидот се оцртуваат темни валкани линии, 'рѓи, останати од езерото кога надојдувало и се качувало нагоре; долниот кат е влажен и во него не се живее; на горниот кат има прозорец што гледа право во езерото; во дворот, што се шири во задниот и јужниот дел од куќата, има бунар чијашто вода доаѓа од езерото низ песочните жилички и која постојано стои на нивото на езерото: кога тоа се повлекува, и бунарот се суши; од бунарот се црпи вода само кога езерото е матно, кога дува југот, и кога од него не може да се пие вода; во куќата се влегува од надворешните скали залепени до ѕидот и заштитени со дрвени пармаци; скалите завршуваат на долгиот чардак од кој се влегува во двете одаи; секоја има јужен прозорец кој гледа во дел од селото и во планинската шума што се протега сè до албанската граница.

Вечерта, туку што го нахрани и го заспа Карл, кога пак ги слушна повисоките кавгаџиски гласови на долниот кат.

Целиот заеднички живот со Хелвиг, така го организираше, што нему му остануваше сѐ помалку време за посети на долниот кат. Кај родителите.

Дали заради тоа почесто остануваше кај неговите, на долниот кат во куќата?.... Сѐ помалку кај неа... Горе.

Заради тоа не ја зеде во заштита својата жена, при расправијата вечерта, кога Марија слезе кај нив на долниот кат.

Фаталната вечер, кога таа слезе кај нив на долниот кат, можеби Хелвиг така изреагира од страв да не ги повреди родителите преку нејзините зборови, преку неа, од него избраната за член на семејството...

Со денови, од долниот кат, никаква трага на заинтересираност.

Хелвиг, сè почесто, доаѓајќи си од работа, остануваше на долниот кат.

Многу често, кога се враќаше од работа, навраќаше на долниот кат. Кај своите родители.

Кога на мајка му (која сѐ поосамена, поизгубена исчезнуваше меѓу фотографиите, мебелот) ѝ соопшти дека долниот кат од куќата ќе го преуреди во Гостилница, веќе одамна го имаше изодено својот пат.

Но дури и во случаевите кога ќе втасам предвреме на таа проклета автобуска постојка, седиштата на долниот кат се пополнети а стоењето долу е забрането.

- На долниот кат мајка ми, татко ми и родителите на Кети (чие вистинско име ѝ е всушност Катерина, ама така ја вика само тетка Софија, мајка ѝ, кога ѝ е поради нешто лута) тивко разговараа, расправајќи за она што неодамна се случи со дедо ми Баџак.

Го бараат Зоки по скалите, пред зградата, на балконот, на долниот кат во станот на неговата пријателка Лидија, а него го нема и го нема.

Не беше многу доцна, но родителите ги имаа облечено братот и сестрата во пижами и сите седеа во собата на долниот кат, затоа што само таа беше затоплена.

Тие стигаа прободени, никогаш живи; нивните тела составени од мали прстени бакарна прашина којашто јас во мракот на долниот кат воопшто не можев да ја видам; а биле мртви и превртени на грб кога се материјализираа, бидејќи токму во тој момент нашата мачка, и самата темна, невидлива, ќе скокнеше и ги спојуваше шепите околу вистинската душа на бубачките: душа толку статична и снажна, толку бесмртно уредена, чувствував, лежејќи како школка превртена наопачки, терајќи ги мислите, исто онолку мрачна како душата на самиот свет - и токму од тоа прекрасно и застрашувачко чувство што конечно ме обземаше, изигрувајќи господар на моите соништа, се втренчив како да сум просец крај својот маж.

После сето она што го минавме на претходното место воопшто немавме примедби на куќава, но набрзо по вселувањето секое утро почнав да забележувам траги од тела на некои крупни бубачки по тепихот на долниот кат; случајни, како мртви глисти на улица после дожд; а кога прв пат ги здогледав, личеа на топченца волна или парченца кал од детски чевли, или, понекогаш, ако завесите се навлечени, толку потсетуваа на дамки од мастило или темни изгореници што се ужаснував, бидејќи, уште на самиот почеток, тој дебел тепих ме беше престрашил, па првата недела чекорев по него посакувајќи чевлите да ги прождерат моите боси стапала.

Гости имаше и по сепарињата. Многумина од нив дури и за првпат ги гледав.

На долниот кат кафеаната „Руски цар“, на горниот, куплерајот Градина на среќата, а покрај скалите, што водат на катот седи татко ти изнареден со сите оние медали од левата мишка па сè до под грлото.

Веројатно се досети и ти. Прославата што Иван Степанович ја приреди по повод раѓањето на својот единствен син се одржа на долниот кат од неговата кафеана.

Тие си ставиле петокраки на градите а не на капите, нашите си мислеле дека се партизани, се измешале и така ја разбиле Седумнасеттата бригада.

Откако сè се расчисти, еден од нашите партизани седнал да ја чисти пушката, на долниот кат, а таа му се откачила и убил еден партизан од Куманово кој се наоѓал на вториот кат.

Слепата Донка викаше од чардакот на нејзината куќа по луѓето да не ја остават сама, да ја земат и неа ако бегаат некаде, но никој не ја слушаше од плускањето на дождот; како што водата растеше и ја зафаќаше куќата, така и Донка бегаше од долниот кат на горниот и пушташе камен врзан на конец, пласкаше по водата за да чуе до каде е нарасната.