ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Халил Џубран, Солза и насмевка, 1990

Меѓу позначајните филозофски проблеми што до денешен ден претставуваат голема загатка се вбројува односот помеѓу духот и телото. (Во англо-саксонската филозофија познат како минд-боди проблем.)

Неволно мислата му се запре пак на денешниот ден.

Само Корилче изостанува, се колеба дали да тргне и тој по нив, се колеба само за час, зашто тој знае дека денешниот ден е тажен за нивната куќа.

Нему можеше да му ја раскаже одисејата со сиџилите, започната уште пред болеста, во кабинетот на Мирон Донски, што траеше сѐ до денешниот ден.

- Синко мој, на денешен ден татко ти отиде во Америка и мене ме остави млада да црнеам.

Денешниов ден беше нешто исклучително во нивниот живот...

Ако се однесува на нациите, оваа разлика би значела дека нациите можат само да заплашуваат други нации и „една од желбите“ на моќната нација „е да тргува со слабостите на остатокот од светот“ - фраза која има чудни резонанци во денешните денови на таканаречениот - нов поредок на светот.

Подоцна ќе имаме време за сѐ да си прикажеме. Од „Кулин бан па сѐ до денешни дни“.

Водата се смири и раскажува (на оние што сакаат да слушаат), а Огнот, кој на денешен ден пред многу години го запалиле, една грда издупена кофа, со малку заматена „водичка“ го изгаси.

Но бездруго бакшишотt во времето на Османската Империја опстанува и добива посебни облици, кои можеби останале до денешни дни? запраша Камилски.

Зборот маало, мало (со потекло од арапското mahalle), ќе биде забележан како една од најраспространетите и најрано запишани заемки, која се употребува и во денешни дни.

Камилски беше посебно импресиониран од овие два посебни збора, всушност, синоними, коишто со издиференцирано значење се употребуваат до денешни дни.

Камилски најде меѓу називите за одделни делови на постелата и неколку карактеристични заемки останати во употреба во балканските јазици до денешни дни како: душек, постела (од турски döşek); јорган (од турски yorgan); јастак, јастаче, јастук (од турски уаѕtk); чаршав (од персиски çarşaf) со поширока употреба како чаршаф за душек, за јорган и покривка на маса и слично; калаф, навлака за перница, а во поново време преслека на тапацирани делови на мебелот (од арапски kalif).

Бакшишот се ширел на Балканот како барутот рече во шега Татко, а Камилски слатко се насмеа.

Потоа ќе бидат забележани и карактеристичните заемки: мегдан, мејдан (од арапски meydan), вид плоштад, во селата и градовите, но и место за одмерување на силите; sokak, улица, но денес се употребува само за означување тесна, калдрмисана улица (од арапски sokak); џаде, друм, државен пат (од арапски cadde); калдрма (од турски kaldirim).

Имав и имам поради тој париски докторат денунцијанти до крајот на мојот живот, кои станаа марксисти за секаква употреба, до денешни дни!

Дешифрирањето на документите од османската епоха, кое ѝ претходи на реформата на Мустафа Кемал Ататурк, останало до денешни дни во надлежност на интелектуални елити од редот на научници, истражувачи, теолози.

Во право си кога велиш дека меѓу луѓето останале планини документи од долговечното османско време.

Така, како нареден збор за генерална дебата го предложи зборот бакшиш, турцизам (со потекло од персиски bkhѕhеѕh), којшто ќе најде место и во европските јазици (на пример, на француски, на германски bаkсiсh, bakschisch), како и во сите балкански јазици со истиот корен, останувајќи во употреба дури до денешни дни.

Потоа Камилски издвои и називи на неколку ткаенини што се постилале на земи како: аура (од арапски asir); килим (од персиски kilim); сеџаде, малечко скапоцено килимче што се става како украс, но и како мал правоаголен килим на кој верниците се молат (од арапски seccade); перде, завеса (од персиски perde).

Сепак си во право, да го оставиме овој разговор за други времиња, да се вратиме на османскотурските заемки, кои се употребуваат до денешни дни за означување разни солени и слатки јадења, како и пијалаци.

Тој сакаше да му предложи на Татко потрагата по заемките на занаетите и занаетчиите да ги побараат, такви какви што останале, во старата скопска чаршија до денешни дни: бакалите, берберите, бичкиите (ножарите), бозаџиите, бостанџиите, гајдаџиите, дограмаџиите, јорганџиите, казанџиите, калајџиите, касапите, кондураџиите, папуџиите, кујунџиите, терзиите, џамџиите и други.

Камилски најпрвин ги извлече од речниците заемките за означување поголеми или помали градови како: касаба (со потекло од арапски, casaba), заемка присутна во сите балкански јазици); паланка (од унгарско потекло во турскиот).

Тој го издвои зборот ќерпич за посебно разгледување со Татко, сметајќи го за мошне индикативен за посебно разбирање дури и на османската цивилизација.

Најчесто заемката бакшиш значи мал подарок за извршена улога, напојница...

Турската кујна денес во светот останала позната по многубројните ориентални специјалитети и кулинарска вештина, оставајќи длабоки траги во готвењето кај балканските народи, но и во лексиката со богата турска кулинарска терминологија.

Камилски губеше трпение дека ќе може да стигне да ги опфати сите заемки за кои се ангажира да ги набележи на следната средба.

Камилски потоа утврди дека од урбаните средини влијанието се распространува и во руралните предели каде што турските лексички елементи ќе влегуваат од втора рака, но и натаму дури и до денешни дни ќе се чувствува нивното присуство и влијание.

Се смета дека палестинските водачи тогаш ќе ја направат историската грешка поставувајќи услови за нивното учество, односно на тој начин влегувајќи во играта на Хенри Кисинџер, кој маневрираше зад кулисите за да ги исклучи од историскиот процес едновремено и Организацијата за ослободување на Палестина, СССР и ООН, да ја заклучи Конференцијата во Женева за да се појде по политичкиот пат на решавање на судирот, чекор по чекор , што одеше во прилог на стратегиските интереси на САД во однос на мирот и заштитата на израелските интереси.

Љубен Христов остана со својата сопруга Даница и синот Владимир и до денешни дни во Тунис, според заветот на Бургиба да ги подучува и да ги научи туниските инженери да проектираат брани, како неговите.

И така политиката чекор по чекор во решавањето на палестинското прашање продолжува до денешни дни.

Љубен беше прекрасен човек. Трудољубив. Со него и семејството останавме пријатели до денешни дни, повеќе од две децении.

Ти си риба...риба... Е па, вака: денешниов ден ти е чудесен. Ќе имаш едно изненадување.

Но, денешниот ден е голем за сето село, ако не и за сето наше Мариово.

И дека еден ден тоа ќе служи за разонода На широките народни маси Евентуално и како рекламна порака На некаков вињак произведен во Загреб Знаеше не дека не знаеше Цезар и за Брут Ама напати не сакаше да знае дека знае А тоа несакање си има цена Секое сакање и несакање си има цена И од тоа може да се направи еден огромен ценовник На империјалните сакања и несакања Може да се направи и цела историја На зголемувањето на цените на главите на императорите Од Цезар до денешни дни

А уште поважно е што во историјата на денешниот ден Некогаш поразените сили повторно креваат глава И до кајшто ќе стасаат наплатуваат стари сметки Удираат и печати и штембили ако треба да се завери нивната вратка

Во реките, езерата и морињата, каде што уште пред човекот живееле и живеат до денешни дни илјадници познати и непознати живи суштества.

Но кога во востанието изгинаа безброј луѓе, селаните решија да ја менат носијата: во знак на жалост оттогаш па сѐ до денешен ден тие носат сосем црни облеки, а бели им останаа само кошулите.