ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Татко потоа ја посочи честата употреба во балканските јазици и на турските заемки: џиггер, џигерица, на турски cier (од персиско потекло igеr) и полукалките бел и црн џиггер (на турски аkсiеr и kаrасiеr); дамар, со значење, вена, жила, крвен сад, пулс, на турски damar, го има непроменет во балканските јазици; сурат, лице, образ, физиономија, со потекло од арапскиот збор suret, во повеќе балкански јазици постои како сурат; чере, за разлика од зборот сурат, се употребува за означување изглед на лицето, израз) и други.

Но сега Татко, неочекувано за Камилски, продолжи: Покрај персиските и арапските зборови коишто Османската Империја ги распространи низ Балканот како претставник на источната цивилизација, треба да се истакне и местото на лексичките елементи од грчко и од латинско потекло ширени од Турците како наследници на византиската цивилизација.

Како најкарактеристична заемка го истакна зборот сој, со значење род, племе, потекло, сорта (од турскиот збор soy); лагаб, прекар, односно фамилијарно име, со потекло од арапскиот збор lgab; арка, грб, протекција (во преносна смисла), заштита, со честа употреба во балканските јазици (турски arka); евлад, чедо, дете (од арапски evld), дост, пријател (персиски dost), душман, непријател, противник (од персиски dmen),на новогрчки dusmanis, во иста форма и во другите балкански јазици; асија, крвен непријател, од арапски si; кардаш, брат, другар, од турски karda; јаран, пријател и другар, но и љубовник, еквивалентен збор на оваа турска заемка би бил зборот побратим, како и посестрима; јолдаш, и овој збор се употребува со значење на другар, сопатник, пријател, од турски jolda Камилски внимателно и трпеливо го следеше Татковото реферирање на турските заемки за коишто беше задолжен, очекувајќи да ги назначи неподобните, но неговиот избор како да одеше во обратна насока.

Најмногу има арапски зборови кои означуваат разни звања, професии и титули, како на пример: валија, везир, кадија, кајмакам, калфа, муфтиш, султан и други, или термини во врска со војската и воената опрема како: анџар, арач, аскер, забит, низам, талим или пак во врска со исламот: алах, аџија, вакаф, ездан, еџел, имам, еџел, ислам, куран, курбан, минаре, муфтија, муезин, оџа, рамазан, теќе, тулбе, џамија, џемаат шеријат.

Камилски најде и низа други турски заемки кои си го свршиле своето во балканските јазици, но чие значење не можеше лесно да исчезне, задржано или во усната и писмената народна меморија или на недоискажаното во новите зборови.

Говореше убав турски јазик, кој беше претопен во персиски и арапски зборови со арапско писмо.

Така Христос е кортолисовач, неатерџија, додека Богородица е ќефилка (од арапскиот збор kefil), свидетел, гарант. Апостолите се чираци божји.

На Камилски посебен впечаток ќе му направат и епитетите што често им се придаваат на Исус, Богородица и светците, позајмувајќи зборови од турскиот јазик.

Почести заемки од оваа терминологија биле и: инсан (народ, луѓе), со потекло од арапски (insan), есалет (псалтир), џенем, џевнем, џехнем (пекол), кабаат, кабает (грев во црковните книги, вина во световните книги), со потекло од арапскиот збор kabahat, куртул (спас).

Голема беше листата на арапските зборови вселени во турскиот јазик, но Татко ги кажуваше само најчестите, голем дел во употреба во балканските јазици: абдал, абраш, ава, адет, азно, азар, ајан, ајван, ак, акал, акреп, ал, алат, алва, алка, амајлија, алва, алис, алка, амајлија, амал, амам, аман, аманет, амбар, антерија, ап, апс, апсана, арам, арач, асија, асли, астар, атер, аџаба, аџамија, ашик, ашиш, ашуре, бајат, бакам, бакла, баклава, батал, бедел, бедевија, беља, берат, бериќет, бина, боранија, будала, ваде, варак, фарак, вилает, гајле, гајда, гајрет, галиба, гараз, гурабија, гурбет, даире, дајре, дара, декика, дереџе, деф, дивит, дуња, дуќан, ѓаур, ѓезве, елбете, енфие, ербап.

Тој од мноштвото заемки ги издвои зборовите: абер (вест) од арапскиот збор haber, акал (ум, разум) од арапски akil, ал (грижа, положба, состојба, мака), арка (протекција, врска), далавера (измама, лага), дереџе (степен, состојба) од арапски derece, дикат (внимание) од арапски dikkat, дубара (клевета, измама) од персиски dubara, еџел (смртен час) од арапски ecel; есап (сметка) од арапски hesap; idare (штедење, издржување), изин (дозвола) од арапски izin, јабана (туѓина), јагма од персиски yama, мајтап (изигрување, подбивање), мерамет (милост) од арапски merhamet, мукает (внимание, интересирање, грижа), намуз (чест, чесност) од арапски namus, нафака (среќа, благосостојба) од арапски nafaka, ниет (намера) од арапски nyet, раат, раатлук од арапски rahat, rahatluk, салтанат (раскош, луксуз) од арапски saltanat, селамет (спас, добар крај) од арапски selamat, тертип (ред, поредок и план, начин) од арапски tertip, ujdurma, uner (чудо) од персиски hner, усул (внимание, внимателно, со мерка) од арапски usul, чалам од турски çаlim, чаре (излез, средство, начин) од персиски çare.

Татко, на изненадување на Камилски, пред да го толкува поимот гурбет, се задржа на османизмот srgn, присутен во балканските јазици, со незначителни модификации, но со главно значење на прогонство, односно протерување од земјата: Во времето на османското владеење на Балканскиот Полуостров, но и на сите територии на Империјата, се вршени често принудни, но и доброволни преселби на народи од еден крај во друг.

Татко ги истакнуваше зборовите кои со векови опстанале во балканските јазици, не можејќи да бидат истиснати од нови зборови и сметаше дека на листата треба да бидат истакнати тие зборови, што беше во спротивност со првичната концепција.

И така Татко во новата серија турцизми (гурбет, сургун, гајрет, гајле и беља), предност му даде на зборот гурбет, со потекло од турскиот збор kurbet (а тој од арапскиот збор gurbgurbet), присутен речиси во сите балкански јазици со ист корен, а со мали модификации, со широка гама значења: живот и талкање по туѓина, заминување во на печалба, осамен живот во туѓина, егзил...

Климент Камилски во својата темелна потрага по турските заемки, најмногу поаѓајќи од својот мајчин македонски јазик, а потоа и од балканските, во духот на својата првична замисла да се справи со опасните турцизми, се задржа на заемки кои често се среќаваат во разговорниот јазик (повеќето придавки) што се употребуваат како грди, срамни изрази.

Татко потоа се задржа на турски заемки од роднинската терминологија кои и денес се во употреба во балканските јазици, коишто посебно се должат на заедничката патријархална традиција.