ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Потоа дошле селаните од Маказар и со камења го дотепале“.

Го најдов наполнет со камења. Како гроб.

Натрупан од селаните, убиен, како што беше бил толчен и убиен со камења мојот далечен предок Никола Поцо.

Кога го виделе урнат и ранет, го дотепале со камења.

„Како што кажуваш ти“, продолжив потоа, „Кочовите и другите селани се однеле како ѕверови. Удриле со камења штом сетиле крв“.

Дотепан со камења и тоа од твоите предци?“

Нивната извидница и стража предвреме нѐ откри и нѐ забраа со камења низ потокот.

Беше навистина еден на еден. Мал, мал ама техничар, Давид го плесна со каменот од прачката Голијата средчело, сѐ се заврши мигум, Давид мигум фрли поглед кон скришната ѕвезда на небото и додека сите вџашени се прашуваа до прачката ли е, до каменот ли е, до раката ли е, мрзоволно киниса накај дома, како што денешнава младеж пред полноќ мрзоволно се качува на последниот автобус за приградската населба.

Тогаш од пепелта на самотијата се зададе Давид, на мнозина им се стори малку подгрбавен и омлитавен, киниса средполе, однапред отпишан и прежален од сите, да му се истопори еден на еден на титанот, мечка страв мене не страв, нешто си мрмореше самиот на себе додека ја токмеше прачката, срдито си велеше доста тука се пееше прачка имам кураж немам, време е да има варено млеко за нашите деца, време е на пазарите да има и цреши без црви и со црешови семки да се запише дека тука нешто вистински постоело.

Кога веќе убаво се распознаваше птицата - таа ги рашири крилјата, запавта, се подисправи, откликна и полето заедно со каменот: мал остров пловеше по небото - птицата сонуваше да ја превозмогне смртта - каменот копнееше да го допре својот ѕвезден корен...

- Мора да збркаш нешо со камен - му викаше неговиот колега од факултет Спасе.

Ајде, ќе помисли човек дека тие сепак разбираат нешто, но дедо му знаеше да зборува и со камењата, и со поточето и со облаците.

Да можам да станам, рече старецот, Да здогледам Со камен кога ни го набиваат в земи Крстот покрај главата...

Не знаев зошто ме вика, но претпоставив дека по онаа случка на кејот, Луција му раскажала дека јас сум фрлил со камен по џипот, и дека тој ќе бара да му ја платам штетата.

Свртеа еден круг околу куќата во која живеев, некој фрли и со камен по прозорецот од собата, стаклото се скрши, и јас видов дека Луција избега, дека побрза пред редот.

Наоколу голи ридови, сив крш. Ниски, стари куќи, градени со камен и покриени со камени плочки и стари керамиди.

Ќесето со каменчиња и со школките при преселбите некаде исчезна.

Сличен на мудроумен и видовит старец, збрчкан од тежини што му ја притискале преморената душа и бушав од игра на ноќни ветрови, Лозан Перуника дошол на испотен шарколија и ги избројал пред насобраните луѓе и жени гробовите што живите од дружината им ги ископале на мртвите: останале патем рабите божји Дмитар-Пејко, Неделко Шијак, Јанко Крстин, Пеце Димовски, Борис Калпак, Симон Наконтик, Онисифор Мечкојад, Куно Бунгур, Пандил Димулев, Никола Влашки, Сандре Самарија, Самуил Пендуш, Филип Макариев, Никифор Ганевски, Илчо Просинек, Каменчо Скитник, Орлен Шумков и Јаков Иконописец, кои со ранетите Чучук-Андреј, Метуш Батковец и Цене Папчев можеле да бидат прогласени за дваесет свети и пресвети маченици, безбедниот Јаков Иконописец, без тој апостол со душа на вероизмамник од чиј оган горел Круме Арсов (ако починал, бог да го прости), и отишле или бегале од дружината Васко Тушев, Цуцул Мицковски, Осип Сечковски, Салко Вадидуша, Трипун Караѓоз, Гидоен Кузмановски, Блаже Задгорец, Марко Марикин, Пане Долгманов, Кирил Сукаловски, Јордан Шоп и последниот, сѐ уште негде на пат, Спиро Првославец, ако е некој виновен - господ нека му суди и се враќале со камења за неколку воденици и со тројца ранети Онисифор Проказник, Јован Стојче-Столетников, Герасим од Побожјане, Богдан Преслапец, Лазар Аргиров, Наџак-Јанко, Арсо Арнаутче, Цветко Грнар и Богоја Гулабарин, споулавен и зол колач на беспомошен раненик, и еве го него, Лозан Перуника, гладен и жеден гласник, од чие бавно и тешко редење на имињата до бога раснеле тажачките на жените и плачот на децата.

Но место тоа, тој запеал олцкаво и без зборови, со невиност во срцето.

Веста била удар од кој можело да се падне ничкум и да се гризе камен.

Тогаш Пандил Димулев заплакал и рекол дека ќе ја покрие јамата со земја и со камења зашто човекот гори со денови: најпрвин кожата поцрнува, полека низ неа да испари крвта, потоа месото се јагленосува.

„Не станувај“, гракна птицата. „Патот ни е пресечен со камења.“ Го познав гласот.

Од очите ѝ висеа конци јад, течеа, плетеа околу мене жолта мрежа.

Потоа замолчила, намнисувала да си продолжи пругоре по патчето, но се премислила: А вие, сестри, им рекла, нема ништо да направите со викање и со колнење, туку правите како што правевме ние комитите, со пушки, со камења, со дрвја и со сѐ што ќе ви се здаде мавајте по нив.

Потоа со Ујдаа и со камења, разоружани, ги спопашкаа прудолу низ оградите.

Замолча па додала: Поздравете ми ги внуците, снаата и Блажета.

Само попот нивни, некојси Димитрија, пречанин, го задржаа.

Август стои пред кафезот на стариот лав Цезар; без мисла е, студен, со камен в гради, таму кај што имал во младоста срце.

Некој го удира со камен или со клоца и кучето со квичење бега под куќа. 194

Вистина куќата е здрава, сета е со камен ѕидана, ама од куќа кон никаде не се излегува.

Ме виделе заспан и ме заѕидале со камењата што ги кршеа за џандармеријата.

Од кај падна каменов, мајката? Да не фрла и господ со камења.

Мечката ќе се подисправа, ќе крева камења и ќе се подисправа, велеше, ќе сака да го удри, да го погоди со каменот, ама крмакот е само пред неа, зад неа, покрај неа, в жили, ќе фрли подалеку од него, и така, ќе се умори, или ќе се уплаши и пак ќе се качи на буката, велеше, и ловецот скришум тоа ќе го гледа и пак не ќе се јавува.

Се стрчувам и јас со децата. Трчаме по нив и фрламе со камења, со стапови, со што ќе ти се вдаде.

Ќе те оставам да ти истече крвта и, сеедно жив ли си или не, ќе ти ја смачкам главата со каменов.

Понекогаш го ставаше шлемот на кол и го гаѓаше со камења.

Се впуштивме во ноќта, а заборавивме да се оптовариме со камења. Затоа сега лебдиме по воздухот.“

Тој јавал на коњот, сестра ми одзади на газот, а мене ме ставиле на магаре, од едната страна, а од другата страна торба со камења, за рамнотежа.

Пред две недели сериозно размислував да ти ја смачкам главата со камен.

Би можел да ја следи додека да стигнат до некое тивко место и тогаш да и го скрши черепот со камен од калдрмата.

Гробот беше оштетен, поради стрмината на земјата низ која течела вода, но од другите три страни го заградуваа гранитни плочи, потпрени со камења.

Прстења имаше четири, со камења во разни бои и се мрдаа на коскестите прсти како алки на стап.

Гореше и тој. Во топли денови, или кога варницата ќе беше исполнета со камења за печење вар, се состануваа во плевната на Оруш.

3.3 Беседам со каменот Затворен во своето Јас-тво Наслушнувајќи го одгласот На мојата болка Во темните шуми.

На зајакнатата потреба по идентитет, на вообичаеното балканско наци-религиско лудирање, или на нешто сосема трето, пак се појави оној бекетовски несреќник “Dog”, кој шпарта сѐ уште, мислиш, околу нашиве колипки, а ние го бркаме со камења?

Но затоа пак него го фатија Шаќировци и Ѓуровци во Рапешко и место да го стрелаат или колат, му ја столчија главата со камен — како на змија осојница.

Куќата беше во низата постари двокатни, градени во отоманско-западен стил, повеќе со дрво отколку со тули и со камен, коишто Татко силно го потсетуваа на босфорските јали 2, од цариградската младост, со мали градини напред, со каранфили, со трендафили, со стракови жолто-зеленикава анамска рака кои ползеа ниско по ѕидовите, и со бавчи одзади, во кои се садеа магдонос, босилек, нане, бамји, секакви рани и доцни зеленчуци и зачини.

Слезе долу под селото, го отвори вратничето на Евтинковата Ливада, најде еден кол и со камен го закова колот во ливадата.

Не обрнувајќи внимание на филмот кој повеќе или помалку се одвива на платното во авионот (и кој пригодно е стопиран среде една сцена на потера со специјални ефекти), се потчукнуваме со рабовите на чашите при при­душе­ната светлина на кабината и наздравуваме на Нашата Приказна До Сега, која можеби допрва почнува благодарејќи на тоа што обајцата забележавме дека нејзиниот/мојот привлечен сосед во списанието на авио-компанијата ја гледа истата илустрирана статија - „Островски засолништа”, да речеме дека се вика - и во еден забавен разговор откриваме дека обај­цата во едно претходно животно поглавје еднаш сме престојувале во оми­леното засолниште на оној другиот, речиси иако не баш во исто време, но заправо во ист хотелски комплекс, Кајо Олвидадо, и, освен тоа - пази сега - дека обајцата во текот на тие романтични ескапади (едниот тогашен пар бил венчан, но не на меден месец, другиот бил на меден месец, но не и венчан), нуркајќи долж коралниот гебен близу до плажата сме пронашле и земале по една страница искината, одлепена или на друг начин одвоена од некој роман во мек повез и ставена во шише како повик за помош; нејзината била сува како коска, на дното на морето, во добро затворено мало шише од рум поради необјасниви причини до пола наполнето со камчиња за да потоне, а неговата парадоксално плуташе во исто така добро затворено бардаче за вино полно со морска вода и поставено на суво место високо на коралниот гребен. Quelle coincedence! Quel симпатична средба, сега кога се сретнавме!

Улицата беше поплочена со камен, секој камен беше осум центиметри широк и шеснаесет долг.

Децата го видоа и тоа дека на рацете има неколку прстени сѐ од сребро и злато, а еден меѓу нив беше најголем, со камен што светка како искри да фрла.

„Како да сме во мевот на некое огромно животно, не ти се чини?“, го прашувал и ударал со чеканот по утробата на чудовиштето обложена со камен.

Излегувам пред пештерата со камења в рака и викам.

Борис гребе со камче по ѕидот на ќелијата.

„Не фрлав на господа со камења”, велеше Трајан.

Се расплака Дедо Мраз во земјата Дардаванија и со камен на гради, со очи испренасолзени и раце несмирени, застанал пред вртелешката, меѓу оклештените кукли, која од која поубава, која од која полична.

Висока авлија ѕидана со камен. Едното крило од дебелата дабова порта искршено со секира.

Приплакуваат и колнат; фрлаат со камења на училиштето.

Јас пак, за да не ми бегаат нозете надолу, сум ги потпрела со камења.

Бегаме газ преку глава, се тркаламе и ние со камењата, и облека и лице ќе си искинеме.

- Тоа дете мава со камења, - вели Билјана. - Тоа дете е лошо!