Колокации | Дигитален речник на македонскиот јазик

Но, наместо само врз работодавецот, со новиот Закон, е предвидено со ваква казна паралелно да се казни и одговорното лице кај работодавецот (чл. 227, ЗИ/05) – што, пак, се очекува да даде поочигледни резултати при ефективното спроведување на судските одлуки во сила, знаејќи дека тоа лице ќе биде и лично погодено со оваа негативна санкција, доколку на дело не ја спроведе судската пресуда која е во корист на работникот. 3) тенденциозно бришење на цел еден појаснувачки член, којшто го регулираше надомест на плата во случај на враќање на работникот: имено, во новиот ЗИ (2005) целосно е испуштен чл. 226 од стариот ЗИП (1997), којшто предвидуваше дека работник, кој поднел предлог да биде вратен на работа во правно лице, може да предложи судот да донесе решение со кое се определува дека правното лице е должно да му ги исплати, на име плата, месечните износи пристигнати од правосилноста на пресудата – додека не биде повторно вратен на работа.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

5. Работодавачот не смее да наложи работа подолго од полното работно време на работникот на кој, врз основа на мислење на лекарската комисија, поради таквото работење ќе му се влоши здравствената состојба; како и на работникот кој работи помалку од полното работно време [скратено работно време] во согласност со прописите за пензиско и инвалидско осигурување [инвалидност], 144 прописите за здравствено осигурување [медицинска рехабилитација] или врз основа на други прописи [родителски обврски] (чл. 120, ст.1, ал.6 и 8 од ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

По ова се носи решение – кое има конститутивно дејство, бидејќи од тој момент асоцијацијата на работниците или на работодавачите се стекнува со правна и деловна способност (чл. 190-193, ЗРО/05).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Права и обврски на работниците и на работодавачите Со носењето на ЗРО на РМ (1993), се воведоа извесни промени во различни области кои ја засегаа фактичката и правна положба на вработените, vis-à-vis поранешниот ЗРО на СРМ (1990).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Што се однесува на регулирањето на правото на штрајк, до донесувањето на ЗЈП од 1996 година, правата и обврските на работниците во однос на правото на штрајк беа регулирани со Законот за штрајк од 1991 година.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Платата на работниците правното лице ја исплатува исклучително во паричен износ, преку трансакциска сметка (чл. 8, ЗИП).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Отказот мора да ѝ биде врачен на договорната страна, на која ѝ се откажува договорот за вработување.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

До сега, како што изјавува овој сегашен пензионер, ниту еден самонаречен синдикален лидер во РМ не им излегол во пресрет на работниците, и наместо за 1ви Мај синдикалните лидери да организираат протести и да се борат за подобрување на положбата на работниците, тие „играат ора на градскиот плоштад“. 163 1. Интервјуто го водеше Сашо Карапанчев, на 13.III.2011, во Скопје.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

На 20 јануари 2005 година, само три дена по усвојувањето на измените на Законот за вработување и осигурување во случај на невработеност, со кои значително беа намалени правата на работниците кои по сила на приликите се без работа, тогашниот министер за труд и социјална политика Стевче Јакимовски најде за сходно да изјави дека е потребно „оној што работи да не биде заштитен како мечка во планина туку да тој биде изложен на оценки.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Утврден беше максимален износ до кој правното лице може да исплати регрес на годишен одмор, и тоа најмногу до 60%, а беше предвидена и исплата на најмногу до двократен износ за отпремнина при заминување на работникот во пензија (чл. 12, ЗИПДНД/93).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Тука особено е важна одредбата на ЗИТ (1997), според која инспекторот е должен да го земе во постапка секое барање на работникот заради остварување, односно заштита на правата од работниот однос и заштита при работа (чл. 16, ЗИТ/97).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Платите и надоместоците на работниците ги определува стечајниот управник во согласност со закон и колективен договор, а врз основа на претходно добиена писмена согласност од стечајниот судија.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Од гледна точка на работниците и нивните права важни се и надлежностите што ги имаат инспекторите на трудот во однос на работодавците при спроведувањето на инспекцијата.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Имено, од важни причини, кои мораат да бидат образложени, судот може да одлучи жалбата да не го задржува извршувањето на одлуката (чл. 409, ЗПП) – што, секако, е добро решение во корист на работникот којшто успеал да го добие спорот, особено тогаш кога во улога на жалител ќе се јави работодавачот. в) Законот за извршување Во поглед на присилното спроведување, односно принудното извршување на судските, правосилни и извршни, одлуки донесени во работните спорови, проблематиката е регулирана со ЗИ (2005), 18 којшто е изменет и дополнет во осум наврати: двапати во 2006, по еднаш во 2008 и во 2009, и дури четири пати во 2010 година – но, за среќа, ниту една од нив не се однесува на институтот 17.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Ова е збирка случаи на веќе завршени и пресудени работнички спорови, добиени од страна на работници-тужители кои се одважиле да ѝ застанат на патот на бескрупулозноста на своите работодавачи.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Притоа, на работникот му се врачува заверена фотокопија од пријавата, во рок од три дена од денот на стапувањето на работа (ЗИДЗРО/окт.09).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Веќе го беа пресекле и од едната страна и од другата каменитиот и стрмен брег, кога снемаа пари.

„Црни овци“ од Катица Ќулавкова (2012)

Обично, кога станува збор за незадоволителната состојба со работничките права во Република Македонија се мисли на тоа дека не се почитуваат правата што на работниците им ги гарантира законот.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Пред приватизацијата во неа постојано работат околу 30 работници, додека денес има само тројца вработени.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Оваа одредба всушност претставува најава на промовирањето на концептот на репрезентативен наместо мнозински синдикат како носител на правата на застапување на работниците, кој беше промовиран со усвојувањето на измените на Законот за работни односи од октомври 2009 година.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

1. Со измените и дополнувањата од септември 2010 беа дополнети антидискриминаторските одредби кои од аспект на работните односи се една од клучните нормирани трудово-правни области која ја гарантираат заштитата на трудот, достоинството и интересите на работниците и кандидатите за вработување.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

А си ја сакаше својата работа како што си ја сакаше својата градина - осигурувањето на работниците, како и калемењето на дивините.

„Синовски татковци“ од Димитар Солев (2006)

А и според КСС, само оваа одредба од измените влијаеше негативно врз правата на работниците, но тие велеа дека овој член од Законот и порано не се почитувал, па работниците не се обезбедуваа со договор за вработување долго време по истекот на предвидените (четири) години.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

На тој начин, би дошло до зголемување на бројот на невработени, бидејќи работодавачите ќе им ги раскинуваат договорите за работа на определено време на работниците пред истекот на петте години, наместо да ги трансформираат во договор за работа на неопределено време.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

За работниците отстранети од работа, за времето додека се отстранети од работа, работодавачот е должен да ги уплатува придонесите утврдени со посебните прописи за најниската основица за плаќање на придонесите (чл. 237, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Стечајниот управник донесува решение со кое констатира дека договорот за вработување на работникот престанал.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

А како причина плус за ова, покрај ликвидацијата,5 се јавува и смртта на сопственикот на СТД „Јасмина“ – со што настанува фактичка состојба, поради која не може да се оди понатаму со присилното извршување на побарувањето, кое иако правосилно и извршно, станува ненаплатливо.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во овој закон, за разлика од Законот од 2002 година, правото на работниците на учество во управувањето е спомнато, но не се оди подалеку од тоа.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

5. Вознемирување, во смисла на ЗРО, е секое несакано однесување кое ги прекршува т.н. „забрани за дискриминација“, а кое има за цел или претставува повреда на достоинството на кандидатот за вработување или на работникот, и кое предизвикува страв или создава непријателско, понижувачко или навредливо однесување (чл. 9, ст. 2 од ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

2. Договорот за вработување [кој порано се викаше „договор за работа“] има две подеднакво релевантни варијанти при склучувањето: прво – тој може да се склучи за време чие траење однапред не е определено – во којшто случај станува збор за работен однос на неопределено време; и второ – да се склучи за време чие траење однапред е одредено – при што, тогаш станува збор за работен однос на определено време (чл. 14, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

За намалување или кратење на работничките права зборуваме кога преку донесување на нова законска регулатива (измени и дополнувања на постоечки закон или изгласување нов закон) доаѓа до намалување на правата кои законот им ги дава на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Нивниот став беше дека, на тој начин, ќе се зголеми мобилноста на работната сила, бидејќи му се овозможува на работникот да го промени работното место за некое подобро место без да има пречки од типот на задржување на работничката книшка од работодавецот.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Но, по враќањето, по волја на претпоставените, тој е малициозно распоредуван на најлошите работни места.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Божиновски е убеден дека и самата продажба немаше за цел развој на компанијата, туку испумпување на парите од банките во странство и преземање на имотот со кој тогаш располагаше компанијата.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Конечно, со второстепената пресуда, донесена кон крајот на април 2010, беше уважена жалбата и првостепената пресуда беше преиначена8 во корист на Зефиќ, од страна на повисокиот судски совет (во состав: Љ.Арсениевска – претседател и д-р З.Михајлоски и Т.Дуковска – членови).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Се работи за онаа правна норма, според која, работодавачот е должен да го запознае работникот со сите опасности на работа и со правата и обврските во врска со заштитата при работата и условите за работа (чл. 61, ЗРО/03 – Пречистен текст); како и одредбата која предвидуваше дека работодавачот е должен, земајќи ги предвид научните методи и современите достигнувања, да го организира процесот на трудот на начин со кој се обезбедува сигурност при работата и заштитата на здравјето на граѓаните – односно, да создава услови за работа и да ги преземе пропишаните мерки и нормативи, како и други општопризнати мерки за заштита при работата со кои се обезбедува психофизичкото здравје и личната безбедност на работниците и на граѓаните 20. Закон за заштита при работа; Сл. весник на РМ, 13/98. 30 (чл. 62, ЗРО/03 – Пречистен текст).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Помеѓу новововедените основи се и следните: а) престанок на работниот однос поради констатирано неоправдано изостанување од работа последовно три работни дена или пет работни дена со прекин во текот на една година; б) престанок на работниот однос поради одбивање на работникот да работи на работи на кои е распореден во согласност со закон; в) одбивање обука, преквалификација или доквалификација за друго работно место кај ист или друг работодавец; г) одбивање да се јави или д) да заснова работен однос кај работодавец ако е упатен од Заводот за вработување.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Слободата на движење екстремно е ограничена, а од страна на новите газди се демонстрира неверојатна строгост.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, од друга страна, во 2005 беа вове- дени и две подобрувања: • прво, заштитата од отказ за синдикалниот претставник, која порано траеше само во текот на неговиот мандат, сега се пролонгира уште на најмалку две години по престанување на неговиот мандат (чл. 200, ЗРО/05); и, • второ, на работник кој е избран или именуван на синдикална функција утврдена со статут, а чие вршење бара привремено да престане да работи кај работодавачот, му мирува работниот однос и има право, во рок од пет дена по престанувањето на функцијата што ја вршел, да се врати на работа за вршење на работи кои одговараат на неговиот степен на стручна подготовка (чл. 200, ЗРО/05); 49 ѓ) воведени беа и три дополнителни превентивни одредби во оваа област: • прво, работодавачот, директорот или некој друг орган и застапникот на работодавачот не смеат да користат присила против кој било синдикат (чл. 198, ЗРО/05); • второ, се воведоа изречни одредби за судска заштита на правото на здружување и на членските права (чл. 196-197, ЗРО/05); и • трето, се воведе изречна забрана за контрола од другата, помоќна, страна – односно „работодавачите и нивните здруженија не смеат да имаат надзор над основањето и дејствувањето на синдикатите т.е. нивните сојузи на повисоко ниво, ниту со цел на таков надзор смеат да ги финансираат или на друг начин потпомагаат синдикатите, односно нивните сојузи“ (чл. 195, ЗРО/05). 6.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Сега, просечната месечна бруто плата што работодавачот ја исплаќа на работникот не може да биде пониска од 50% од просечната исплатена бруто плата по работник (чл. 3, ЗИДЗИПРМ/08).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Освен тоа што енормно беа зголемени законските обврски кои организацијата на легален штрајк ја направија скоро невозможна мисија за работниците, овие изблици на работнички револт сега се во најголема мера, целосно узурпирани од социјалниот дијалог, кој пак е само обична апологија на политичко-бирократските елити за создавање илузија дека всушност нешто се прави за подобрување на правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Така, во периодот од јуни 2005 до февруари 2007, кога и престанува да се применува оваа мерка, работода- вачот на работниците им запираше определен износ од платата, а во поголемиот дел од овој период им запираше износи според т.н. „негативен стимул“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Морам да признаам дека непријатно ме зажежа приказната на работниците; онаа од пролетва, за семејството штрци кога пристигнало кај воденициве.

„Синот“ од Србо Ивановски (2006)

Против ова решение не беше дозволена посебна жалба, сѐ до септември 2010, кога се прецизираше дека против решението може да се изјави жалба, но дека таа не го задржува извршувањето на решението (чл. 93, ЗИДЗПП/септ.10). 5) давање можност жалбата против конечната пресуда да го нема вообичаеното т.н. „суспензивно дејство“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, од друга страна, преку воведувањето на системот на бруто плата, односно со вклучувањето на претходните исплати на работниците за хранарина и превоз во основицата за пресметка и плаќање придонеси (чл. 14), поволностите што ги донесе ЗПЗСО за нив во голема мера беа неутрализирани.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

• 2007: проширување на правото на работникот да одбие извршување на работа со вклучување и на правото така да постапи во случај ако претходно не биде информиран за сите можни опасности и штетности, или ако работодавачот не му го обезбеди пропишаниот здравствен преглед (Закон за безбедност и здравје при работа);

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Работодавачот е должен на најбројниот репрезентативен синдикат да му обезбеди просторни услови за вршење на дејноста; а исто така е должен – на синдикатите и нивните претставници – да им овозможи навремено и успешно остварување на правата како и пристап до податоците важни за нивно оствару- вање (чл. 199, ст. 4-5 од ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Почнувајќи од 01.02.2015 год. надлежност за решавање по жалби против решенија донесени во прв степен во инспекциска постапка има Државната комисија за одлучување во втор степен во областа на инспекцискиот надзор и прекршочната постапка, Сл. весник на РМ, 130/14. 38 48 до денес, беа и промените во периодот на нашата анализа, каде дојде до значителни и суштински промени како во висината на казните, така и за поведенијата за кои тие беа пропишани, а кои соодветно ќе ги разработиме. a) кај чл. 264, под кој се подведени оние поведенија кои се сметаат за „потешки“ прекршувања на правата на работникот дојде до интервенција, како во висината на предвидените казни (глоби), така и за основите по кои овие казни се пропишуваа: ● дојде до драстично намалување на глобите за повеќе од половина од претходно утврдените износи, како за работодавачите – правни лица и за нивните одговорни лица, така и за работодавачите - физички лица.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

а) Во делот на материјалната одговорност на работникот, односно надоместот на причинетата штета, симптоматично е тоа што со ЗРО (2005) се избришаа трите члена кои подетално ја регулираа процедурата за утврдување и наплата на штетата: • веќе не постои експлицитната одредба која предвидуваше дека работоводниот орган, или органот што тој ќе го определи, покренува постапка за утврдување и наплата на штетата.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Но, во овој случај се покажа дека иако судот не донесе одлука, целата постапка ја водеше законски и правично.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Синдикатот и сојузите можат да бараат од судот да ја забрани дејноста која е спротивна на правото на слободно здружување на работниците.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Инаку, тука за прв пат, експлицитно се воведе и обврска на работодавците за заштита на личните податоци на работникот (чл. 44, ЗРО/05); 14 г) договор за вработување со пробна работа (чл. 60, ЗРО/05) – при што, времетраењето на пробната работа не може да биде подолго од шест месеци, а работникот има право да се откаже од овој договор, при што е должен да остави прилично краток отказен рок од само три работни дена; д) веќе споменатиот договор за волонтерски стаж (чл. 61, ЗРО/05);

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

• второ, одредбата која предвидуваше дека работодавецот е должен да ги извести работниците, на кои ќе им престане работниот однос поради деловни причини, еден месец претходно – во случаи на поединечен престанок на работен однос, или во случај на престанок на помал број работници; а три месеци претходно – во случај на престанок на работниот однос на повеќе од 150 работници, или на најмалку 5% од вкупниот број вработени во претпријатието (чл. 136, ЗРО/03 – Пречистен текст) – беше променета на следниов крут начин: „Работодавачот за намерата, а најдоцна 30 дена пред донесувањето на одлука за престанок на работен однос на поголем број работници од деловни причини е должен, за причините на престанувањето на потребите од работата на работниците, за предвидениот број и категоријата на вишокот на работници и за предвидениот рок во кој ќе престане потребата од работата на работниците – да го извести репрезентативниот синдикат кај работодавачот, а ако нема таков тогаш претставникот на работниците, и да се советува со нив за можните начини за спречување и ограничување на бројот на отказите и за можните мерки за спречување и ублажување на штетните последици“ (чл. 95, ЗРО/05).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Токму затоа, запознавањето со судската пракса, односно со прецедентното право за работните спорови, е важен и поучен сегмент во борбата на работниците за остварување и заштита на своите права од работен однос.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Бидејќи вакви теренски испитувања се значително ретки во нашата држава, покрај првичната цел поврзана стриктно со конкретниот судски спор кој е во центарот на нашата анализа, гледавме ова истражу- вање истовремено да го искористиме и за прибирање податоци „од прва рака“ во врска со [не]запознаеноста на работниците за низа, навидум стручни, а всушност секојдневни прашања со кои тие се среќаваат на работното место (на пример: дали знаат како се формира синдикат на ниво на работодавач?; дали се запознаени како тече процедурата за организирање штрајк?; дали имаат информации за корупција кај трудовата инспекција? и сл.).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Со првата пресуда, од март 2003, првостепениот суд, кој ги распита странките, а сослуша и шестмина сведоци – го одби тужбеното барање на работниците како неосновано, по што тие благовремено, во април 2003, поднесоа жалба до Апелациониот суд Скопје, а во мај 2003 поднесоа и дополнение на жалбата.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Конкретно, со измената и дополнувањето од 2008 година парични- те казни за агенциите за привремени вработувања се зголемуваат од 100.000 до 200.000 (околу 1.600 до 3.600 евра) на 2.000 до 4.000 евра ако ги прекршат одредбите од член 18, односно: ако го прекршат склучениот договор за отстапување на работникот помеѓу агенцијата и друг работодавач и договорот за вработување склучен меѓу агенцијата и работникот кој се отстапува на друг работодавач за замена на привремено отсутен работник; доколку не се формирани според критериумите пропишани во законот; доколку почнат со работа без дозвола или вршат работа за привремено вработување надвор од земјата; доколку склучуваат договори за вработување над бројот на договорите за кои е издадена лиценцата; доколку платата на отстапениот работникот е помала кај работодавачот корисник на истите работи; доколку бараат надоместок за услугите од лицата кои ги вработува итн.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

57 9. Одговорност на работниците и на работодавачите

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

А, во овој контекст, би било умесно да ги споменеме и новите одредби коишто, за прв пат, предвидуваат обврска за чување на деловна тајна од страна на работникот (т.н. забрана на „инасајдерство“ – чл. 35, ЗРО/05); како и забрана за конкурентско дејствување, која може да се јави во два вида: како законска забрана (т.н.„конкурентска забрана“ – чл. 36, ЗРО/05) и како договорна забрана (т.н. „конкурентска клаузула“ – чл. 37-39, ЗРО/05); в) договор за дополнително работење кај друг работодавач (т.н. „дополнителна дејност“) – кој, за разлика од претходниот, го склучува работник кој работи со полно, а не со скратено работно време, со друг работодавач.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Од горенаведениот законски текст можеме да нотираме три негативни елементи, кои во иднина би можеле штетно да се одразат врз правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Стечајниот управник, заради остварување на правата на работникот, примерок од решението доставува до надлежната служба за посредување при вработување на чие подрачје се наоѓа седиштето на стечајниот должник, во рок од три дена од денот на донесувањето.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Оваа измена на работодавачите им овозможи да пресметаат и исплатат пониски просечни месечни нето плати на работниците за разлика од претходниот начин на пресметка.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Според обата наведени закони плаќањето на работниците со „бонови“ е нелегално по секој основ бидејќи се забранува исплата на плати од дневен пазар, како и исплата на плати и други надоместоци на плати во бонови и натура.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

3 Б. Н. сега, а и за време на споровите, е член на една синдикална организација и на едно здружение на бранители, но воопшто не е задоволен од поддршката која ја има и планира да се откаже од членството во синдикатот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Лошото искуство кое го има претрпено го одвраќа и од активирање во полето за заштита на работнички права, како и од самото учество во облици на протест и поддршка на работниците. ***

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Работодавачот обезбедува заштита на инвалидите при вработувањето, оспособувањето или преоспособувањето – во согласност со закон (чл. 177, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Од гледна точка на работниците и нивните права, одредбите на ЗПЗСО не можат да се оценат како поволни поради следните причини.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Со измените на одредбите кои ја регулираат наведената материја, започнувањето штрајк во јавното претпријатие и неговите карак- теристики се сврзани за повеќе процедури, кои го отежнуваат и започнувањето и ефективното одвивање на штрајкот во јавните претпријатија, додека правото на основање Совет на вработените и учеството на претставници на работниците во Управниот одбор на претпријатието е укинато.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

4. Работно време а) кај полното работно време, како едно од централните права на работникот, дојде до повторно дефинирање на овој трудово-правен институт – „е времето во кое работникот работи и ги извршува своите работи и работни задачи согласно со закон, колективен договори договорот за вработување“ (чл. 1 од ЗИДЗРО/јан.12).

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Отказот работодавачот е должен да му го врачи лично на работникот, по правило во просториите на работодавачот, односно на адресата на живеалиштето, односно престојувалиштето од кое работникот дневно доаѓа на работа.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Второстепениот суд не може да ја преиначи пресудата на штета на странката која се жалела, доколку само таа изјавила жалба (чл. 362, ЗПП).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во јули 2005 беше пропишано дека новооснованото заштитно друштво е должно во периодот од 90 дена да ги вработи сите работници сметано од денот на првото вработување на работник на неопределено време во друштвото.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Наместо ова на работниците, на рака, им се даваа „ситни пари“ во кеш, а остатокот од личниот доход им се исплаќаше во натура – преку давање свински полутки, јагниња, пилиња, копани, табли јајца, еурокрем или, пак, канти сирење!?

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Немилиот настан, кој спротивно на законот никаде официјално не беше евидентиран, ниту пријавен од страна на работодавачот, се случи кога, и покрај очигледниот дефект на машината и потребата од негово отстранување (отпушување на цревото за нанесување малтер) – а за да не се губи еден ден како би се отстранил дефектот на професионален и безбеден начин, сопственикот на фирмата нареди веднаш да се отстрани дефектот и да се продолжи со работа „на негова одговорност“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

ѓ) договор за вработување на куќни помошници (чл. 53, ЗРО/05) – кај овој посебен тип договор, покрај тоа што во нашата држава се официјализира една средновековна феудална категорија – „слугувањето“, „главарењето“ или „закрепостеноста“, има уште два куриозитета: единствено кај него е оставена одредбата која предвидува негова заверка во Заводот за вработување, што очигледно е пропуст при редактирањето на законскиот текст; а, во овој случај, предвидена е и можноста обезбедувањето „сместување и исхрана на работникот, кај работодавачот, да претставува дел од платата“ – кој пак дел, во договорот, мора да биде изразен во пари!?;

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

И да бидеме докрај иронични, кај нив отсуствува креативен сенс за една природноправна, контекстуална и телеолошка интерпретација на пишаното трудово право, а со тоа како потсвесно да се сложуваат со познатата Катонова приказна дека дури и „... смртта на работникот, не го чини работодавачот ништо“ [ако со закон поинаку не е определено]!?

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Преку неа нашето самоуправно општество го воздгнуваше трудот на работникот покрај својата машина.

„Филтер Југославија“ од Константин Петровски (2008)

9 Повеќе за процесот на намалување на правата на работниците до 2010 година види во студијата на З.Савески, Д.Апасиев, А.Ковачевски и К.Василев, „Обезвреднување на трудот – анализа на трудовоправната легислатива во периодот на транзицијата“, 2010 год.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Во врска со известувањето на работникот по извршената инспекција, за разлика од ЗИТ (1985) – ЗИТ (1997), предвидува само доставување писмено известување за утврдената состојба (чл. 16, ЗИТ/97).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Така, согласно овој закон правното лице може да врши исплата на следните надоместоци: • регрес за годишен одмор (К 15) најмногу во висина на просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за периодот февруари- април 1992 година; • отпремнина при заминување во пензија најмногу во висина на трикратен износ од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; 9. Просечна исплатена нето плата по работник за месец ноември 2009 година според Државниот завод за статистика. 184 • исхрана на работниците во текот на работата најмногу во висина од 25% од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; • дневници за службени патувања во Републиката во висина од 8% од просечната месечна плата по работник исплатена во стопанството за истиот период; • дневници за службени патувања во странство во висина на износот утврден со Уредбата која се однесува за органите на управата и • надоместок на трошоците за користење сопствен автомобил за службени цели во висина до 25% од цената на литар гориво за соодветното возило по поминат километар (чл. 6 и 7, ЗИПДНД/92).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

До проширување на опсегот на здравствената контрола на 95 која мора да бидат подложни работниците дојде со изменувањето и дополнувањето на ЗБЗР од 19.02.2013 година, според кој здравствениот преглед на работниците опфаќа и анамнестички податоци, статус по системи и антропометрија, односно тука се мисли на проверка на телесната маса, телесната висина и индекс на телесна маса, основни лабораториски анализи и тоа седиментација, крвна слика во која проверка спаѓаат еритроцити, хемоглобин, хематокрит, леукоцити, гликемија, холестерол, триглицериди, урина, шеќер, протеини, билирубин, уробилиноген, седимет, испитување на функција на видот како што е острина на видот на далечина и во близина, аудиометрија, спирометрија, ЕКГ, како и радиофотографија на граден кош која контрола се спроведува само по одлука на лекарот. (чл. 1 од ЗИДЗБЗР/19.02.13)

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Наместо дотогашната одредба според која работникот имаше право „да учествува во утврдувањето и во подобрувањето на условите за работа и на работната средина, да учествува во планирањето и воведувањето на нови технологии во однос на последиците од изборот на опремата, да предлага преземање на нови или подобрување на постојните мерки за заштита при работа со цел да се подобрат условите за работа, организацијата на работа и заштитата на здравјето и безбедноста на работниците во процесот на работата кај работодавецот (чл. 45, ЗЗР), ЗБЗР ја содржи одредбата според која „право и обврска на секој вработен е да дава предлози, мислења и забелешки за безбедноста и здравјето при работа на стручното лице и овластената здравствена установа“ (чл. 38, ЗБЗР).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Обврската за исплата на бруто-плата, наместо исплата на штета, беше воведена и во случај кога има правосилна судска одлука во корист на работникот, а за работникот не е прифатливо да остане во работен однос кај работодавачот (чл. 4 од ЗИДЗРО/јан.12).

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Тој се бранеше со изборот да се живее без избор и неговото значење, ниските надоместоци и експлоатирањето на работниците, ужасите на капитализмот, празните семејни ветувања за наследство кое себично се чуваше за да се осигура удобната старост и грижата.

„Ниска латентна револуција“ од Фросина Наумовска (2010)

За овие работници, работодавачот е должен да ги процени сите ризици по нивната безбедност и здравје и врз основа на стручна процена, од соодветен лекар, за здравствената состојба и подготвеноста на работниците од овие ризични групи да усвои соодветни мерки.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

За асоцијациите на работниците и на работодавачите види повеќе во научно-истражувачката студија на д-р Здравко Савески, м-р Димитар Апасиев, Александар Ковачевски и Кире Василев: „Обезвреднување на трудот – Анализа на трудово- правната легислатива во периодот на транзицијата“; Движење за социјална правда „Ленка“, Скопје, 2010; стр. 47-50.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, кај овој сложен случај на т.н. „активно сопарничарство“ – кадешто има и уште еден тужител (г-ѓа Б.Голибеговска), би напоменале дека претходно, во 1994, меѓу истите странки се водеше друг процес (XXII П.бр. 4651/94) којшто заврши со повлекување на тужбата на расправен записник пред судот – во февруари 1995.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Ја остави бовчата до дрвцето јоргован, близу до камбаната, и им се придружи на работниците.

„Вежби за Ибн Пајко“ од Оливера Николова (2007)

Ова, од друга страна, ја покажува фрагментарноста на регулативата по ова мошне чувствително и важно егзистенцијално прашање – којашто, како појава, не ретко во праксата, доведува до нејаснотии дури и кај правниците. 24 суспендирање т.е. за оддалечување или времено отстранување од работното место (чл. 91 и 93, ЗРО/05). – Трет инструмент, којшто не е експлицитно споменат во ЗРО (види, на пример чл. 257, ст.2 од ЗРО ПТ/10) е пријавата т.е. претставката или известувањето поднесено до Трудовата инспекција.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Исто така, во текот на месеците додека трае штрајкот, над работниците се врши и неверојатен психолошки терор и непрекинат притисок од газдите, сè со цел да се откажат од нивните барања и да го прекинат штрајкот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во овие процеси, луѓето се инспирираат меѓусебно едни од други...

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Од друга страна, јавниот простор е нагласено материјален, тој е стварна локација, место „тлото врз кое и од кое тече стварна политичка акција“.

„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)

Се вљубила во свој врсник веднаш по завршувањето на гимназијата, се венчале неколку години подоцна.

„Сестрата на Сигмунд Фројд“ од Гоце Смилевски (2010)

Ако, пак, се направи споредба со одредбите од Законот за јавни претпријатија, кој се однесува и на јавните претпријатија кои стопанисуваат со шумите (чл. 2, ЗЈП), ќе се заклучи дека одредбите од ЗШ предвидуваат поедноставна процедура за отпочнување на штрајкот, додека во однос на останатите обврски кои им се наметнуваат на работниците кои штрајкуваат не постои некоја позначајна разлика помеѓу овие два закони.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Ваквата обврска на работникот, воедно е и услов, во случај на негативен исход, за поведување на постапката за заштита од вознемирување (чл. 18).

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Кажа дека се родила во Прага, татко ѝ бил трговец, мајка ѝ работела во заводот за заштита на работниците.

„Сестрата на Сигмунд Фројд“ од Гоце Смилевски (2010)

А тужителите целосно му ја препуштија одговорноста за водење на парницата на својот адвокат (Ивановска) – па предметот 18 месеци беше заталкан во фамозните судски лавиринти, а се помрдна од „мртва точка“ дури по поднесената ургенција до судот, по што истиот експресно беше пронајден и беше назначен нов судски совет.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во врска со овие поведенија се воведе и процедурална одредба, чл. 57-б, со која се пропиша дека доколку инспекторот на трудот утврди дека е сторена неправилност ќе состави записник и ќе укаже за нејзино отстранување во рок од 8 дена, а истовремено ќе врачи и покана за едукација на работникот или работодавачот, која се спроведува во рок не подолг од 8 дена од денот на спроведувањето на инспекцискиот надзор.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Минималната плата е дефинирана во чл. 2 во ЗМП и истата гласи дека минималната плата претставува најнизок месечен износ на основна плата која работодавачот е должен да ја плати на работникот за работа извршена за полно работно време и исполнет нормиран учинок.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

82 Карактеристиките на јавниот простор може да се сумираат на следниот начин: - се дефинира преку процес на исклучување (според раса, род, класа, сексуалност, возраст, попреченост) - структуиран е и ограничен со закон (и сѐ понагласено се регулира и е под полициска контрола) - претставува подрачје за политичко делување (место на протест на работниците, за правата на жените, сексуалните слободи, расната еднаквост) - служи како церемонијална сцена за државата да ја покажува својата моќ - служи како место за собирање, простор за социјализација.

„Простори на моќта“ од Зоран Попоски (2009)

8 Во овој транзициски период, преку измените на ЗРО – кој, како основен закон (lex fundamentalis), ја игра улогата на своевиден „работнички устав“, работничките права особено се влошија во следниве сегменти: драстично се намалија правата на работниците кои се прогласени за „технолошки вишок“; воведен е отказ без отказен рок; значително е отежнато остварувањето на правото на штрајк; намален е законски гарантираниот годишен одмор; овозможено е, преку дефинирањето на работното време, работникот да биде натеран да извршува какви било работни задачи, а не само оние кои се соодветни на неговото работно место и квалификации; а временскиот период за работа на определено време беше продолжен од една, дури на пет години.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

13. На пример, предлогот на ССМ беше во спротивен правец – наместо зголемување, тие бараа намалување на овој период од четири на две години, аргументирајќи дека на тој начин ќе се зацврстел социјалниот статус на работникот.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

По оцена на работодавачот, со писмен налог на овластеното лице кај работодавачот, работникот се отстранува од кај работодавачот со надоместок во висина на платата на работникот до донесувањето на одлуката за отказ на договорот за вработување, ако: 1) работникот со своето присуство кај работодавачот го загрозува животот или здравјето на работниците или други лица или се оштетуваат средства од поголема вредност; 2) присуството на работникот кај работодавачот штетно ќе се одразува врз работењето кај работодавачот; 3) присуството на работникот оневозможува утврдување на одговорноста за повреда на работните обврски и 4) кога против работникот е покрената кривична постапка од надлежен орган за кривично дело сторено на работа или во врска со работата (чл. 83, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Овој полугодишен период е прилично кратко време, ако се знае дека според нашето облигационо право, другите побарувања утврдени со судска одлука застаруваат за десет години!?

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Дојде до промена кај обврската на работодавачот за информирање на работниците за секој вид на ризик на работното место, како и за безбедносните мерки потребни за контрола на ризиците и елиминирање на штетните последици, но сега од законската формулација беа избришани(!?) вработените со договор за вработување на определено време, младите вработени, повозрасните вработени во согласност со Законот за работните односи и оние со намалена работна способност. (чл. 13 од ЗИДЗБЗР/окт.11)

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

54 одвоени и сосем независни права од групата на „економско-социјални права“ на граѓаните; б) испуштени се одредбите кои говореа за одлуката за стапување во штрајк и за штрајкувачкиот одбор кој ги води преговорите (чл. 2, ЗШ/91), а наместо нив се воведоа термини од типот „повик и поведување на штрајк“ и „писмена најава на штрајкот“(чл. 236, ЗРО/05); в) ја нема ниту експлицитната одредба која предвидуваше дека организирањето, односно учеството во штрајкот, под условите утврдени со овој закон, не претставува повреда на работната обврска, не може да биде основ за поведување на постапка за утврдување на дисциплинска и материјална одговорност на работникот и не може да има за последица престанување на работниот однос (чл. 13, ЗШ/91).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Кај нас постои и посебен закон за оваа област: Закон за исплата на платите во Република Македонија (1994).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Со носењето, пак, на новиот ЗРО (2005), старата глава која гласеше „Права на работниците и нивната положба“ несмасно беше расфрлана во повеќе нови глави, кои не секогаш беа поставени на вистинското место, 16 а во доменот на положбата на вработените и нивните права се предвидоа повеќе промени, во различни области, кои соодветно ќе ги разработиме.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

На пример, според чл. 36, ст.1, т.5 од ЗОП (2007), кај видовите привремени мерки за обезбедување на непарично побарување се вели дека може да се дозволи секоја мерка со која се постигнува целта на таквото обезбедување а, меѓу другото, особено: „плаќање на надоместок на плата на работникот за време на спор заради незаконитост на одлуката за престанување на работниот однос – ако е тоа неопходно за негова издршка и издршката на лицата кои, според законот, е должен да ги издржува“. 18. За целта на ова истражување особено е интересен Разделот IV [Извршување заради остварување непарично побарување], посебно Глава XXIII [„Враќање работник на работа“] – којашто е мошне скудна, бидејќи содржи само два члена (чл. 226 – чл. 227, ЗИ). 30 реинтеграција (в. подолу).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Работодавачот е должен да ја штити и почитува личноста и достоинството на работникот, како и да води сметка и да ја штити приватноста на работникот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Како што може да покаже секое теренско истражување, кршењето на работничките права во Република Македонија е сериозен проблем кој значително го влошува животниот стандард и човечкото достоинство на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Тврдеа дека ова семејство долго сновело над местото каде што се креваше тополата.

„Синот“ од Србо Ивановски (2006)

Љ Н беше член на Синдикатот на хемија, метали и неметали – гранков синдикат при ССМ, којшто своевремено им пружаше помош и им излегуваше во пресрет на работниците, но подоцна – поради корумпираноста, нечовечноста и свесното игнорирање на очигледното континуирано кршење на работничките права – тој длабоко се разочара и изгуби доверба во него, па се откажува од синдикатот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Мора да се каже дека за цело ова време додека Ѓорѓиевски не е на работа, во Шеќераната се случуваат дополнителни турбуленции со кои додатно се отежнува можноста за спротивставување на работниците.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во образложението на својата одлука, овој суд најде дека раководството на тужената установа не го имал предвид фактот дека институтот „распоредување на работник“ не е предвиден во ЗРО и дека морал да постапи согласно постапката која во вакви ситуации предвидува понуда на нов променет договор пред отказ. 9

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Сепак, новиот закон, покрај тоа што го задржува правото на работникот да одбие извршување на работа, ако биде изложен на непосредна опасност по здравјето или по животот, го содржи и правото така да постапи и во случај претходно да не биде информиран за сите можни опасности и штетности, или ако работодавачот не му го обезбеди пропишаниот здравствен преглед (чл. 45, ЗЗР и чл. 39, ЗБЗР).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Во контекст на оваа измена кршењето на работниот ред и дисциплина веќе не се смета како лична причина на страна на работникот, а сега ваквото поведение е издвоено и подведено како засебна причина (на вина) поради која работникот може да добие отказ (чл. 15 од ЗИДЗРО/фев.13); в) новитет е обврската на работодавачот да ги наведе во писменото образложение основот за отказот кој мора да биде утврден со закон, колективен договор и акт на работодавачот и докажаната основаност на причината која го оправдува отказот (чл. 17 од ЗИДЗРО/септ.10); г) се интервенираше и кај листата на неосновани причини за отказ дадени од страна на работодавачот, кои беа дополнети со неплатеното родителско отсуство како основ по кој не може да се даде „оправдан“ отказ (чл. 1 од ЗИДЗРО/дек.13); д) две промени претрпе и склучувањето на променет договор пред отказ, едната само техничко- терминолошка, а втората посуштинска.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Намалувањето на платите и неисплаќањето 229 на додатоците е извршено спротивно на склучените договори, а за тоа вработените никогаш не дадоа согласност.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

На работниците, дури и за најбанални работи, им се пишуваат казни; тие константно се малтретирани од новиот менаџерски тим,2 а оние кои ќе се спротивстават веднаш се прераспределувани на полоши работни позиции.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Пред упатувањето на работниците на работа во странство, работодавачот од странската држава до Министерството за труд и социјална политика е должен да достави на заверка листа на избраните лица кои ќе бидат упатени за извршување на сезонски работи во другата држава. (чл. 3) 67 Закон за упатување на работници од РМ во други држави за изведување на градежни работи преку проектни договори и за вршење на други сезонски работи, Сл.весник на РМ, 166/12.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Од друга страна, пак, покрај психолошкиот одвраќачки ефект, ваквата драконска казнена политика може да има и спореден контра ефект – судовите, знаејќи дека ова е престрога казна за одреден прекршок, да се воздржуваат од изрекување на глобите, што секако, повторно, ќе биде на грбот на работниците. в) Со носењето на новиот ЗРО (2005) продолжи тенденцијата на ублажување на казните за работодавачите, што подоцна беше „поправено“ во обратна насока: 63 • наместо класификацијата на две групи казни за работодавачот – од 50.000 до 250.000 ден. и од 30.000 до 200.000 ден., кај казните за точно одредените прекршоци (чиишто број, патем речено, порасна од 23 на вкупно 31 – што секако е за поздравување), се променија износите – така што минималната граница се зголеми двојно, и сега изнесува 100.000 ден.; но, од друга страна, пак, максималната граница се спушти и сега таа изнесува 200.000 ден. (чл. 264, ЗРО/05); • ако работодавачот е физичко лице, казната за наведените прекршоци изнесуваше од 5.000 до 7.000 ден. (чл. 265, ЗРО/05).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Обврски на работникот; гл. V.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Инвалид на трудот, во смисла на овој закон, е осигуреникот кој врз основа на инвалидност ги остварува правата од пензиското и инвалидското осигурување (чл. 41, ЗПИО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Работодавачот беше должен, во рок од два месеца од влегувањето во сила на овој Закон – што значеше најдоцна до почетокот на ноември 2008, на работникот да му го врати овој документ (чл. 30, ЗИДЗРО/авг.08). 9

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

- За татко ти, за штрајковите на работиниците, - продолжи да прикажува чичко Тале - има многу да се прикажува.

„Волшебното самарче“ од Ванчо Николески (1967)

2. Права и обврски на работникот а) До кратење на дотогашните права на работникот дојде со измените од февруари 2013 година, кога рокот во кој работникот има право на приговор до работодавачот против одлуката за отказ на договорот за вработување беше скоро двојно(!) намален, од 15 на 8 дена од денот на добивањето на одлуката за отказ на договорот за вработување.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

г) кај основите за платено отсуство на работникот останаа само т.н. „семејни причини“, а се избриша основот за платено отсуство од работа поради полагање стручен и/ли друг испит за потребите на работодавачот, коешто можеше да трае и над седум дена во една календарска година (чл. 55, ЗРО/03 – Пречистен текст).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Работната атмосфера во фирмата, барем во времето кога се работеше „турбо“, беше пристојна и релативно добра – иако и тогаш нормите, на кои работеа претежно работничките, беа вртоглаво високи [на пример, една работничка која работеше на боење на сервисите со златен пораб, во текот на осум работни 248 часа, требаше да изврти минимум 3.600 чинии и сама, без ничија помош, да ги пренесе до палета за сортирање!?].

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Посебно важна е одредбата според која инспекторот на трудот е должен да го земе во постапка секое барање на работникот за извршување инспекциски надзор кај соодветниот работодавец и одредбата според која податоците за работникот кој ја поднел пријавата за сторените повреди на прописите претставуваат службена тајна.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Види и Таше Стрезовски (превод): Правила на судот за работни односи за индиректна дискриминација во работните понуди – Искуства од Велика Британија; Правник – бр. 200, дек. 2008, стр. 12. 22 како и посебните права на родителите, посвоителите и штитениците (чл. 11, ЗРО/05); б) во рамките на антидискриминаторските одредби воведена е дистинкција помеѓу термините „вознемирување“ на работно место – тоа е секое несакано однесување предизвикано со некое дискриминаторско дејствие или акт, кое има за цел или претставува повреда на достоинството на кандидатот за вработување или на работникот, а коешто предизвикува страв или создава непријателско, понижувачко или навредливо однесување; и „полово вознемирување“ – секое вербално, невербално или физичко однесување од полов карактер, кое има за цел или претставува повреда на достоинството на кандидатот за вработување или на работникот, а кое предизвикува страв или создава непријателско, понижувачко или навредливо однесување (чл. 9, ЗРО/05).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Значи, од следната 2005 година платите на вработените во Радио „Велес“ почнаа перманентно и редовно да доцнат – бидејќи секнаа неговите законски извори на финансирање.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

А овој позитивен пример се издвојува и по навременото координирано дејствие на работниците - тужители кои, кога беа обвинети за предизвикана штета на компанијата, ги пронајдоа сведоците и земаа нивни писмени изјави, пред да помине подолго време во кое може да се манипулираат истите или, пак, да заборават детали за настанот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Сепак, воведена е можноста за намалување на правата и тоа, pro futuro, може да има негативни последици врз статусот на работниците; б) измените на ЗРО (1993) од 2000, на ист начин, селективно ги намали „овластувањата“ на колективните договори.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Но, најстрашното сознание од сведувањето на билансот на „транзицијата“ не е жртвувањето на работниците и нивните права на Левијатанот на „слободниот“ пазар.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

2. Во поглед, пак, на работната книшка, со донесувањето на ЗРО (1993) се избришаа две мошне добри одредби: прво – веќе не се предвидуваше изречната забрана дека во работната книшка не е дозволено да се внесуваат негативни податоци за работникот (чл. 49, ЗРО/90); и, второ – беше избришана одредбата која предвидуваше дека, при предавањето на работната книшка на работодавецот, овој е должен на работникот да му издаде писмена потврда за приемот (чл. 50, ЗРО/90) – што подоцна, во праксата, се покажа како плодна почва за разни манипулации и уцени врз работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Можеме слободно да кажеме дека агресивноста на неолибералната политика, во Македонија во периодот 2010-2014 година претставува главен кулприт за контиунираната ерозија на работничките права, енормната класна раслоеност и намалениот животен стандард, кои се неопходен предуслов за остварување на што поголема „флексибилизација“ на трудот, што во пракса не е ништо друго освен еуфемизам кој означува дополнителна дерегулација на пазарот на трудот, намалување на вредноста на работникот во работниот процес, негова уште поголема експлоатација, обесправување и осиромашување.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Како резултат на овие преговори, е постигната спогодба во која, покрај дадената согласност за почитување на работничките права, работодавачот се согласува и на зголемување на платите на работниците во две етапи – моментално зголемување на платата од 20% и дополнително зголемување од уште 10% после Новата [2009] година.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Треба да се нагласи и тоа дека иако со измената и дополнувањето на ЗИПРМ од 2008 година се воведе концептот „бруто плата“, надоместоците (регрес за годишен одмор и отпремнина при заминување на работниците во пензија) продолжија да се пресметуваат врз основа на просечната месечна нето плата по работник во стопанството објавена до денот на исплатата (чл. 4, ЗИДЗИПРМ/08). 185 3.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Во принцип, страните можат да го откажат договорот со отказен рок, кој започнува да тече наредниот ден од денот по врачувањето на одлуката за отказ и за кое време работодавачот е должен да му овозможи на работникот отсуство од четири часа во текот на работната недела – заради барање на ново вработување.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Инаку, во моментов, има три полициски синдикати кои го покриваат неговиот сектор, но – според него – ниеден не е реално активен во однос на правата на работниците, првенствено поради политичките влијанија и притисоци.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Ваквата нова формулација внесува низа на нелогичности и пропусти кои може негативно да се одразат врз правото на заштита од дискриминација на работникот, бидејќи посебно проблематични се областите „услови за работа“ и „еднаква исплата за еднаква работа“.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Претходно, согласно ЗС од 1997 година, работникот имаше право на приговор до стечајниот управник против отказот за престанок на работниот однос, како и право да поведе спор пред надлежниот суд, при што соодветно се применуваа одредбите од Законот за работните односи за престанокот на работниот однос со отказ поради економски, технолошки, структурални или слични промени, како и за заштитата на правата на работниците (чл. 122, ЗС/97).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

3. Работодавачот може на работникот да му го откаже договорот за вработување без отказен рок во случаите на кршење на работ- ниот ред и дисциплина или неисполнување на работните обврски утврдени со овој или друг закон, колективен договор, прави ата за л работниот ред и дисциплина и договорот за вработување, а осо- бено ако работникот: 1) неоправдано изостане од работа три пос ледователни работни дена или пет работни дена во текот на една година; 2) го злоупотреби боледувањето; 3) не се придржува кон прописите за здравствена заштита, заштита при работа, пожар, експлозија, штетно дејствување на отрови и други опасни материи и ги повредува прописите за заштита на животната средина; 4) внесува, употребува или е под дејство на алкохол и наркотични средства; 5) стори кражба или во врска со работата намерно или од крајно невнимание предизвика штета на работодавачот и 6) оддаде 106 деловна, службена или државна тајна.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во врска со донесувањето на ЗЈП потребно е да се посочи на два моменти кои се важни од гледна точка на правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Исто така, согласно ЗС од 2006 година, стечајниот управник донесува решение со кое констатира дека договорот за вработување на работникот престанал, а против ова решение не е дозволена жалба (чл. 166, ЗС/06).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

9. Одредбите на овој закон [ЗРО], што се однесуваат на договорот за вработување, се применуваат и во случајот кога работодавачот го откажува договорот за вработување и на работникот истовремено му предлага склучување на нов променет договор за вработување.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Повеќе личеше на работник одошто на уметник.

„Синовски татковци“ од Димитар Солев (2006)

Но, кога таа одговорност подоцна се доведе во прашање, истиот тој се обиде да ја одрече и да ја префрли вината на работниците, а дополнително дури и доведе лажни сведоци пред судот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Доколку биде утврдена дисциплинска неуредност на работникот ќе му се изрече една од следниве дисциплински мерки: (1) писмена опомена или (2) парична казна во висина од 20% од висината на едномесечниот износ на нето платата исплатена во последниот месец пред дисциплинската неуредност, во траење од еден до три месеци, додека пак за утврден дисциплински престап се пропишаа следниве дисциплински мерки и тоа: (1) парична казна во висина од 30% од висината на едномесечниот износ на нето платата исплатена во последниот месец пред дисциплинскиот престап во траење од еден до шест месеци; (2) распоредување на работно место во непосредно пониско ниво и (3) престанок на работниот однос кога настапиле штетни последици за институцијата, а притоа не се утврдени олеснителни околности за вработениот со статус на давател на јавна услуга кој го сторил престапот (чл. 37-т).

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Во меѓувреме, вратени му се трошоците што ги плати на Основниот суд – Битола, а за трошоците кои што ги плати на Апелација моментално има покренато друг спор пред надлежен суд.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Од почетокот на транзицијата, правата на работниците кои по силата на приликите се невработени во дадениот момент со промените на овој закон претрпеа сериозни намалувања, особено во поглед на остварувањето на правото на паричен надоместок во случај на невработеност: додадени се нови ограничувања кои го оневозможуваат стекнувањето на ова право и го олеснуваат неговото престанување, утврдена а подоцна и намалена е горната граница на висината на паричниот надоместок и, најважно, дојде до повеќекратно и драстично намалување на времето за кое се исплатува паричниот надоместок.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Оти како што вели самиот: „Златна фирма ја раскрчмија, а оние кои не им одговараат ги фрлаат на ѓубриште!“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Најпрво, во јули 1992 година исплатата на надоместоците за исхрана на работниците во текот на работата престана да биде регулирана со закон, а тоа понатаму беше регулирано со Општиот колективен договор на РМ (чл. 5, ЗИДЗИПДНДР/јули.92), за во октомври 1992 година исплатата и на останатите надоместоци да престане да биде регулирано со овој закон, при што понатаму беше регулирано со Општиот колективен договор на РМ (чл. 1 ЗИДЗИПДНДР/окт.92).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Севкупните промени што настанаа во периодот 1993-2005 најдобро можат да се забележат од следната табела: Работен стаж во Максимален број Година години/број на плати на месечни плати 1993 2:1 12 2003 3:1 8 2005 5:1 6 Табела 1: Висина на еднократниот надомест при добивање испратнина Односно, ако во 1993 година на работникот со наполнет работен стаж од 25 години му следуваше испратнина во висина од 12 месечни плати, од 2003 тој имаше право на 8 месечни плати, за од 2005 испрат- нината, во неговиот случај, да биде преполовена на 6 месечни плати!

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

5. Работодавачот може да отстрани работници од процесот на работа само во одговор на веќе започнат штрајк.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Од случајот на Б.Н. може да се заклучи дека дури и во државните институции, правата на работниците систематски се кршат, и истите се добиваат само по пат на судски спорови!

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

8. Контрола и надзор во областа на работните односи Како што може да се види од анализата на посебниот Закон за инспекција на трудот (1997), 39 која е дадена понатаму во оваа студија, овластувањата на Инспекторатот за труд и правата на работниците предвидени со тој закон не претрпеа намалувања, од почетокот на транзицијата до денес. 39. Закон за инспекција на трудот; Сл. весник на РМ, 35/97. 57

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Работодавачот оваа обврска ја има пред да ги додели работните задачи на овие работници, посебно при суштинска промена на работните услови, при што мора да води сметка за изложеноста на физичките, биолошките и хемиските фактори и влијанија, како и видот, опсегот и начинот на користење на работните средства, постапки и организација на работата, нивото на стручна подготовка и обука на работникот.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Осигуреникот со преостаната работна способност за кого е утврдено дека не е способен за работа со полно работно време на својата работа или на друга соодветна работа, со или без преквалификација или доквалификација – има право да работи на својата работа или на друга соодветна работа со работно време кое одговара на неговата преостаната работна способност, но не помалку од половината од полното работно време (чл. 48, ЗПИО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, исто така, на опишаниов судски спор, му следеше уште еден, во 1998-та – за враќање работник на работа кој, пак, беше споен со него (П.бр. 1572/98).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

А, пак, во поглед на дозволеноста на отказот – како трудовоправен институт, работникот може да го откаже договорот за вработување ако писмено изјави дека сака да го откаже договорот; работодавачот, пак, може да го откаже договорот само ако постои основана причина за отказ поврзана за однесувањето на работникот [лична причина или причина на вина] или ако причината е заснована на потребите на функционирањето на работодавачот [деловна причина].

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Колку за пример, Бугарија, која е членка на ЕУ и е четирипати поголема од нас по бројот на жители, има вкупно 500 судии.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во меѓувреме, пак, работодавачот покренува и судска постапка против синдикатот на работниците, а како резултат на тоа, во септември 2009, Апелациониот суд во Битола носи пресуда со која штрајкот на вработените се прогласува за незаконски – одлука која, според Ѓорѓиевски, е крајно спорна и сомнителна.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Тоа јасно се гледа од анализата на постојаните измени и дополнувања во законската регулатива, која се однесува токму на правата на работниците.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Првичниот договор беше сите 272 вработени да дадат по тогашни 1.000 ДЕМ и да ги откупат уделите, за фирмата да остане во сопственост на работниците.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

АРАНЃЕЛ: Ништо не знам. Да го суредиш! (На работниците). Еј, свршувајте работата и на спиење!

„Печалбари“ од Антон Панов (1936)

Законот за исплата на платите и пензиите во Република Маке- донија, донесен во декември 1993 година, предвиде нови начини за пресметка и исплата на максимално дозволената нето плата која им се исплаќа на работниците кои засноваат работен однос кај правните лица кои се опфатени со овој закон (чл. 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9 и 10).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Саркастично, еден од начините на надминување на дискрепанцата помеѓу законски даденото право и фактичкото кршење на тоа право доста често се надминувала или барем се намалувала преку усвојување промени во законската регулатива кои резултираат со намалување на правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Оттаму велеа дека книшката е јавен документ и му е потребна на работникот кога сака нешто да докажува пред одредени органи, а доколку би ја немал не би можел да докажува одредени факти, доколку тоа биде потребно.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Државата и синдикатот се во постојана борба и не треба да соработуваат, затоа што синдикатот секогаш треба да биде на страната на работникот“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

По само шест дена од отпочнувањето на штрајкот, работодава- чот повикува на прекин на штрајкот и го повикува синдикатот на преговори.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

14 2. Права и обврски на работниците и на работодавачите

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Бројот на работници отстранети од работа не смее да биде поголем од 2% од бројот на работниците учесници во штрајкот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во Решението се наведува неиздржано образложение дека Марковски, кој побарал писмена информација за причините за неисплата на хранарина ги злоупотребил и пречекорил овластувањата регулирани во Колективниот договор за уредување на правата и обврските на работниците во МЗТ „Пумпи“ АД Скопје3 и дека сторил тежок прекршок на работниот ред и дисциплина поради тоа што, во директорската канцеларија, изјавил дека работниците ќе штрајкуваат доколку не им бидат исплатени заостанатите плати.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

А во одделни судови од државава има судии што, годишно, имаат во работа по 500 предмети, додека во други судови, на истиот број предмети, работат дури седум судии.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

В. чл. 368 од ЗОО. 31 (чл. 227, ЗИ) – што, пак, се очекува да даде поочигледни резултати при ефективното спроведување на судските одлуки во сила, знаејќи дека тоа лице ќе биде и лично погодено со оваа негативна санкција, доколку на дело не ја спроведе судската пресуда која е во корист на работникот. 3) тенденциозно бришење на цел еден појаснувачки член, кој што го регулираше надоместот на плата во случај на враќање на работникот: имено, во новиот ЗИ/05 целосно е испуштен чл. 226 од стариот ЗИП-ка (1997), којшто предвидуваше дека работник, кој поднел предлог да биде вратен на работа во правно лице, може да предложи судот да донесе решение со кое се определува дека правното лице е должно да му ги исплати, на име плата, месечните износи пристигнати од правосилноста на пресудата – додека не биде повторно вратен на работа.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Ако има потреба од склучување нови договори, приоритет ќе имаат 185 поранешните работници кои биле вработени кај должникот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Треба да се потенцира дека со оваа измена престана да се применува концептот на загарантирана минимална плата со закон а која претставува загарантиран минимум под кој не смее да биде исплатена плата на работникот.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Сепак, во новиот закон е задржана и обврската на работодавачот со колективен договор да го обезбеди остварувањето на правото на работниците, непосредно или преку свој претставник, да учествуваат во утврдувањето и во подобрувањето на условите за работа и на работната средина (чл. 12, ЗБЗР).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Токму затоа, со право можеме да заклучиме дека правата на работниците се наоѓаат помеѓу чеканот и наковалната, постојано на удар од ниските плати кои не секогаш ги добиваат, прекувремената (неплатена) работа, небезбедните работни места, прекарната работа, замолчените синдикати и слепите институции, а законите кои треба да се подлогата на која тие стојат и која треба да го спречи ваквиот удар, воопшто не го прави тоа, туку напротив со многубројните измени на легислативата само го олеснува понатамошното обезвреднување на трудот на работникот, кој се претвори во обично средство во работниот процес.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

За жал, овој закон не се однесува на работодавачите кај кои повеќе од 51% од средствата се во приватна сопственост. 38 беше избришана експлицитната одредба која нормираше дека платата мора да му биде на располагање на работникот на определениот ден за исплаќање, освен ако страните поинаку не се договориле (чл. 5 од ЗИДЗРО/јан.12); ● беше продолжено времетраењето за кое работодавачот исплаќа надоместок на платата на работникот за работа поради негова болест или повреди од 21 на 30 дена.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

6. Суспензија Со ЗРО (1993) беа избришани серија одредби кои се однесуваа на, задолжителното или факултативното, привремено оддалечување на работникот од работното место или, пак, дури и од кај работодавецот (чл. 41-45, ЗРО/90).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Од почетокот на транзицијата, донесени се три измени и дополнувања на тогаш- важечкиот Закон за инспекција на трудот. 2 Првата е од 1990 година, втората од 1991 година, а третата од 1993 година. 3 Ниту една од промените што се воведени со нивното донесување не ги засегаат правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Исто така, факт е дека иако во Договорот за работа пишуваше дека нема отказен рок, самиот судија ова го потенцираше како правен недостаток т.е. пропуст на договорот и предочи дека законски мора на работникот да му се даде отказен рок.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

На работникот инвалид на трудот со право на професионална рехабилитација, по основ на професионална неспособност за работа – работодавачот е должен да му обезбеди услови за вршење на професионалната рехабилитација и да го распореди на друга работа со полно работно време во согласност со прописите од ПИО (чл. 178, ст.1 од ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Понатаму, исклучително важно од гледна точка на одважувањето на работниците да пријават кршење на своите права е задржувањето на одредбата од ЗИТ (1985) според која инспекторот е должен, не само во текот на траењето на неговата функција, туку и по нејзиниот престанок, да ги чува како службена тајна сите податоци што ги дознал при вршењето на надзорот, меѓу другото, и податоците за работникот кој ја поднел пријавата за сторените повреди на прописи- 4. Закон за заштита при работа, Сл. весник на РМ, 13/98. 141 те, како и податокот дека надзорот се презема и врши врз основа на пријава (чл. 15, ЗИТ/85 и чл. 15, ЗИТ/97).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

ФИДАН: Божине, утре е недела. Ќе испратиш нешто пари дома?

„Печалбари“ од Антон Панов (1936)

Кај оваа особено сензитивна сфера во трудовото право, која во минатото беше предмет на голем број измени, од кои повеќето, разбирливо, на штета на работниците, во периодот на нашата анализа дојде до само една промена, која за жал, повторно донесе намалување на правата кај оваа материја.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Договорот за вработување се склучува во писмена форма и се чува во работните простории на работодавачот каде што работи работникот, а примерок од склучениот договор му се врачува на работникот – и тоа на денот на потпишувањето (чл. 15, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

• 2007: укинување на правото на скратено работно време за работниците- инвалиди (Закон за пензиско и инвалидско осигурување); • 2007: оневозможено е примањето на социјална парична помош ако на работникот работниот однос му престанал по негова вина или по негово барање, ако одбие понуда за вработување, која одговара на степенот на неговата стручна подготовка, или одбие обука, преквалификација или доквалификација заради вработување (Закон за социјална заштита);

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Но голем труд дадовме. Па и ракија, па и пиво, на работниците...“ „Многу труд?“, се зачудив јас.

„Бунар“ од Димитар Башевски (2001)

Директна дискриминација е секое постапување условувано со некои од претходнонаведените законски основи со кое лицето било ставено, се става, или би можело да биде ставено во понеповолна положба од други лица во според- бени случаи; индиректна дискриминација постои кога определена навидум неутрална одредба, критериум или пракса, работникот го става или би го ставила во понеповолна положба во однос на другите лица – поради определено својство, статус, определување или уверување (чл. 7, ст.1-2 и ст.4, ал.2 од ЗРО). 4. Во зависност од: степенот на одговорноста на работникот, условите под кои е направена повредата на работните обврски и на работниот ред и дисциплина, поранешната работа и однесување 79 на работникот, тежината на повредата и нејзините последици – работодавачот може на работникот да му изрече парична казна, која не може да биде поголема од 15% од последната исплатена месечна нето-плата на работникот, во траење од еден до шест месеца (чл. 84, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, положбата на работниците немаше да биде дотолку лоша ако само ова беше проблем.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Со ваквата формулација законодавецот остава несоодветно долга временска рамка во која работодавачот треба да ја изврши оваа своја обврска, кој поради својата игноранција или пак непрофесионалност може директно да му наштети на работникот, доколку тој во меѓувреме најде ново вработување и треба повторно да биде пријавен во задолжително социјално осигурување.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Иако мислевме дека оваа операција ќе оди мошне брзо, излезе токму спротивното – дека барањето работници кои се спремни отворено да проговорат за своите маки, барем во македонски прилики, е прилично комплицирана работа, главно поради присутниот страв на работниците „да не им се случи нешто“ во иднина, нив или на нивните најблиски!?

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Закони за изменување и дополнување на Законот за евиденциите од областа на трудот, Сл. весник на РМ – 17/11 и 166/12. 130 124 рок согласно овој закон, во пропишаниот рок не достави пријава и одјава за вработување и осигурување и пријава и одјава за упатување на работникот на работа во странство, или во овие пријави внесе неточни податоци и истите не ги запишува на начин пропишан со овој закон (чл. 2 од ЗИЗЕОТ/11).

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Објаснето им е дека тоа е поради нивна вина и заради ненаплатата на извршените услуги, па дури од страна на работниците е барано и самите тие, лично да се погрижат за наплатата на испорачаната топлинска енергија.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Станува збор за технички закон кај кој, освен зголемувањето на паричните казни за постапување спротивно на одредбите на овој закон, не настанале позначајни промени од гледна точка на правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Значи, сега работодавачот може непречено и легално да отпушта вработени како технолошки вишок, и веќе следниот ден на нивно место да вработи други лица, што – најблаго речено – е неправичен и нехуман гест исклучиво во корист на новите капиталисти и неспособните богати „менаџери“, кои од комунистички директори станаа транзициски олигарси!? в) според ЗРО (1993), утврдувањето на бројот и структурата на работниците што се прогласуваат за технолошки вишок требаше да се изврши запазувајќи одредени критериуми – како, на пример: ефикасното функционирање на работата на работодавецот, стручната подготовка и квалификација на работникот, неговото работно искуство, успешноста при работењето, видот и значењето на работното место, работниот стаж, возраста и други критериуми утврдени во колективен договор (чл. 129 од ЗРО).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Променет е и начинот на пресметка на минималната просечна нето плата под која работодавачот не може да исплати, кој на работодавачите им овозможи да пресметаат и исплатат пониски просечни месечни нето плати на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

По ова, Јаневски не можеше да си го наплати своето парично побарување.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Пред продажбата на претпријатието постоеше синдикат и Божиновски беше негов член, но – од моментот на продажбата до денеска – тој увиде дека синдикалното раководство е тесно поврзано со раководството на компанијата, и наместо да помага, во многу случаи тоа практично им одмогна на работниците!?

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

б) Во делот на материјалната одговорност на работодавачот, симптоматично е тоа што со ЗРО (2005) е избришана експлицитната одредба којашто предвидуваше дека, доколку, во рок од 15 дена од конечноста на одлуката, работодавецот и работникот не се спогодат за надоместок на штетата, којашто му е предизвикана на работникот, тој има право – со тужба, да бара надомест на штетата пред надлежниот суд (чл. 112, ЗРО/03 – Пречистен текст).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

2. A за влијанието на измените на овој Закон врз правата на работниците види го описот во студијата на Савески, Апасиев, Ковачевски и Василев: Обезвреднување на трудот…; „Ленка“ & RLF; Скопје, 2010; стр. 152-157.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, се воведоа и три нови права: • правото на работникот или работничкиот претставник на синдикално образование (чл. 154, ЗРО/05); • правото на платено отсуство од работа заради образование од сопствен интерес, и тоа само за деновите кога работникот првпат го полага испитот (чл. 155, ЗРО/05); и • правото на платено отсуство од работа заради вршење на функции или обврски кои произлегуваат од посебни закони (пр. непрофесионални избрани функции, судии-поротници, воени обврзници и/ли резервисти, како и при вршење одбранбени должности, должности на заштита и спасување и сл.) – чл. 150, ЗРО/05; д) во сферата на мирување на правата и обврските од договорот за вработување, покрај дотогаш постоечките случаи (при неплатено отсуство, при избор или именување на државна или јавна функција и при упатување на работа во странство), се прецизира и мирувањето во случаите на: (1) притвор; (2) изречена казна или воспитна односно заштитна мерка, за период пократок од шест месеци; (3) отслужување воен рок; (4) вршење цивилна служба со надомест и (5) во други случаи определени со закон.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Во почетокот на турбулентното транзициско време, оваа фабрика се трансформираше во големо акционерско друштво и се преименува во АД „Порцеланка“.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Оттука, причините за незадоволителната заштита на работниците од страна на Инспекторатот на трудот не можат да се бараат во неповолните одредби на овој закон.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

И одново од длабината ечеше каменливото речно корито од чеканите и од викањето на работниците и од ударите во ритам.

„Црни овци“ од Катица Ќулавкова (2012)

На почетокот ова, колку-толку, беше ублажено и компензирано со давање на, во тоа време, популарните „бонови“ на работниците – со кои тие можеа да пазаруваат во локалните продавници и маркети на познати фирми од градот, со коишто директорот имаше личен, пријателски или деловен, однос.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Заслужува да биде спомнато и тоа дека висината на месечниот паричен надоместок за време на невработеност од 2004 година се 79 определува врз основа на просечната месечна нето плата на работникот во последните 24 месеци пред престанокот на работниот однос наместо во последните 12 месеци, како што беше согласно претходно важечките одредби (чл. 12, ЗИДЗВОСН/04).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

На овој начин, работодавачот грубо ги кршеше склучените договори за работа и на незаконски начин вршеше намалување на платите на работниците (вклучително и на платата на Лозановски) – при што одговорноста за ненаплаќањето на услугите ја префрли на грб на вработените.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во моментот кога се прода- ваше, оваа компанија беше една од најдобро стоечките на пазарот – со финансиски резерви и депозити во разни банки и имот вреден неколку десетици милиони евра.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Но, работодавачите најдоа свој специфичен начин на изигрување на оваа законска одредба – а тоа беше преку носење на т.н. нова систематизација на работните места, во којашто, намерно, го изоставаа работното место на работникот кој бил прогласен за технолошки вишок, или, пак, само го преименуваа – сѐ со цел да прикажат дека не станува збор за истото работно место. 40

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

А, пак, спротивно на ова, со измените на ЗРО (2005) од декември 2008, беше проширена можноста за жалба без суспензивно дејство, упатена, најчесто од незадоволниот работодавач, до Министерот за труд – и тоа не само против решението на трудовиот инспектор со кое се забранува вршење на работа, туку уште и во два случаја: (1) против решението со кое му се наредува на работодавачот да донесе или поништи акт со кој би ги отстранил утврдените неправилности и недостатоци; како и (2) против решението со кое се одлага извршувањето на конечната одлука на работодавачот со која е повредено некое право на работникот, за коешто овој повел работен спор пред суд (чл. 7, ЗИДЗРО/дек.08).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Членувањето на претставници на работниците во овој совет го овозможува давањето препораки и мислења во поглед на: програмата, состојбата во областа на безбедноста и здравјето при работа, стратегијата за кохерентна политика за спречување и намалување на повредите на работно место, професионалните болести и други болести поврзани со работата, изработката на закони и други прописи за безбедност и здравје при работа и документи за меѓународни организации во однос на безбедноста и здравјето при работа.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

До следна промена кај оваа материја дојде во август 2008, кога целата оваа одредба едноставно беше избришана!? (чл. 5, ЗИДЗРО/авг.08); • прв пат се воведоа и одредби за застарување на правото да се даде отказ – имено, отказ поради лични причини на страна на работникот, работодавачот може да даде во рок од три месеци од денот на дознавањето за фактите кои се основа за давање на отказот (субјективен рок), односно во рок од шест месеци од денот на настапувањето на фактите кои се основа за давање на отказот (објективен рок).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

ЗРО на РМ (1993), во делот посветен на синдикатите и работодавците, ја содржеше само општата одредба, која се однесува на оваа материја и според која работодавецот е должен да создаде услови за активност на синдикатот, во врска со заштита на правата на работниците од работен однос (чл. 82, ЗРО/93).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Единствено дополнување кое овде е важно од аспект на работничките права е тоа во измената од 2013 година каде се менува ст. 5 од чл. 9 на ЗАПВ и како еден од условите за престанување на важењето на лиценцата на агенцијата и нејзиното бришење од регистарот на агенции за привремени вработувања се наведува дека „ако на работниците со кои агенцијата за привремени вработувања склучила договори за вработување не им исплатила плата и уплатила придонеси од плата над три месеци, а за тоа не го известила инспекторот на трудот или платата не ја исплатува, согласно со закон, колективен договор, договорот за отстапување на работник и договорот за вработување.“

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

4. Што се однесува до проблематиката на социјалното осигурување, во 2005 беше предвидено дека работодавачот е должен да го пријави работникот во задолжителното социјално осигурување, во согласност со посебните прописи, а заверена фотокопија од пријавата му се врачува на работникот – во рок од три дена од денот на стапувањето на работа (чл. 13, ЗРО/05).

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

По изминувањето на осум работни дена од објавувањето на огласната табла се смета дека врачувањето е извршено (чл. 75, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

А според ЗРО – сите мерки предвидени со овој или друг закон, како и одредбите на овој или на другите закони, колективните договори и договорите за работа кои се однесуваат на посебната заштита и помош на определена категорија на работници, а посебно на оние за заштита на инвалидите... не се сметаат за дискриминација, ниту смеат да бидат основа за дискриминација (чл. 8, ст.2sq од ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Целта на истражувањето е да покаже дека континуирано, без разлика која политичка партија е на власт, биле донесувани промени во законската регулатива на штета на правата на работниците.

„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)

Работодавачите и нивните здруженија не смеат да имаат надзор над основањето и дејствувањето на синдикатите, односно нивните здруженија на повисоко 158 ниво, ниту со цел на таков надзор смеат да ги финансираат или на друг начин потпомагаат синдикатите и нивните сојузи (чл. 195, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

За времетраењето на спорот, по негово барање, имаше изречено „времена мерка“ и на работникот Анчевски му беше исплатувана 50% од вкупната плата за целото времетраење на овој спор.5 Жалбена постапка до повисокиот суд немаше, а пресудата е спроведена доброволно во дадениот париционен рок.6 Вредно за напоменување во овој случај е тоа што работниците меѓу себе имаа изразено чувство за солидарност, пожртвуваност и активизам покажан при организирањето штрајкови поради континуирано доцнење со плати и кршење на работничките права.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Покрај поголемата експлицитност на одредбата, ЗИТ (1997) ја предвидува и дополнителната поволност работникот, своето барање до инспекторот, покрај писмено, да може да го изјави и усно пред него – а новина е воведувањето на можноста инспекциска интервенција да побараат и кандидатите за вработување, односно лицата пријавени на јавен оглас кај работодавачот.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Во најдобрите времиња на фирмата, додека сѐ уште беше во општествена сопственост, таа броеше и до 50-на вработени.

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

Со касаторната одлука на Уставниот суд од 29.06.2011 година оваа неправда е исправена и истиот дискриминаторски став е укинат и со него се опфати и оваа категорија на работници.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Од 2005 година главниот законски акт со кој се регулира ова право на работниците е Законот за работните односи.

„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)

Неосновани причини за откажување на договорот за вработување се: 1) членство на работникот во синдикат или учество во синдикални активности во согласност со закон и колективен договор; 2) поднесување тужба или учество во постапка против работодавачот заради потврдување на кршење на договорните и други обврски од работниот однос пред арбитражни, судски и управни органи; 3) одобрено отсуство заради болест или повреди, бременост, раѓање и родителство или нега на член на семејството; 4) користење одобрено отсуство од работа и годишен одмор; 5) отслужување или дослужување на воен рок или воена вежба и 6) други случаи на мирување на договорот за вработување утврдени со овој закон (чл. 77, ЗРО).

„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)

ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

на (предл.) - работник (имн.)