во (предл.) - претпријатие (имн.)

Спорот на Авдиќ настанува како резултат превирањата во претпријатието и добивањето отказно решение поради наводна дисциплинска повреда, 3 од летото 1999 година – кое, всушност, нему никогаш и не му беше врачено, иако заменикот на генералниот директор (З. Андов), тврдел дека, уште во јули истата година, на Авдиќ му било испратено препорачано писмо за тој да се јави на разговор во управната зграда на друштвото во Велес на која средба тој не дошол, поради што против него била поведена дисциплинска постапка за кршење на работниот ред!?
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Закон за приватизација на државниот капитал во претпријатијата (Сл. весник на РМ – 37/96, 25/99, 81/99, 6/02, 74/05); Закон за отстапување на деловни средства од страна на претпријатијата во коишто Република Македонија и Агенцијата на РМ за трансформација на претпријатијата со општествен капитал имаат акции, односно удели (Сл. весник на РМ – 49/97, 30/02) и др.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
За да се стекне со статусот „невработено лице“ во смисла на овој Закон, на коешто би му следувало месечен паричен надоместок во висина од 34% од просечно исплатената месечна нето- плата по работник во Републиката за претходната година (чл. 4, ЗСт), субјектот треба да ги исполнува следниве услови, и тоа кумулативно т.е. сите заедно: 1) да му престанал работниот однос во претпријатие со доминантна сопственост на државата; 2) престанокот на работниот однос да бил по основ на стечај, ликвидација или технолошки вишок; 3) на денот на престанокот на работниот однос имало најмалку 25 години (н.з. работен) стаж на осигурување; 4) работниот однос да му престанал заклучно со 31 декември 2004 год.; 5) да остварил право на паричен надоместок по 7 април 2000; 6) по остварувањето на правото на паричен надоместок да не бил вработен на неопределено време, односно не му престанал работниот однос по негова волја и вина (овие наведени шест услови се регулирани во чл. 2, ЗСт); 7) да не примил испратнина поголема од 12 месечни плати во висина над просечната исплатена месечна нето- плата во РМ во дадениот период (чл. 3, ЗСт); 8) да поднесе барање до Агенцијата за вработување на РМ каде што е евидентирано; и 9) барањето да го поднесе во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон (последниве два услова се регулирани во чл. 6, ЗСт).
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Вработените во ТП „Центро“, кој беа околу 500-600 на број, беа организирани во синдикат, чиј член беше и Јаневски.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Во меѓувреме, таа прави напори за да преговара со газдата, но до тоа не можеше да дојде во реалноста – бидејќи меѓучовечките односи во претпријатието одамна беа нарушени.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
За работната атмосфера во претпријатието нашиот соговор- ник вели дека имаше „и добри и лоши времиња“.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Очекувано, газдата – кога дозна дека е тужен – реагираше доста нервозно и прилично бунтовно.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
2 Работната атмосфера во претпријатието, особено пред крајот на т.н. „транзициски период“, беше прилично стресна и напната – затоа што следуваше болен период на трансформација и се очекуваше голем број на работници [вкупно преку 700 вработени], да бидат прогласени за технолошки вишок.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Работната атмосфера во претпријатието ја красеше „работнички дух“.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Оваа првостепена пресуда беше доброволно извршена од страна на директорот на туженото акционерско друштво (Љ.Дракуловски) – при што немаше потреба да се иницира нова постапка за присилна наплата кај извршител.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
На пример, на вработените им беше забрането да внесуваат дневни весници во кругот на фабриката, а околу 70-на вработени што се имаа решено да организираат штрајк, по автоматизам, беа избркани од работа.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Тој своите работни задачи ги остваруваше на повеќе различни локации од многуте објекти, постројки и подружници на „Водостопанство Вардар“.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Кај нас, во 2008-та, по речиси едногодишно протестирање на дел од овие луѓе кои беа вистински „жртви на транзицијата“, беше донесен Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година, а популарно наречен „Закон за стечајците“ (Сл. весник на РМ, 87/08).
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Со 23 години работен стаж, Марковски, како што ќе видиме подолу, во два наврата – и тоа во јули 2001 и подоцна во јуни 2004 – се решава да покрене приватни судски спорови против својот работодавач, поради серија прекршувања на работничките права.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Сепак, таа беше солидарна и редовно ја плаќаше својата членарина.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Овој синдикат, чие целосно име беше Независен синдикат на сообраќајниот пер- сонал на железничарите на Македонија, а од 2005 се преименува во Асоцијација на независни синдикати на сообраќајниот персонал на железничарите на РМ – „Железничари“, уште од порано т.е. од самото формирање не беше и не е дел од ССМ и дејствува сосем самостојно и независно.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Парничните трошоци , кои исто така паднаа на товар на тужениот, изнесуваа 3.000 денари и ги опфаќаа само судските такси за поднесување тужба и за донесување одлука.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Бидејќи Костадиновска извесно време работи на позиција на која има одличен увид во приходите на фирмата, таа истакнува дека, во почетокот, фирмата имаше големи приходи и потенцира дека „многу пари влегуваа во претпријатието“.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Ниту таа, ниту колегите кои се решиле на ваков чекор – по судски пат да си ги остварат своите права – не се обратија до Трудовата инспекција, бидејќи немаа верба дека овој државен орган нешто би помогнал во конкретниот случај.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
2.  A за влијанието на измените на овој Закон врз правата на работниците види го описот во студијата на Савески, Апасиев, Ковачевски и Василев: Обезвреднување на трудот…; „Ленка“ & RLF; Скопје, 2010; стр. 152-157.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Благодарение на нејзините контакти со централниот синдикат таа добива поддршка и правна помош во остварувањето на нејзините работнички права.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Некои од вработените во претпријатието што покренале судски спор се вклучиле во колективна тужба, но В.И. –  во јуни 2003 – решава да покрене индивидуална тужба.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Згора на сѐ, и записникот за извршената контрола, кој беше без печат и без деловоден број, имаше датум кој не одговара со критичниот датум кога се вршел утоварот; тужениот работода- вач не го пријави случајот во МВР како кражба, ниту пак поднесе било какво барање за утрврдување и надомест на материјална штета од избрканите работници – меѓу кои имаше и вработен кој порано, поради својата чесност и посветеност, беше и парично наградуван како најдобар работник во претпријатието.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Додека имаше синдикат, Костадиновска членуваше во него, но никогаш не беше вклучена во синдикалните активности.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Имено, зачленувањето во синдикатот се случуваше по автоматизам, па секој што ќе се вработи во фирмата стануваше и член на синдикатот!?
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Овие два „споредни случаи“ не се предмет на оваа анализа.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Како недостаток го истакнува фактот што синдикатот од претпријатието не се потруди ниту, барем елементарно, да ги подучи и информира вработените за своите права.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Таа, по сево ова е убедена во фактот дека менаџерите, вработени во претпријатието, сакале – во тоа време – да ја искористат приватизацијата на тој начин што ќе го разработат претпријатието, ама на вработените нема да им даваат плата!? ***
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Имено, со изговор дека наводно, заедно со останатите работници на смена, сакајќи да прибават противправна имотна корист од 5.250 МКД, при утовар на поголема количина сепариран влажен песок од декларираната, го оштетиле претпријатието2  – им е врачена одлука за престанок на работен однос поради кршење на дисциплината, донесена од страна на директорот, а без никаква внатрешна дисциплинска постапка и без никакво предупредување пред исклучување или, пак, било каков друг вид на опомена или санкција.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Важно е да се истакне дека вработените во претпријатието беа синдикално организирани.
„Работни спорови - Позитивни примери од судската пракса“ од Димитар Апасиев (2011)
Помеѓу позначајните негативни промени се: лишувањето на мнозинството работници во претпријатието од правото да организираат штрајк без синдикат, условувањето на почетокот на штрајкот со потенцијално одолговлекувачката постапка за помирување, определувањето на работи кои не смеат да се прекинат за време додека трае штрајкот, овозможувањето штрајкот да биде судски забранет и работодавачот да побара надомест на штета од штрајкувачите.
„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)
Имено, самиот услов во законот според кој се обештетуваат само оние кои работеле во претпријатија со доминантно државна сопственост (чл. 2 ст. 1 ал. 1), а се исклучуваат оние кои работеле 111 Закон за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Сл. весник на РМ, 87/2008. 112 Закон за изменување и дополнување на Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Службен весник на РМ, 33/2014. 112 во претпријатија во приватна сопственост (тука спаѓаат и оние кои практично цел свој работен век работеле во јавни претпријатија, а за време на процесот на транзиција/приватизација истите тие претпријатија преку ноќ станале приватни) е противуставен и се коси со чл. 9 ст. 2 од УРМ според кој „Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви“ и со чл. 55 ст. 2 од УРМ кој вели дека „Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот.“
„Обезвреднување на трудот - 2 Анализа на трудово-правната легислатива во периодот 2010-2014“ од Мартин Краљевски, Дејан Лутовски, Ивица Костовски (2015)
Имено, работниците имаат право да купуваат под повластени услови само ако работеле најмалку две години во претпријатието, односно во сложената форма на организирање што се трансформира, пред донесувањето на одлуката за трансформација (чл. 25).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Имајќи предвид дека според стариот закон еден претставник се избираше кај работодавачот кој има над десет вработени до 250 вработени, двајца претставници до 1,000 вработени и тројца претставници над 1,000 вработени (чл. 46 и 48, ЗЗР), може да се забележи дека со ова, во принцип, работниците во претпријатија со над 100 вработени добија поголем надзор врз безбедноста при работа.
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Со втората измена и дополнување, од април 1999 година, се преформулираа правните последици кои настануваат за вработените во претпријатието со продажбата, при што сега се пре- двидува дека на вработените во претпријатието им престанува работниот однос со денот на влегувањето во сила на договорот 7.  Закон за присилно порамнување, стечај и ликвидација, Сл. лист на СФРЈ, 84/89. 156 за продажба (чл. 34, ЗИДЗТПОК/апр.99).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Согласно ЗТПОК, корисникот на попустот има право да ги купува акциите, односно уделите со основен попуст од 30% од номиналната вредност, зголемен за 1% за секоја полна година на работен стаж во претпријатието, со тоа што износот на купените акции, односно уделот со попуст не може да го надмине износот од 25.000 германски марки (чл. 26).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Претходно со ЗОК од 1989 година, интерните акции се продаваа со попуст од 30% од нивната номинална вредност, зголемен за 1% за секоја година на работење во претпријатието, со тоа што вкупниот попуст не можеше да биде поголем од 70% од номиналната вредност на тие интерни акции (чл. 1c, ЗОК/89).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Додека за лицата кои претходно работеле во претпријатието и за пензионираните лица од тоа претпријатие условот да купат акции под повластени услови 153 остана ист, односно да биле во работен однос најмалку две години во тоа претпријатие, со ЗТПОК тој услов се воведе и за работниците.
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Притоа, Судот на авторот на овој текст, и покрај писменото барање, не му овозможи увид во списите на предметот, поточно во добиениот владин одговор – што, пак, е спротивно на Деловникот за работа на Уставниот суд (1992). 3.  Сл. весник на РМ – 37/97, 25/2000, 101/2000, 50/01, 25/03, 37/04, 4/05, 50/06, 29/07, 102/08 и 161/08. 171 1) да му престанал работниот однос во претпријатие 4 со доминантна сопственост на државата;
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Правото врз основа на кое работниците можеа да купуваат акции под повластени услови се ограничи на оние работници кои имаат минимум две години работен однос во претпријатието кое се трансформира.
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Што се однесува пак до средните претпријатија, ЗТПОК воведе одредба според која при еднакви услови, предимство на откуп имаат вработените во претпријатието (чл. 58).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Сега, сите акции кои ги издава претпријатието се обични, со тоа што ЗТПОК вклучи одредби во кои се предвиде можност за купување на акции под повластени услови, а која можност им се дава на работниците вработени во претпријатието, на лица кои претходно работеле во претпријатието и на пензионираните работници од тоа претпријатие (чл. 25).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
При тоа, на овие 198 работници (без разлика што излегуваме од транзициската криза!) им следуваше сè помала испратнина, тие ја изгубија судската заштита, а времето за кое имаа приоритет при вработувањето во претпријатието од кое беа отпуштени се намали од четири на една година!
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Кога се врши санирање и реорганизирање на претпријатието – должник, се предвидува да се применуваат 6.  Закон за исплата на личните доходи, на средствата за непосредна заедничка потрошувачка и средствата за исхрана на работниците во текот на работата, Сл. лист на СФРЈ, 37/90 и 84/90. 155 одредбите од Законот за присилно порамнување, стечај и ликвидација од 1989 година, 7 а на работниците им престанува работниот однос и имаат право да ги остваруваат сите права како и работниците во претпријатијата во стечај, освен ако им се обезбедени поповолни услови од страна на доверителите, односно Управниот одбор.
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Според Законот од 1993 година корисниците на попустот имаат право да купуваат акции при продажбата на објектите на општествениот стандард кои се продаваат според проценетата вредност со основен попуст од 50% од номиналната вредност на акциите, зголемен за 1% за секоја полна година работен стаж во претпријатието (чл. 27, ЗТПОК).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Тој воопшто не го спомнува, односно целосно го укина правото на работниците на учество во управувањето и во акционерските друштва и во претпријатијата во државна сопственост (чл. 249 и 530, ЗТД/02); укинати беа и бесплатните акции или акци- ите по повластена цена за вработените (чл. 233, ЗТД/96), правото на првенствено купување акции од страна на вработените при условно зголемување на основната главнина (чл. 395, ЗТД/96), како и правото на вработените да им се издаваат нови акции врз основа на влогови во друштвото (чл. 402, ЗТД/96).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
•  второ, одредбата која предвидуваше дека работодавецот е должен да ги извести работниците, на кои ќе им престане работниот однос поради деловни причини, еден месец претходно – во случаи на поединечен престанок на работен однос, или во случај на престанок на помал број работници; а три месеци претходно – во случај на престанок на работниот однос на повеќе од 150 работници, или на најмалку 5% од вкупниот број вработени во претпријатието (чл. 136, ЗРО/03 – Пречистен текст) – беше променета на следниов крут начин: „Работодавачот за намерата, а најдоцна 30 дена пред донесувањето на одлука за престанок на работен однос на поголем број работници од деловни причини е должен, за причините на престанувањето на потребите од работата на работниците, за предвидениот број и категоријата на вишокот на работници и за предвидениот рок во кој ќе престане потребата од работата на работниците – да го извести репрезентативниот синдикат кај работодавачот, а ако нема таков тогаш претставникот на работниците, и да се советува со нив за можните начини за спречување и ограничување на бројот на отказите и за можните мерки за спречување и ублажување на штетните последици“ (чл. 95, ЗРО/05).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Беа укинати и интерните акции (дефинирани како акции кои се издаваат со попуст и кои не може да се наоѓаат во промет на пазарот на хартии од вредност), а кои можеа да ги купат работниците вработени во претпријатието, пензионираните лица и лицата кои претходно биле вработени најмалку две години во тоа претпријатие, други домашни физички лица и организациите за пензиско и инвалидско осигурување (чл. 1a, ЗДК/89).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
3 Од неговото донесување ЗТПОК има претрпено десет измени и дополнувања, во 1998, три во 1999, 2000, 2002, 2003, 2004, 2006 и 2007 година.  4 Со овој закон се уредуваат условите, начините и постапката за трансформација на претпријатијата со општествен капитал во претпријатија во кои е определен сопственикот.
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Уште повеќе, на овие работници им е укинато правото на приоритет при вработувањето во претпријатието во кое работеле, а на газдата му е дадено крајно проблематичното право да отпушти работник поради деловни причини и веќе следниот ден да вработи друг работник на истите работи со иста стручна подготовка и занимање!
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Така, вработените може да откупат мало претпријатие ако откупат најмалку 51% од проценетата вредност на претпријатието, при што право да купуваат удели имаат сите вработени во претпријатието под еднакви услови (чл. 42 и 43).
„Обезвреднување на трудот“ од Савески, Апасиев, Ковачевски, Василев (2010)
Ќе бидат сѐ уште премногу скапи за домашна употреба, но многу луѓе ќе ги употребуваат во претпријатијата и институциите.
„МАРГИНА бр. 17-18“ (1995)
Хичкок: „Да, многу добро. Не заборавајте дека една година порано работев во претпријатието UFA - дека кај нив работев многу месеци, во истото време кога Џенингс (Jannings) го снимаше Последниот човек со Мурнау.
„МАРГИНА бр. 21“ (1995)