ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Сум и како в земја вкопан и како сопнат.

Жив в земи не се влева! — се искажа селскиот работник Тоше и тој отепан од судбината што го постигна после пропаѓањето на бунтот.

— Помошта наша мала ќе биде, но кога веќе си дошол, ќе ги бараме заедно.

Камбана што ѕвони во коските на селаните и в земи што шетаат со вили како огнени крстови кренати над небесата пеејќи: три Марии нагоре три меча – надолу...

Да можам да станам, рече старецот, Да здогледам Со камен кога ни го набиваат в земи Крстот покрај главата...

Сте ги забележале ли оние наши старички во црно везден што стојат потпрени на оградата и загледани в земи никогаш и ништо што не зборуваат?

Преобразбата на видливото во невидливо, препознатливото во непрепознатливо, е чин сличен на жестоката преобразба на семантиката в земи: се преповторуваат вековните процеси на трансформацијата од семенката до плодот, обликот на идниот плод го прима обликот на претходниот, но, не се преповторува времето.

Улам на твојот двор со распеани рози, Улам на древниот часовник што покажуваа недојдено време, Улам на оној жесток ветер од кој не потреперуваат ниту гранките ниту лисјата туку коренот в земи, улам на твоето тело што како божја заповед го свртува кон себе сонцето и го крие за да му биде визглавје на плодот во тебе.

Долго потоа слушаат како светка в земи модра ѕвезда меѓу ребрата на нивните чеда Таа утре што ќе трепка врз тревата што ќе нѐ покрива.

Се фатив за некој исушен корен и притаено гледав тие црни сеништа стапка по стапка како ми се приближуваат вртејќи се околу себе, скокајќи кон ѕвездите, гребејќи и нуркајќи в земи, сѐ дури одново тоа грозно завивање не ми го скрши сонот и ме разбуди со меч со кој на крајот замавнав и на себеси За да се најдам скаменет во прекрасна болка - Скршен меѓу усамата и раната.

Кога уште некое време некој ќе го спомнеше, тој не велеше го прости Господ Илета Вегов, туку велеа - „Забара, којзнае што му се случи на Брчалото, како в земја да пропадна, а можеби и волци-врани го раскренаа...“ ***

Чудно се чувствува Малинка. Стои. Ѝ се чини дека пропаѓа в земја.

А логотетот пребледе и се фати за срцето. И сите, освен Лествичникот, погледнаа в земја. Логотетот не можеше да земе воздух од изненадување; личеше како да ќе го удри кап. Побара чаша вода, за да се соземе.

Марширавме само ноќе, зашто денот беше на авионите. Нѐ дебнеа од небо и нѐ закопуваа в земја. Ноќта беше наша...

При секој погреб, музиката одеше напред, по неа децата со бајрачиња, па попот; по попот мртовецот, а по него фамилијата гледајќи в земи, подофнувајќи си и придржувајќи се под мишките еден со друг; зад нив одеа роднините, блиските, потшепнувајќи нешто меѓу себе за клетата судбина на покојниот и издивнувајќи, по нив одеа подалечните пријатели и роднини, зборувајќи дека овој живот е ништо, ветер, сон, дека еден ден и нив ги чека ова; најодзади, раштркани без ред, чекорат, се влечкаат далечни пријатели, познајници, соседи, луѓе што од грев или милост дошле, зборуваат гласно меѓу себе за сè и сешто: за злобноста на овој свет, на овој живот, за лакомштијата на луѓето, за глупоста, за јаландуњата за лажовниот век; ја прекинуваат поворката кај што сакаат, стрчнуваат во продавницата да купат нешто, и пак се враќаат, клоцаат со нозете и по добиците што рикаат и се мешаат со поворката, се пулат во жените што запрегнати во кошулите перат алишта на езерото; разговараат за војните, за времето, за бериќетот; носат срп или вила со себе, и штом ќе стигнат до црквата, не чекаат да го стават мртовецот в гроб, туку се распрснуваат кој каде по работа.

Качакот ја држеше главата провисната, гледаше в земја, сонцето го пржеше по темето, му облетуваа муви и инсекти околу устата што му пенеше и му гореше за вода, напинаше на јажињата со кои беше врзан да ги скине; гледаше во луѓето собрани околу него, гледаше во езерото што ја заплискуваше водата и со јазикот мласкаше, стружеше низ устата која сѐ повеќе му се сушеше; се вртеше и го бараше Делина да дојде веќе, да му го забуца куршумот и да го спаси од овие маки.

Но зборовите му откажуваат послушност на Христов, тој пак го сведува погледот в земја и по извесно време, тргнува да излезе.

Сѐ додека оној не се смири и не остана сосема мирен крај тие темели, без да направи ниедно и најмалечко движење, загледан в земи и плеснат.

Од крстот, од ципите надолу. И ме втерува в земја, вели, а земјата бега од под мене.

Кундакот ѝ е закачен в земја.

- Не сакам да ја видам, му вели татко, а не сакам и тебе да те гледам, му вели, и си пие цигара, се пули в земја.

И со удирање на колената в земја.

Иди право на мене и ми вели: вака и вака. Јас в земја да пропаднам.

Неколку војници палат свеќи. Потоа седат на гробовите и гледаат в земја, под себеси.

Тие наближуваат, штрапнелите фрчат низ шумата, се цепат дрвјата, а ние ги пикаме главите в земја.

Ако ја кренам главата; - Кај гледаш, вели. - Кај да гледам, му велам, кажи кај да гледам, да не прогледам. - В земја, вели Јон, оти ќе се сопнеш.

- Легни, викнал со очајнички страв во срцето. - Слушаш, легни.

При слабата светлост не можеле да видат дали чудесниот цвет во окото на животното свенал, само знаеле дека едниот рог се замрзнал со врвот в земја и дека нозете останале неподвижни.

Знам како и знам зошто, еве ти, со крик рекол. Но не станал. Тоа само го измислувал.

И сѐ друго што било кажано, - „Јас ќе го внесам него (оној Доце Срменков) подлабоко в земја.“ Но сега пред куќата се сновела сенка. Ја видел.

Еден од треварите, постариот, и некои двајца, калуѓерски долговратиот Лазар Аргиров и кашличавиот Осип Сечковски, веќе ја кршеле со секири колата на Дмитар-Пејко, кога пред нив како куп ѕвезди ќе блесне оган да нафрлаат врз зажареноста пресно месо.

Навистина, што го влечело кон тоа место на кое пред зајдисонце наслушнувачки го фаќал во лет разговорот на возбудливата жена и на возбудениот Арсо Арнаутче, - „Те видов мртов денес кога ви донесов ракија во манастирскиот двор“.

- Засолнете се и не пукајте со забуцан нос в земја, гневно викал Арсо Арнаутче. - Лозане, бегај со девојката кон долон.

Лизгајќи се сега со врелото чело по стеблото, згрчен и со суво, жедно, стеснето грло, го забуцал лицето в земја, в трева, в златни движења на бубачки.

Ја накриви главата и ги стисна дланките в земја. Не се исправи.

Прв сокак - црквиче, камена печурка забуцана в земја, втор сокак - чадлива меана полна со матна светлост и нејасни ликови, трет сокак - дрво, опашан со висок ѕид од плитар.

Ќе скокнам... Подобро чесна в земја отколку нечесна над земја. (Се качува на миндерот и ја става ногата на прозорецот да скокне.

Истрча од замокот и во фустанот запален од трчањето, оставајќи ги чевлите забодени в земја, побегна во исчезнатиот простор на ноќта.

В земја никому ништо не му треба, ни дожд, ни маслинкени стебла, ни Марија.

Некои од коските до половината или повеќе закачени в земја, недоизлезени.

И да излегле коски од тие гробишта, си велам, тие ќе биле таму, не можеле да идат дури ваму и уште да се закачат в земја.

- ти се молам, мила ќерко, поврати се дур е време - оти ти си многу млада - многу млада росен цветец - ај, погледни уште еднаш - проговори уште еднаш - да ми дадеш проштевање - на мајка ти некадарна - од болките да те варди - од болките да те спаси - леле, леле јас сирота - што сум била таксирлија - што ме најде небиднина - ај, со тебе јас да легнам - да те топлам, мила ќерко - како в земја да те легнам?

Јурејќи со коњот, Илко падна, удри со главата в земја и се разбуди. Виде дека тоа било сон.

Пелагија клечеше крај неговата глава, го оплакуваше во себе, без глас и без солзи, оплакување што повеќе беше монолог отколку дијалог, всушност не кревајќи ја главата, чувствувајќи со снагата и слушајќи со ушите што се случува во одајата, кој доаѓа и кој заминува, таа му вели на старецот и се надева дека немите зборови што ги пушта во отворените очи во кои сега светот е сведен на таванот, дека незнајно како тие стигнуваат и до оној дел на старецот што уште не е заминат, а и до неговата дебела половина, до бабата Петра, која во мигот го слуша ритмичното вртење на тркалата од возот Ти дедо Костадине ја сврши најдобрата работа така да знаеш ги откорна бегалците од овој батак и ги упати назад во коренот во здивот на дедовците не е важно што ти и јас остануваме тука така ни е пишано зар не така ни било чкртнато да останеме во проклетава рамница за да бидеме дира на нашето талкање оти колку сакаш кажувај му некому дека си бил таму и таму си проживеал тоа и тоа ако не оставиш потврда за тоа како што направи сега ти кога ги напади сите во брегчињата и ритчињата на Македонија а ти остана тука каде што не сакаше да останеш за што јас живата и осрамотената ти сум бескрајно благодарна што ќе бидеме заедно ти во меката кална утроба на земјата јас земјосана калосана врз земјата со тоа што знам дека ти уште сега јуриш да го стигниш возот за да бидиш заедно со твојата благородна баба Петра и внучињата додека твоите коски ќе бидат тука додека еден ден не заминат со мене и не тагувај нема в земји да те положам додека не најдам такво место какво што бараше ти биди спокоен смири си ја душата пушти ја да ѝ биде поткрепа и надеж на баба Петра а ти како што гледаш не си сам не оти јас ти седам над глава туку ако смогнеш сили да ја свртиш главата ќе видиш дека одајката ваша никогаш не била пополна со луѓе отколку сега оти тука се сите што те сакаа ама и оние што те колнеа кога се затвори во вагонот Папокот Корнулов за кои не се знае уште колку ќе останат тука оти се шушка како некои вагони на товарниот колосек се полнат со секакви шејови тука е и Друже Србине кој се радува што не си замина со другите мисли дека барем овие што не се заминати ќе останат со тебе и да знаеш мислам дека е во право зашто еве јас ќе бидам тука Танаско децава школнициве цела година ќе се ловат по широкиве и празни улици! сака да го продолжува својот монолог ама одајчето е полно со тела и врева и таа не си ги слуша мислените зборови, мислата ѝ ја запираат, ѝ ја раскинуваат.

8.1 Вечното стебло страда од потајна ровја Му се умилкува на огнот што потонува в земја И ги впишува нашите имиња на небото Со хлорофил што капе на дланките на Мајка.

До што е суводолица се вовлече в земи да те откорне; До што е бог под сите дна те закопа!

На овој даб името ќе ти го напишам дождовите да го симнат жедните в земја да ги напоиш.

И сега, гледајќи ја каде што врви целата во црно, Бонети помислува дека отец Иларион сигурно пати што приликата што ја имаше ја испушти, зашто таа сега е друга: и крај него минува со молчење и со поглед в земја.

Луѓето гледајќи го клисарот Нестор, како, по наредба на власта, ги фрла умрените во варницата со жешка вар, си правеа крстови, си го запишуваа името на нив и молеа, оставаа аманет - ако умрат да не се фрлаат во варницата како во пекол, како животни, туку да се закопуваат в земи како што е ред и да им ставаат крстови на гробот да се знае кај лежат, да има трага од нив.

Од свињите се забрануваше и сапун да се прави, се забрануваше и на кучињата да им се фрлаат, се закопуваа длабоко в земја или се спалуваа.

Ха, на смрт! Гледаа в земја и се тргаа да не бидат во првиот ред.

Сите млади коњарки беа дошле во дворот од Силјана за да ја гледаат радоста; сите се радувале и се веселеле; само Силјан штркот стоел на таткова си куќа омаудрен со главата в земи, од голема жал што му дошла, дека ја гледал од сестра си свадбата.

Разбираш ли што ти велам: - Да, тате. Поголтнувам и гледам в земја.

Митралезот е буцнат в земја со прелапнат реденик под капакот, а околу него само мртви. Касапница.

Ги закопуваме кутиите в земја, а оданде ми викаа: Те бара Горачинов, те бара Горачинов!

Се плашат од нивните имиња на гробовите, вели, зар со туѓи имиња да лежат в земја?

Нѐ кара, кара Џоџо, што му дојде на уста да ни вели, а ние само гледаме в земја.

Напати ќе ми се појави некое светло, ќе се извре некаде далеку од земјата и одново ќе пропадне в земја.

Сѐ што ќе буцнеш в земја да ти ботее!“ благослови дедо Владимир и се ракуваа.

Беа навикнати на постојано движење. Сега закопани в земја.

Во сивкавиот полумрак близу до неа поминува носилката со ранетиот без раце и покрај него уште еден маж, со очи вковани в земја. Тешко се движи на патерици.

Раздвижени како мрави, работеа младинците ... – А ти? – му се сврте Мечета. – Шеснаесет ... – излага и Мече, гледајќи в земја сцрвен до ушите.

А Мече – да потоне в земја. – Јас ... ако може ... – се збуни тој – а ако не, не можам да останам.

Биди златотворец и сѐ што ќе допреш со рацете да се претвори во суво злато! - рече старецот и веднаш потоа го снема, како в земја да пропаднал.