ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Од целата оваа ситуација, која е прилично тешка за психофизичко издржување – земајќи ги во предвид многуте неисплатени плати, долгиот процес на трансформација на претпријатието во приватна сопственост, а во некои размери и лошата, а на моменти и непријателска работна атмосфера  – В.И. ја гледа, условно речено, добивката од добивањето на овој судски спор.

И конечно, во казнивите дела против правниот сообраќај постои и делото „Фалсификување исправа“ според кое тој што ќе направи лажна исправа или ќе преправи вистинска исправа со намера таквата исправа да се употреби како вистинска или тој што лажната или преправената исправа ќе ја употреби како вистинска, ќе се казни со парична казна или со затвор до три години. Обидот е казнив (чл. 378, ст.1-2 од КЗ). 271

Закон за приватизација на државниот капитал во претпријатијата (Сл. весник на РМ – 37/96, 25/99, 81/99, 6/02, 74/05); Закон за отстапување на деловни средства од страна на претпријатијата во коишто Република Македонија и Агенцијата на РМ за трансформација на претпријатијата со општествен капитал имаат акции, односно удели (Сл. весник на РМ – 49/97, 30/02) и др.

2 Како и повеќето претпријатија во тој период, така и со „Центро“, се случи слично разработено „при[х]ватизациско“ сценарио.

Костадиновска работеше на позицијата градежен техничар. Претпријатието во кое таа беше во редовен работен однос функционира во градежниот сектор и се занимава со извршување на градежно-занаетчиски работи.

2 Работната атмосфера во претпријатието, особено пред крајот на т.н. „транзициски период“, беше прилично стресна и напната – затоа што следуваше болен период на трансформација и се очекуваше голем број на работници [вкупно преку 700 вработени], да бидат прогласени за технолошки вишок.

Со истата казна ќе се казни и тој што ќе отстрани или уништи докази што се од значење за постапката пред суд или управната постапка (чл. 366-а, КЗ).

Парничните трошоци , кои исто така паднаа на товар на тужениот, изнесуваа 3.000 денари и ги опфаќаа само судските такси за поднесување тужба и за донесување одлука.

2.  A за влијанието на измените на овој Закон врз правата на работниците види го описот во студијата на Савески, Апасиев, Ковачевски и Василев: Обезвреднување на трудот…; „Ленка“ & RLF; Скопје, 2010; стр. 152-157.

Со еден збор, постоеше одлична атмосфера за посветеност на работата.

Овие два „споредни случаи“ не се предмет на оваа анализа.

Дури еден нивен колега – кога го прочита своето име на „црниот список за 47 бркање“ – во очај се фрли на пругата и беше прегазен од возот на претпријатието во кое работеше сиот свој работен век!?

Судијката (М.Панговска), по добиената писмена изјава за признание – поднесена во јули 2003 – од страна на директорот на туженото претпријатие, донесе пресуда врз основа на признание со којашто во целост го уважи нејзиното тужбено барање и го задолжи тужениот да и исплати:3 а) на име неисплатени плати – сума од 116.917 МКД (1.900 ЕУР); и б) на име неисплатени придонеси за пензиско и инвалидско оси- гурување да уплати во ФПИОМ – сума од 74.523 МКД (1.220 ЕУР).

Најголем број од работниците беа мотивирани за работа, бидејќи имаше можност за унапредување, а вработените меѓу себе се почитуваа.

Главната цел требало да биде електричната централа во Тетово која ги снабдувала со струја рудниците и индустриските претпријатија во Скопје.

Останати промени Покрај веќе анализираните измени и дополнувања кои ги претрпе ЗРО, во однос на останатата материја дојде до промени кај одредбите со кои се регулира примената на овој закон и дефинициите на основните поими. а) се утврди дека овој закон не се применува на поморскиот персонал на трговско - поморски претпријатија, на членови на екипаж 51 на авиони и на странци вработени во компаниите за патничкиот и железничкиот сообраќај кои имаат регистрирано седиште во странство (чл. 1 од ЗИДЗРО/септ.10); б) во однос на дефинирањето на употребените изрази во овој закон, кон чл. 5, се додадоа четири нови става кои нормираа дека: (1) претпријатие40 e „ јавно претпријатие, трговско друштво или трговец поединец што врши трговска дејност, без разлика дали работи за профит или не, кое се наоѓа на територијата на земјите членки“; (2) установата41 се дефинира како „деловна единица дефинирана во согласност со закон, која се наоѓа на територијата на една земја членка, каде што економската дејност се спроведува на тековна основа со човечки и материјални ресурси“; (3) под колективни договори или одлуки на арбитража што се прогласени за општо важечки „се подразбираат колективни договори или одлуки на арбитража што мораат да ги почитуваат сите претпријатија во таа географска област и од одделна струка или економската гранка“ и (4) претставници на работниците „се претставниците на работниците предвидени со закон и со законите на земјите членки на Европската унија“ (чл. 2 од ЗИДЗРО/септ.10). 40 За употребата на овој поим в. погоре – исто како кај образложението во референца бр. 27.

Имено, самиот услов во законот според кој се обештетуваат само оние кои работеле во претпријатија со доминантно државна сопственост (чл. 2 ст. 1 ал. 1), а се исклучуваат оние кои работеле 111 Закон за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Сл. весник на РМ, 87/2008. 112 Закон за изменување и дополнување на Законот за материјално обезбедување на невработените лица поради приватизацијата на претпријатијата со доминантна сопственост на државата во периодот од 2000 до 2004 година; Службен весник на РМ, 33/2014. 112 во претпријатија во приватна сопственост (тука спаѓаат и оние кои практично цел свој работен век работеле во јавни претпријатија, а за време на процесот на транзиција/приватизација истите тие претпријатија преку ноќ станале приватни) е противуставен и се коси со чл. 9 ст. 2 од УРМ според кој „Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви“ и со чл. 55 ст. 2 од УРМ кој вели дека „Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот.“

Тоа што се организираше голема и важна модна ревија баш во Битола и не беше баш некоја случајност: првите текстилни претпријатија во Македонија се од битолските села Магарево, Трново и Дихово уште во далечната 1880 година.

Оттаму и претпоставките за можни манипулации со претпријатијата во текот на процесот на приватизација токму преку шкартот земен како крунски доказ при проценката на нивната наводна ниска вредност. 120 okno.mk Без да навлегувам во научните и политички расправи околу тоа колку усвоениот начин на приватизација е ефикасен или не, неупотребливите количини на објекти ги гледам и како метафора на еден поинаков вид на вишок - технолошкиот.

ЗТПОК од 1993 година вклучи одредби кои подетално ја регулираа трансформацијата на претпријатието во зависност од неговата големина.

Уште повеќе, на овие работници им е укинато правото на приоритет при вработувањето во претпријатието во кое работеле, а на газдата му е дадено крајно проблематичното право да отпушти работник поради деловни причини и веќе следниот ден да вработи друг работник на истите работи со иста стручна подготовка и занимање!

Со Законот од 1993 година беше регулирана и трансформацијата на претпријатијата во стечај.

Кога се врши санирање и реорганизирање на претпријатието – должник, се предвидува да се применуваат 6.  Закон за исплата на личните доходи, на средствата за непосредна заедничка потрошувачка и средствата за исхрана на работниците во текот на работата, Сл. лист на СФРЈ, 37/90 и 84/90. 155 одредбите од Законот за присилно порамнување, стечај и ликвидација од 1989 година, 7 а на работниците им престанува работниот однос и имаат право да ги остваруваат сите права како и работниците во претпријатијата во стечај, освен ако им се обезбедени поповолни услови од страна на доверителите, односно Управниот одбор.

Тој воопшто не го спомнува, односно целосно го укина правото на работниците на учество во управувањето и во акционерските друштва и во претпријатијата во државна сопственост (чл. 249 и 530, ЗТД/02); укинати беа и бесплатните акции или акци- ите по повластена цена за вработените (чл. 233, ЗТД/96), правото на првенствено купување акции од страна на вработените при условно зголемување на основната главнина (чл. 395, ЗТД/96), како и правото на вработените да им се издаваат нови акции врз основа на влогови во друштвото (чл. 402, ЗТД/96).

3 Од неговото донесување ЗТПОК има претрпено десет измени и дополнувања, во 1998, три во 1999, 2000, 2002, 2003, 2004, 2006 и 2007 година.  4 Со овој закон се уредуваат условите, начините и постапката за трансформација на претпријатијата со општествен капитал во претпријатија во кои е определен сопственикот.

Некои high-tech претпријатија во Sillicon Valley се како Советскиот сојуз под Брежњев - работат сѐ уште по моделот на централизирана тешка индустрија.

Гемиџиите сметале дека ослободувањето на Македонија можело да се постигне само со шумни дела, со динамитни напади врз претпријатијата во кои бил вложен западен капитал, какви што биле банките, железниците и друго.

Тогаш во нас се роди идејата да ги фрлиме во воздух претпријатијата во кои има ангаживан европски капитал21.

Некои весници, како „Le Temps“ и „Die Zeit“, пренеле вест според која Македонската револуционерна организација планирала да нападне разни европски претпријатија во некои поголеми македонски градови.

Атентатите биле дело на гемиџиите - мала група, составена главно од младинци што се надевале дека преку еден голем подвиг против европските претпријатија во Македонија ќе ги принудат големите европски сили да се погрижат за давањето автономија на Македонија, за што, по силата на Берлинскиот договор од 1878 година, биле морално задолжени.