ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

РЕПОРТАЖИТЕ на Никола Кирков пополнуваат една голема празнина во нашето новинарство.

И станува збор за констатацијата дека недостигот од таков интелектуален узор е најголемата празнина во историското искуство на хрватскиот народ.

Го сонува овој ужасен сон со таква полнота што се плаши да не го сонува повторно, а кога буден размислува за него, не умее да го открие и да го протолкува.

Во него Цви Корец ги слуша страшните шумови и ги гледа ужасните слики толку силно, толку впечатливо што зажалува дека со години, почнувајќи од јешивата во родниот град Жешов, сè до рабинската семинарија и ориенталните студии завршени на виенскиот филозофски факултет, толку жедно навлегуваше во сликите и метафорите на Книгата, на Тора, но и на останатите верски книги, на Талмуд6, Макхзор7, Мидраш8, Агада9, Мишна10, на комплицираните рабински репонси, на текстовите и приказите во чии претстави и значења завлегуваше со љубопитност и без остаток, докрај, не оставајќи празнина во сè поголемото знаење.

Имаше празнина во тоа негово создавање ликот на девојчето, па ќе му се обрнеше на Денко со некое заобиколно прашање, сѐ со цел да дознае нешто повеќе за изгледот на Елена.

Само ја чувстуваше бескрајната празнина во себе.

Зад нив остана празнина во распукнатата тишина, остана трага во мислите на момчето.

Имаше и еден качкет, изгмечен како питулица, не од ние купечките во На- Ма туку од Панче шапкарот од преку мост, па тој не зафаќаше ни случајна празнина во раницата, а можеше да покрие гола глава на планински дожд.

Одеднаш чаршафот од ацетат, што му ги заштитуваше чувствата од светот, почна да се топи и неговата огромна празнина во душата се наполни со тапа болка.

А и онаа приказна за сонот во прегратката на војникот кој знаел да бакнува најтопло иако тоа го правел преку превезот на ноќта!

А ете, убавината на таа ноќ, слична на топол леб изваден од под вршник, ме потсетуваше токму на тие воздушести празнини во него. Или сум била гладна?

И така, ова сведочи за потребата од јавни, општествени постапки што не искажуваат емоција, туку ја заменуваат – кои ja претставуваат без стремеж да ja изразат – и кои ја пренесуваат емоцијата со склоп од генерички, усогласени симболи и замени, обезбедувајќи го на тој начин непреченото дејствување на конвенционалните општествени односи. ‌Во овој контекст, јазот меѓу чувството и изразот е трагичен, бидејќи е пројава на темелна егзистенцијална катастрофа – погубна, непоправлива, неизбежна празнина во човековото значење.

Таа славна и патетична постапка не ги преведува Пријамовите болка и гнев во јасна јавна форма.

Зашто романтичната заинтересираност зависи од извесна таинственост или барем од постоењето на одредена празнина во предметот на љубовта.

Разбирливиот човеков порив да ја затвори, да најде начин буквално да се изрази она што навистина го чувствуваме, не е само предосуден туку е и разорен: им се заканува на симболичките посредства што ја држат целината на сиот општествен свет.

Далеку од тоа дека ги изразува Пријамовите чувства, постапката е израз на крајната невозможност тој некогаш воопшто да ги изрази.

Таа, исто така, ја објаснува тешкотијата да се дотурка до втор состанок, а камоли до трет.

Секој погреб таму во планините почну-ваше и завршуваше со повици за победа, а одењето на соборецот беше само празнина во стројот, во ровот, во земјанката, во редот кога стоевме пред казан.

Кој можеше нешто да стори за да се пополни таа празнина во нејзиниот живот?

Ќе остане болната „празнина во која до пред миг лежеше срцето мое“.

По извесно време, почувствував дека се вратив во своето тело, но со празнина во делот кај што ми беше срцето, и со страотна болка во таа празнина.

Кога се завртел ја видел како стои со спуштени раце, чиниш е во исчекување да се врати и да ја поведе со себе кон заедничка неизвесност.

Се удрил со тупаница по крвавата празнина во устата за да не зареве со грло на млад волк кој не ја проколнува сегашнината туку со сиот бес на својот вид ѝ се заканува на иднината.

Но јас веќе знаев кој е со него и дека тој што е со него е изврзан со гнил ремен, ишаран од стапиште со модрици и безумен како и секогаш зашто до мене достаса најпрвин неговиот глас - „Не давај ме, внуку, на никаквециве, ќе ме обесат“ - потоа јасно го видов како се ниша килав пред својот внук и судија и како плаче кикотливо, ја видов таа безначајна празнина во лита и скудна облека на која никнала долгнавеста тиква со влакна, но тоа е сега прикаска што мојава улава старост ја раскажува со чувство на посничка осаменост пред друга, калуѓерска и божја, бездруго свето дрво што размислува над туѓи мисли и се моли над туѓ грев, на оние што веќе ги нема, што се прав како што ќе сум и јас утре прав, јас, Лозан Перуника, дамка од дамките на минатото и вчерашна жива смрт од дружина на мртви луѓе, и тие вчера со гнев и јад во секоја капка на крвта вчера, кога и јас, и сирак и главен терач на туѓа двоколка со сив ѕевгар, сонував и живеев зелено, зелен во една земја што помеѓу топењето на снегот и сушите на болните лета не знае што е зелена пролет, зелен април или зелен мај, и знае или можела да знае што е зелен страв пред чудовиште оплодено од еден друг господ во градината во која се преселиле од рајот женското петле Адам и неговото ребро со женска коса, женски колкови и женско умеење во гревот да посади боцки од кои душата станува жива рана.

„Ене го проклетникот. Тој сам ќе си ја стави главата на тепсија пред Калпаковата тајфа.“ „Тој не е сам. Погледни, оној со него е...“

Засекогаш ќе остане празнината во твоето срце за мене а во твојата глава ќе виси ликот мој како фотографија на бел ѕид.

И за сето време после, додека гледаше како месецот се изгубува зад белиот раб на шумата, а неговата месечина сѐ повеќе ја сменува една залебдена, синикава заискреност негде под самото небо, која беше денот, увиснат високо над земјата и зачекан да стапне на нејзината поврвнина, Змејко сѐ повеќе стануваше свесен за онаа празнина во неговата внатрешност, што му стоеше препашана како болен појас по целиот стомак, од која и устата и грлото му беа суви и полни некоја запечена горчина.

И додека Боше и брат му Атанас Цицко ги нажапчуваат капаците, откако пред тоа првин ги отвораат, а потоа и ги затвораат џамовите, (за тоа малку време во одајата шибнува студен воздух и за час го растерува чадот од цигарите и мирисот во восокот на свеќите) тој намерно зборува полека, намерно развлекувајќи ги речениците, за да остане помеѓу зборовите празнина во којашто, се надева, другите ќе имаат време да се досетат за што зборува и да размислат за тоа што зборува.

Колата завртува зад последната куќа; зад неа останува тапо тропање на тркала и поткови, гаснејќи полека и оставајќи зад себе глува празнина во пустата улица.

Неговите бели и куси трепки не можат да ја сокријат празнината во жолтите очи.

И сепак, празнината во собата зјапаше, можеше да ја склопи својата челуст и да го затвори во својот мрак, него и сѐ околу него.

Се обидував во отсутниот дијалог со Татко над ракописот на неговата Историја на Балканот низ падовите на империите, да сведочам за потрагата која ќе ја наполнеше неговата тишина, празнините во ракописот. Потрага која не престанува.

Никој не пушта глас, ама Чана се подмрднува на едната страна во вратата, им го ослободува поголемиот дел од празнината во која ќе се мерне ту пасамок магла, ту црна валма од главата на возот, ту во далечината снагата на некоја планина.

Татковиот проект, во кој секој балкански народ би бил посебно претставен, заврши како што завршуваше секоја илузија на големите балкански автодидакти, поради големите празнини во историјата на нивните народи, во недостиг на институциите кои би го бележеле, континуирано, нивното сеќавање, како очајнички монументален подвиг.

Колку убавини, толку таги има Што не сум ги начнал и не сум ги сетил, Толку предели што не сум ги посетил, Што не сум ги насетил и преселил Во окото, во душата, оскорушата На есен, тополата разголена, разболена Од лисјето пред паѓање, пламенот на згаснување Толку убавини, а празнина во душата.

3. Забрането празно во празнина Забранета празнина во мазното Забранети еднороги меѓу еднооки Забрането колвање на зборот Забрането качување по јаже Забрането копање во гробишта Забрането солење на потта Забранета пот под јазикот Забранет шум меѓу трските Забранет чекор кон небиднина Забранета иднина на листот в есен Забрането плукање на јавни места Забранет топломер во топлина Забранета магла во ветар Забранет ветар пред метла Забрането слободно паѓање Забранета забрана за забрани Забранет зборот непреќутен, зборен Забрането гракање според „Неверморе!“

Но, не смееме да оставиме празнина во времето кое безгрижно го трошевме на стигматизирани невистини и небитни луѓе, настани, моменти.

Животот не смее да биде празен, осамен, мрачен простор во четири ѕида.

И бидејќи секојдневното набројување на пожарите, силувањата и на масакрите од секаков вид не беа доволни, беше неорходно исто така да се дознаат кажувањата на вековните, незавршени омрази кои противставуваа едни против други разни етноси.

Простете за сите недостатоци и празнини во писмото. Елен Лејбовиц Р. С.

Им ја дели мислата и остава празнина во нивното матно чувство за слобода.