Во внатрешноста на македонските планини се сместени голем број јами богати природни галерии.
„Ветришта“
од Радојка Трајанова
(2008)
Се делиме. Бело цвеќе Нова грутка планина се престори.
„Вардар“
од Анте Поповски
(1958)
Планината се вика Кара Даг. Сенката моја е во иднината, јас сум во минатото.
„Захариј и други раскази“
од Михаил Ренџов
(2004)
На работ од планината се крева голем пламен. На лицата го чувствуваме топлотниот удар.
„Бунар“
од Димитар Башевски
(2001)
Водата, изворите и речиштата горе под планината се заборавија.
„Бунар“
од Димитар Башевски
(2001)
Потем помолче и рече: „Затоа планината се урна кога се обидов умножение да сочинам, отисок од првиот збор, кој беше јас; оти гневот Божји се јавува кога некој лажно јас зема за свое, како Дариј што направил со она јас што му припаѓало на Соломона!“, рече.
„Папокот на светот“
од Венко Андоновски
(2000)
Изрипуваат јазовци, срни и зајаци, кршкаат меѓу дрвјата, цела планина се преселува.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
А тоа, дека ноќе, се слуша којзнае до каде. Мислиш цела планина се урива.
„Небеска Тимјановна“
од Петре М. Андреевски
(1988)
Им се сторило дека и планините се издишиле со олеснување.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Сонцето било свртено кон грчот на неговото лице.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Сиот вилает, сиот Балкан, станувал сѐ повеќе прогонета волчица скучна од сомневања дури и кон својот род и пород, бил скаменето животно со душа благословувана само од пеколот - се раѓа на камен, живее на камен, ги лекува раните на камен да биде еднаш живот или вечна смрт; лежат кратовските кули на беговите врз прастар вулкански кратер и лежи на ист таков кратер Лесново со својот манастир, истината лава се купите и излеаноста над Мрежичко под Кожув, над Добро Поле под сенката на кајмакчаланските облаци и на Стара Чука кај Стојаково во Гевгелиско, во преспанските води се огледува со тага варовитата Галичица, Крушово е камен на камен; бегале пред исламски зулуми Мијаците од Дебар, оние од Река и Власите од подалеку и кревале своја крепост, се криеле во ниски врби на смирени варовници и по прнари Брсјаците, но и едните и другите, и исто толку и многу повеќе господарите, ги секле шумите, се градело, се горело, им се носел лисник на козите, потоа од планините се урнувале порои скрка и ги покривале неговите житници, на тој лом да се множат жолтогрлени гуштери и црни скакулци со тешки утроби - се шират степски и пустински површини, земјата уште само со прнар се закитува.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
- Врне, се збунил некој. - Да си поседиме суви под двоколкиве, лошо кашлам. Ќе одиме подоцна.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Местото се вика Превалот и нужно тера да застанеш и да погледнеш долу каде во прстенот на околните планини се легнати двете преспански езера.
„На пат со времето“
од Петре Наковски
(2010)
Онаму далеку, над гребенот на планината се навали сонцето и целото Деволско Поле го облеа со последните зраци.
„На пат со времето“
од Петре Наковски
(2010)
Не малку пати, кога минуваше со козите крај ридот на Калето, козите бргу како по некој оживеан инстинкт што им го должеле сигурно на своите далечни диви козји предци неприкосновени господари на стрмните балкански планини се искачуваа по карпестите засенчени стрмнини на ридот до кои не можеше да стапи човечка нога...
„Времето на козите“
од Луан Старова
(1993)
- Јас пак сѐ по некои планини се качувам, вели, Мисајлејца Прпушоска.
„Пиреј“
од Петре М. Андреевски
(1983)
По едни планини се качувам, вели, а по други слегувам.
„Пиреј“
од Петре М. Андреевски
(1983)