ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

147. Македонија под српските кралеви, особено под Душана, имаше полна самостојност во внатрешните работи и тоа таква со каква што не се ползуваше ни еден друг дел од големата империја на Душана.

Меѓутоа, централната точка, во која постигнаа согласност Татко и Камилски беше: Отоманското Османското Царство беше засекогаш згаснато, како и другите империи на Балканот.

Балканвавилонци, во таа смисла е една археологија на балканската лингвистика и историја, и во неа е вклучено навистина знаење колку една библиотека.

Својот интелектуален содружник, Климент Камилски, овој Татко го наоѓа сосема случајно, во една партија покер (прекрасна метафора за балканските односи), и во него наоѓа силна потпора за својот животен, метафизички проект: да се изработи историја на падот на империите на Балканот, а причините да се најдат во јазичните супстанции.

Природно се очекуваше и тој еден ден да му се исповеда на Камилски за тајните на младоста, за клучните настани од цариградското време кога овде се разминуваа османската епоха и времето на нова Турција на Ататурк, кога се разминуваа верската империја на Калифатот и новата лаичка држава, кога се разминуваа арапската и латиничната азбука, старото шеријатско и модерното европско право, кога се разминуваа Европа и Азија, кога новите институции ги заменуваа старите.

Камилски овие мисли ги сподели со Татко, кого го сметаше за покомпетентен од себе: Османската цивилизација мошне брзо ќе завладее во светот, но врз нови цивилизациски вредности, различни од андалузиската исламска цивилизација, пред сѐ мотивирана од военоосвојувачки цели. Но тоа е долга историја...

Дали Османлиите, накалемувајќи го исламот на својот новосоздаден идентитет, ќе се надоврзат на старата исламска цивилизација на Мароко и Андалузија, каде што нема да допре Османската Империја, или ќе појдат по друг пат, водени од завојувачките пориви кон создавање и одбрана на најголемата Империја на своето време?

Татко, колку и да се бореше во животот тивко и ненаметливо да ги ублажува наследените и неизбежни разлики, наложени од исчезнатите империи на Балканот, останати како жила­во наследство, со уште пожилава инерција во времето, овде беше оставен засекогаш во просторот каде што разликите беа дефинитивни, засекогаш обележани.

Татко добро знаеше дека судирите и падовите на големите империи на Балканот не биле никогаш дефинитивни, со конечни победници и поразени.

На пример, Марија Австриска, во името на империјата на Австро-Унгарија, ги повикувала албанските католици да се борат против нападите на Отоманската Империја.

— Според Захаријадис, вели Оливера, и тој станал жртва на националистичката империја на Апостол Макаровски.

Во XX век, империите на нацизмот и на сталинизмот, на советскиот комунизам, покажаа дека човекот не напредува, за други падовите се иреверзибилен знак на одењето напред, на прогресот; за трети таквиот прогрес претставуваше запирање на Историјата, со дефинитивната и непобедлива пазарна економија и демократијата!

Хегел, Маркс, Токвил и други ќе ја преземат на свој начин оваа метафора, поставувајќи го само прашањето на брзината на движењето на историјата.

Брат ми веруваше дека Чарлс Дарвин му го нашол вистинското место на човекот - во животинското царство; тој тврдеше дека со Дарвин започнува вистинското сфаќање на човечкото суштество - како креација на природата настаната во преобразбата од еден животински облик во друг, а не Божја креација од прашина со вдахнат божји здив.

Тоа беше местото каде што се скина тенката нишка помеѓу нас и нашите заборавени претци: ние бевме првите неверници во долгата низа поколенија од времето на Мојсеј до нас, првите кои работеа во сабота, кои јадеа свинско, кои не одеа во синагога, кои не кажуваа “Кадиш“ на погребението и на годишнините од смртта на родителите, кои не го разбираа хебрејскиот; за нас светиот јазик беше германскиот (брат ми веруваше дека германскиот јазик е единствениот кој во потполност може да ги изрази највисоките вознеси на човековата мисла), се воодушевувавме од германскиот дух и правевме сѐ да бидеме дел од него, живеевме во Виена, престолнината на Австро-Унгарија, која беше нарекувана “светата империја на германската нација”, и со некакво чудно воодушевување, со кое го прикривавме зазорот кон својата традиција, ги прифаќавме тогашните навики и однесувања на виенската средна класа.

Чистокрвни Македонци,чеда на А. Македонски, силниот и храбар КРАЛ на најголемата империја на сите времиња...

Тој до крајот ја застапуваше тезата дека, ако исчезнаа империите на Балканот, не исчезна јаничарскиот дух што ги поврзуваше.

Овие нови зданија, заедно со стариот Камен мост и големата извишена тврдина зад нив, позната уште од праисториските времиња како главно упориште на сите империи на Балканот, ја формираа трајната физиономија на градот.

Слегуваше до дното на смислата на своите книги за козите и историјата на „третата империја”, па гласно размислувајќи рече: – Сега, во империјата на сталинизмот, место да се жртвува „главниот јарец”, се убиваат козите... – Да – потврди Чанга – ги убиваат козите!

Чанга го имаше на ум татковото кажување дека сите империи на Балканот, од римската, преку византиската и отоманската, се одржале со векови на власт само со неколку основни итрини, вешто возобновувани: „Првин раздели, па владеј!

Морав да поднесувам извештаи за минијатурните суштества, а околу мене во крикови или тивко, умираа луѓе, со изрази на длабока осуда, со клетва кон империјата на Сталин.