ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Освен именките и придавките заемки во балканските јазици, Камилски си имаше големи маки и со изборот на најкарактеристичните глаголи во листата на (без)опасните турцизми.

Климент Камилски, чија идеја пред една година зачна во неговата глава и беше прифатена од Татко, негов верен балкански брат по судбина, за отстранување на опасните османскотурски заемки во балканските јазици, како да се почувствува повикан да го каже последното слово на крајот на мисијата: Ние, брате мој, само една година трагавме по опасните балкански османизми, поаѓајќи од твојот мајчин албански јазик и мојот мајчин македонски јазик.

Се разбира, нема други, но овдешните Сефарди на исти заемки во балканските јазици им давале и посебно значење.

Ние дури би можеле и да ја прошириме со османските заемки во јудеошпанскиот јазик.

Авторот имаше чест да ги познава академик Оливера Јашар-Настева и академик Харалампие Поленаковиќ овие две маркантни личности да дели незаборавни моменти со нив, да им се восхитува на нивната ерудиција, мултиетничка и мултикултурна проникнатост не само во балканскиот јазичен сојуз туку и на неговото разгранување во сите други сфери на животот.

Тој зборуваше со голем занес, како пред катедрата пред некогашните студенти, како при одбраната на својата докторска дисертација во Сорбона.

Тој добро знаеше дека развивањето на писмениот македонски јазик, потоа зацврстувањето на литературниот јазик по војната, одиграа можеби решавачка улога во судбината на турските заемки во македонскиот јазик.

Беше и самата дел од незавршената мисија да допрат до сите тајни на источните заемки во нивните мајчини и други балкански јазици.

Тој првин се соочи со турските заемки во христијанските текстови и молитви, кои првин му се видоа невозможни, неприродни.

Бројот на турските глаголски заемки во текот на времето рапидно се намалувал така што само мал дел од нив останал во употреба, особено во разговорниот јазик.

L Никој жив не можеше да разбере што се случуваше длабоко, длабоко во душите на Татко и Камилски кога дојдоа речиси на полпат од нивната донкихотовска борба со османскотурските заемки во балканските јазици.

Позната е на пример синтагмата од турцизмите и башка и барабар, со значење дека не е добро, ниту прифатливо еден народ да живее изолирано (башка) од другите народи, ниту под преголемо влијание од другите што би водело до асимилација.

Но дали имаме посебни причини за тоа?

Во текот на потрагата се уверивме, јас посебно, дека нема опасни зборови, туку нивна злоупотреба.

И обајцата, кога се најдоа на знаменитиот Камен мост, кој го делеше западниот, модерниот од источниот, стариот дел на градот, чувствуваа дека нивната мисија е завршена.

Старословенски зборови, па дури и зборови од грчко потекло, особено од крајот на XVI век, се заменуваат во црковните текстови.

Камилски свечено објави дека конечно нивниот бој со османските заемки во кој немало ниту победници ниту поразени е завршен.

Тој конечно се определи за следните најкарактеристични заемени глаголи во балканските јазици: бастиса, преткажува, претресува од турски bastisa; егглендисува, се забавува, се занимава од турски еlrnmrk; ендиса, победи, надигра од турски endisa; есапи од турски hesap etmek; заптисува, задржува од турски zapt etmek, се инаети од турски inat etmek; кабардисува, се крева на големо од турски kabaramak; казандисува, заработува од турски kazanmak; курдисува, поставува, мести, отвора, навива од турски kurmak; ујдисува, средува од турски uydurmak.

Впрочем, и никој, освен тие двајца, не знаеше со каква потрага се нагрбиле двајцата непоправливи Балканвавилонци.

Да ги побараме заемките во животот, односно во подрачјата, кои без оглед на изминатото време остануваат трајни, општочовечки.

Имаме општи и посебни причини за трагање по османските заемки во јудеошпанскиот јазик, кој потекнува од средновековниот кастилијански јазик (наречен уште ладино или ѓудезмо).

Ручекот требаше да биде еден вид практичен дел за да се покаже во живо употребата на османскотурските заемки во домашната гастрономија.

Беше очигледно дека Камилски имаше подготвено вистинско пледоаје за меѓузависноста на лингвистиката и гастрономијата, како вовед во дебатата за османскотурските заемки во балканските јазици и јадења.

Климент Камилски, иако добро знаеше дека Татко пренесува мисли од книги за смислата на постоењето или непостоењето на турските заемки во балканските јазици, со кои како да сакаше да ја релативизира нивната акција, остануваше упорен на своите аргументи да ја продолжат мисијата.

Менито Мајка го состави со госпоѓата Камилска, која дојде уште рано со свој прилог за слаткиот дел на ручекот, но и да ѝ помага на Мајка.

Климент Камилски, сакајќи на посебен начин да ја означи последната средба, дојде уште рано во нашата куќа, носејќи го свечениот син, излитен костум, со жолтата пеперушка.

Конечниот заклучок ќе биде кажан на заедничката софра во градината во здравицата на крајот на ручекот.

Татко, погодувајќи ја мислата и на Камилски, предложи со оглед на огромниот број османскотурски заемки во повеќе области, да ги изберат најкарактеристичните, односно најблиските со фреквенција дури во денешното време.

Се сомневам дека може да има такви, освен некои исклучоци и тие без големо значење! се спротивстави благо Камилски.

Прогонетите Сефарди од Шпанија ќе го понесат како трајно богатство својот јудеошпански, во трајниот егзил во медитеранските земји.

Беше договорено до пладне Татко и Камилски да работат врз источните заемки во областа на гастрономијата, а потоа да продолжат со заедничкиот ручек со сопругите, подготвен според заемките на најчестите и највкусните јадења, кои со векови ги обележуваа балканските кујни.

Пишувањето на романот Балканвавилонци не можеше да се замисли без повеќегодишното консултирање на фундаменталните лексикографски дела на угледните балкански автори како што се Речникот на ориентализмите во албанскиот јазик (околу 4 500 зборови со турско, арапско и персиско потекло) на лексикографот Тахир Н. Диздари, започнат да се пишува за време на неговата интернација во Италија во 1940 година (преиздаден во Тирана во 2005 г.: Tahir N. Dizdari, Fjalor i orientalizmave ngjuhn shqipe, Instituti shqiptari mendimit dhe qytetrimit islame, Tiran, 2006), драгоцениот речник на турцизмите во српскохрватскиот јазик (на Абдулах Шкаљиќ (Abdulah Skaljic, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Svjetlost, Sarajevo, 1966) драгоцената монографија, работена со високи научни дострели на академик Оливера Јашар-Настева, Турските елементи во македонскиот јазик, (како посебно издание на Институтот за македонски јазик Крсте Мисирков, Скопје 2001), реткиот и драгоцен труд, докторската дисертација на Харалампие Поленковиќ, бранета во 1939 година под менторство на проф.Петар Скок, Турските елементи во ароманскиот јазик (со компаративен лексички приказ на сите заемки во балканските јазици објавена од МАНУ, 2007 година).

Реши на крајот да се предаде со заробените заемки во жолтиот нотес и другите дефтери.

Претстоеше нова дебата која беше решавачка за натамошната работа.

Мораше на крајот да му ја признае својата немоќ и на Татко, кого го очекуваше со нетрпение на последната битка во библиотеката...