90. За да се увериме во тоа дали моиве заклучоци за резултатите од востанието се правилни или пак приговорите на моите противници се правилни, ќе треба да се разгледаат тие настани од најновата историја на Македонија во кои најсилно се пројави националното самосознание, а имено, ќе треба да се разгледа: преродбата на Македонците, настаните што послужија како причина да се разбуди народниот дух на Македонците, какви размери и каков правец зеде тоа разбудување?
„За македонцките работи“
од Крсте Петков Мисирков
(1903)
Имаше потреба, не толку можеби да ми каже сѐ што е лошо во врска со семејството Поцо, колку дека ги знае минатите настани и луѓето што учествувале во тие настани; дека го знае почетокот на настаните и дека го знае нивниот крај; дека никој не знае подобро и повеќе од него. Тоа, впрочем, беше и точно.
„Бунар“
од Димитар Башевски
(2001)
Се залажував и си олеснував, за да не морам тоа да ѝ го напишам на Агна, дека тие настани немаат значење.
„Бунар“
од Димитар Башевски
(2001)
Таму во свеста се вкочанува времето на оној ден кога се оставил домот: со тој миг во сеќавањето непроменливи се луѓето што останале во селото, настаните врзани за нив и тој самиот меѓу тие луѓе и тие настани, божем из'ртел од себе и пошол да бара нешто што немал дотогаш.
„Забранета одаја“
од Славко Јаневски
(1988)
Тие рекоа дека не биле, не признавајќи воопшто дека поим немаат за тие настани.
„Вежби за Ибн Пајко“
од Оливера Николова
(2007)
Лозан Перуника бил подалеку од тие настани. Седел сам на работ на плашливо разлистаната шума и со оган на нова треска мислел на немата девојка.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Челата на луѓето биле испотени, врз нив лежела прерано дојдена омарнина.
„Тврдоглави“
од Славко Јаневски
(1990)
Единствено не му беше јасно од каде толку расположение меѓу овие луѓе, на студот и дождот од штотуку започнатата јонска зима.
„Светилка за Ханука“
од Томислав Османли
(2008)
Сите тие настани ја раздвижија монотонијата и го разбија сивилото на одминатиот ден.
„Светилка за Ханука“
од Томислав Османли
(2008)
Семејство здружено во длабока, сосема тивка и сосема автентична љубов.
„Потрага по Елен Лејбовиц“
од Луан Старова
(2008)
Ти си се трудел да ги бележиш настаните што се покажале како важни, дури и клучни за животот на твоето семејство (најчесто него го атрибуираш како емигрантско и балканско), но и да ги профилираш неоспорните протагонисти на тие настани: Твоите родители есенцијални, морални, егзистенцијални и (оттука) творечки, естетички вертикали на твојот свет. Не само литературен.
„Потрага по Елен Лејбовиц“
од Луан Старова
(2008)
Читајќи ја Твојата семејна сага, човек просто мора да Ти заблазни за овој силен, моќен, исклучително редок, во секоја смисла бесценет жителски ориентир, што си го добил со своето воспитание.
„Потрага по Елен Лејбовиц“
од Луан Старова
(2008)
Над сите тие настани како да се лелееше некоја чудесна нестварност.
„Жената на белогардеецот“
од Србо Ивановски
(2001)
Требаше да помине време, да се случат повеќе неочекувани па дури и необични настани, па да сфатам или поточно да помислам дека сум сфатила оти не станува збор за безначаен заплет.
„Жената на белогардеецот“
од Србо Ивановски
(2001)