ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

На безброј места крај самиот пат, речиси пред секое село, се организираат минијатурни изложби на убави и големи јаболка, на грозје, на сето овошје и зеленчук што виреат во овој крај а, крај секоја од изложбите, девојки во живописна влашка носија точат шира штотуку исцедена од слаткото грозје.

Од десет овци едната да е готова за четата кога ќе допадне во нивниот реон; сиромасите беа терани на стража во работните летни денови, кога можеа да заработат по некој и друг кутел житце, а потоа дојде и индивидуалното оданочување, според силите, пак да се купуваат пушки.

Покрај јадењето, судењето, наложи и парични давачки — „за пашата" — од секое село, покрај оние што и собра есеноска од црквите. Му требаа на пашата бели меџудии да ја подреси уздата на коњот; му требаа лири и половини лири за ќостези на саатите.

Кадијата од Прилеп секоја година земаше по стотина двесте лири од секое село и спорот не го решаваше.

— Ами шо мислиш ти, шо забележа дури те тераше со него, и праќа ли од секое село парите в град или со него и носи?

— Токмо така, Илија. Ете, јас ќе забораве најважното да го кажа — одговори Толе и пак почна. — Ете го најглавното, Илиа го кажа.

— Неќу кавга ни ѓурунтиа дури повелам јас овде! — викаше Толе во секое село кога ги собираше селаните да ги расправа нивните меѓусебни препирки.

Кој можеше да се скрие од толку аскер во секое село кога земјата е посипана со бело брашно“?

Од мене друг нема да признавате од денеска натаму — ги повторуваше Толе во секое село овие зборови и бараше да го почитуваат и се однесуваат спрема него како спрема вистински владетел.

— Кога ми е празен ќемерот не можа да спиа — им велеше на селските раководители кога им ги бараше и земаше наложените пари.

Јадење, пиење, зоб за коњите, огрев, облекло, обуш од нив.

„Море, ќе фатам од секое село по десет души и ќе земам десетпати повеќе, ама оти да ме намагарчат вака на стари години? Нејсе, таа се стори“.

Ја избриша од тевтерот и руса Миша што ја остави во Бугарија и си фати скоро во секое село во Мариово по една посестримка, а црното Кате го продаде за пет лирина некој вдовец од велешките села.

Го познавам Полето мошне убаво, а ако ни притребе и некоа помош, во секое село имам свои луѓе.

Еден началник, како го викаат во Бугариа и печес помошници.

„Ако се појави некаде некој трн, ќе ги пратам одовде“, — си помисли тој во себе.

Ете, си има посестрими во секое село, ами ајде, дојди си кај мене, да си поминиш царцки!

Бараше од раководството од секое село да им праќа луѓе за караули — стража — каде што денува и кога почна да ги собира сите црквени пари под изговор дека со нив ќе купува пушки, кај селаните изгуби секаква симпатија и доверба.

— Де ако смее некој од полчивци нека а погази ваа моа пресуда!

Се прости со заптиите во Дуње, бидејќи беше близу до Прилеп, а рано се спреми денски да се прибере, та не подозрувајќи никаква опасност, тргна само со својот гаваз и Андона, кого сакаше уште да го протепа патема што го излага во Полчишта оти ќе плати, кога ќе си отидат во неговото село — Дуње, а од друга страна со него сакаше и да се оправда пред своите старешини во Прилеп, дека ги употреби сите мерки, а останале понеколку души фукара од секое село што не платиле, ама барем разбрале оти живеат во царштината на Султанот, носејќи ги сињилата по телата од стаповите на авалеџијата.

И навистина, уште истото лето од секое село беа одредени по два тројца луѓе и отидоа в поле, на жетва, со аргатите по разни турски чифлизи.

Сите извештаи што идеа, а тие идеа со помошта пак Толева, кажуваа дека аскерот систематски го претресува секое село, секоја куќа, та дури секоја смрека и грмушка по мегданот и прави неопишани зулуми над населението.

— Ќе венчаш, попче, како поп токо не мачи го Трајка.

Кокошки, јагниња, прасиња, алви за ручек и вечера, зоб за коњот, сѐ се носеше по конаците каде Толе кондисуваше в село, секогаш: тој, Мише Ќосото и белиот коњ во една куќа, а другите седум другари во друга.

19. Гога Ацев и Глигур Соколов, испратени од самиот Мисирлија по создадениот веќе канал од формираната ВМРО, дојдоа во Врпско.

Ти кажа дека има организациа, кумитет, шо го викаат, и тој ќе си работи за секое село.

Тоше, од таа вечер, не можеше да кркне пред Сивета и со нешто да се пофали. ***

И... дал господ и такви, и такви.

Вардар се пази од синџири — аскер, границата е преплетена со жив плет од башибозуци, та изглед за префрлање не можеше да се наѕре за скоро време.

Во секое село по петина аскери на куќа.

— Та за што ти се, Митре, тебе две три мартинки?

Пак се смирија. — Еве шо, — рече Толе. — Во секое село требе ние да си кладиме наши луѓе за работата.

Распрашуваше во секое село каде фатија војводите и го следеше нивното движење, a исто така секој ден праќаше по еден селанец во Витолиште да разбере што прават, што мислат Арслан и јузбашијата, нема ли да кренат потери по него.

— Арно му направиле кога се баби!

Во сета оваа работа најважно е ова: видов дека скоро во секое село има бугарска полиција или бугарска војска“ и според него тоа “најдобро говори дали сака македонскиот народ да биде окупиран или да биде слободен“.

Ама, што е право, и не секое село го има стрика Бориза.

Затоа морате да ја уништите како слободата на говорот така и слободата на пишувањето; и овој пат сте ја постигнале целта: сите молчат. А, сепак, каде сте стигнале?

Вашата појдовна точка беше злоуботребата на слободата и сега ве наоѓам под нозете на деспотот. Алексис Де Токвил (Alexis de Tocqueville), За демократијата во Америка, 1835 Margina #32-33 [1996] | okno.mk 89

Зборот на влијателен човек што продира сам во страстите на немата маса, има поголема моќ отколку збрканите крици на илјада говорници; и во ретките прилики кога е можно слободно да говорите на едно јавно место е исто како да говорите јавно во секое село.

Некој велат оти го застрелале властите за да им биде пример на другите кои верувале во некоја невидлива сила наречена Бог, а кој верувале оти Бог е на земјата и оди меѓу нив и дека секое село и секој град има по еден свој Бог којшто можат да го чујат и да го видат.

Од секое село по тројца, по пет, по десет, кое како.

Патријаршијата испрати во овие села свои, грчки даскали; грчкиот владика во Битола запопи свои попови во секое село, и преку архиготите и капиданите од андартите ја засили пропагандата за погрчување.

Се распиша конкурс на сите факултети семкари и овчари станаа студенти соблекоа волна, облекоа одело се штанцаат дипломи во секое село О Тешкото...

Сите го прифатија предлогот и определија од секое село потребен број млади луѓе што ќе служат по една година во таа народна војска само за лебот и облеката, а ќе се грижат селаните на таа слободна оаза да работат невознемирени од никаква сила и насилство.

Над секое село има чумини гробишта каде што луѓето и денеска не врват од страв крај нив.

Децата од секое село прават чети и водови...

Кога тргнавме од Рибарци преку Мрзен и Орловец, видов дека во секое село има добро организирани определени луѓе – водачи.