ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Жабе и натаму џвакаше јатки од млади ореви, гласовито зборуваше дека во светот се вади жива вода на сто метри длабочина, понекогаш и жешка, рацете, вели, да си ги изгориш, а Паско Бачо, како човек кој не чувствува потреба да бара прецизна причина за да каже нешто кое не мора да е во вистинскиот контекст, па уште и со некое спокојство, се сврти кон мене: „И така, Симон“, вели, “во 1956 година, дури се копаше вака каналот за наводнување Камадаречко, беше среда, 21 септември, дванаесет и десет или дванаесет и петнаесет часот, не ме фаќај за зборот...“

„Што ќе предвидуваш!“, му велам јас, „треба да се копа“.

Еднаш дојде заедно со другите додека се копаше бунарот, но во таа збрка, при таа занесеност во работата, не дојде до некој разговор.

Одбрав да се копа на моја земја, на мое место, тука над куќата, во некогашното мало лозјенце, но објавив дека ќе биде тоа сечиј бунар, дар за Маказар во најсушната година, вода за луѓето сега и за поколенијата.

Следните денови сакав повеќе да мижам, отколку да гледам како се копа бунарот.

„Ако имаш некоја работа да ти се заврши некогаш, да се копа или да се сече, кажи ми“, ми довикна пред сосема да замине.

Запомнив дека, кога дозна каде ќе се копа, мајка ѝ на Надежда, старицата, рече дека имала слушано оти на тоа место и порано имало бунар, но многу, многу одамна.

Третиот господин од публиката крај бунарот, Џорџ, Ѓорѓи Шумка, човек со грло и со глас што ги раскостуваше ридјата наоколу, рече дека се копа на погрешно место, дека тука вода не излегува, но дека местото е многу добро за гаража. „Јес, мистер“, ми рече мене, „добро е за гараж“.

„Не смее да се копа надолу“, вели.

Бунар се копа кога е најсуво, кога водите се паднати до најниската точка. Таа наука ја знаев и јас.

„Политика за политика“, му велам, „ама земјана треба да се ора и да се копа“.

Кога се правеше гробот, кога ќе почнеа темелите да му се копаат, да се поставуваат темелници на споменикот, се канеа сите блиски и роднини на покојникот, како куќа да се прави: се колеше јагне или овен, се редеше главата во темелникот, се правеше ручек, се викаше попот, и тука заедно со мајсторите се јадеше, се пиеше; пред тоа, попот Матлија со крстена водица ќе го осветеше гробот, ќе му пееше молитва, ќе фрлаше поглед на плочите и камењата стокмени за споменикот, ќе ги пофалеше мајсторите што ги делкале, домаќинот што стокмил пари за споменикот, а потоа, сиот измастен од месото што го дрпаше, го поземаше бинлакот со вино и долго го држеше на устата како да го подува.

Потоа, по еден час од поаѓањето на Арсо Арнаутче и на Цветко Грнар, пошле еден по друг по пролокан пат и луѓето со двоколките, повеќето со надеж дека враќањето ќе помине без жртви иако двајца или тројца понекогаш загрижено погледнувале кон постариот тревар.

Се умирало и веќе се немало сили да се копаат гробови: откако се договориле уште во Лесново да се здружат, тие и сите во Кукулино во дваесет воденици, требало да се мисли и да се предвидува дека дел од маката на живите ќе станат и гладните детски усти на некои од загинатите, бездруго на Јане Крстин, Пеце Дановски и Борис Калпак, а најмногу купот штури наследници на килавиот Јаков.

Почина ноќе и на гробиштата под ритчето ноќе во плиток гроб беше погребот. Не даваше скрката подлабоко да се копа.

- Како да не. Имаше на две места. Онаму горе, над свиокот каде сега се копа.

Се открила хромна жица што води кон утробата на планината, можело таму да се копа со векови.

Тешко се копаат канали. Реката со милиони години си го длаби својот пат.