ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Сега работите ми станаа појасни. Мојот предок оставил траги што не се завеваат (еве добив и потврда за бунарот во кој лежело она парче железо со написот „Поцо“) а и физички е опишан: строен маж, секогаш убаво облечен.

Бојс чувствуваше дека преку неговата уметност ќе може да навлезе во архаичните сили кои лежат зад прагот на перцепцијата; неговите дела треба да ги канализираат тие сили во моќна „Констелација од енергии“ што понатаму ќе продолжи да еманира. okno.mk | Margina #15-16 [1995] 87

Она на што Витгенштајн сака да му се спротистави, е барањето изразено преку тврдењето „доколку има некаква нејасност во правилата, тоа воопшто не е игра”, или барем дека тоа не е „совршена” игра (PI, I, 100).

Иако неговите скулптурални објекти, инсталации и перформанси честопати формално се чини дека потсетуваат на такви движења како Флуксус, Минимализам, Арте Повера, Концептуална уметност и перформанс, Бојс не престана да инсистира дека во основа неговата работа фундаментално се разликува од онаа на неговите современици.

Неговиот мотив е дека доколку ние мислиме дека јазичните игри секогаш би требало да бидат ограничени од правилата, тоа би значело дека повторно би ја прифатиле идејата на Tractatus-от за фиксирани правила кои лежат во основата на јазикот, или поопшто земено, на еден поим за смислата на изразите кој е објективно детерминиран, независно од употребата која им ја наметнуваат говорниците на јазикот.

Познато е дека Истанбул е милионски град, со вонредно живописна панорама, со море кое завлегло во неговите пазуви, што широки и тесни улички и сокаци со мермерни куќи и облакодери и со дрвени куќарки, град кој лежи на два континента, каде што најрелјефно се оцртале европското и ориентот, град со џамии и цркви и еврејски синагоги, сараите на турските падишаси и султани, со споменици на едно блескаво богатство, на еден раскош и пропаѓање на една петвековна империја, која ја докрајчил стариот и изнемоштен старец - султанот Решад...

Наш заеднички епитаф Овој зрак кој утринава незабележливо навлегува во мојата соба, легнува на постелата на која лежам, лази по неа, се искачува нагоре и го допира моето тело, моите раце, лице.

Но беше доцна: мојата роднина Емилија веќе беше се наведнала над пултот врз кој лежеа раширени, големи атласи со карти на далечни мориња, модри слики на ѕвезденото небо, книги со долги редици бројки во кои беше означен односот на географската широчина и должина со положбата на ѕвездите.

Со вкочанети и избезумени од страв погледи, гледаа тие во својот господар, кој лежеше онесвестен на песочето.

И уште многу ситни работи, кои лежеа на дното од ковчегот - единственото и најголемо нејзино богатство кое таа љубоморно го пазеше.

На Стрела, која лежеше скраја, до неговото легло, ѝ даде мало парче сланина, колку да ја расположи, зашто со неа мислеше да излезе надвор, да појде до плевната.

Поради тоа повторно оживеа нејзиното верување дека тоа не била жива змија, која лежела таму најмалку еден ден и една ноќ за да може да остави толку добро дефиниран отпечаток на тревникот.

Ми се открива уште една поединост (без да трагам по неа): разговорите за смртта звучеа многу пообично сѐ до оној момент додека беше поприлична раздалеченоста помеѓу нас и собата во која лежи мајка ми.

Наближувањето кон смртта не го менува само тонот на искажаното туку и зборовите што ќе бидат употребени.

Една жена која лежеше на другиот крај од просторијата почна да вреска.

А штом ќе останевме сами, тој ја оставаше книгата, и легнувавме на креветот кој навечер го делев со Паулина, се покривавме со чаршафот држејќи го со прстите една педа над нашите глави, и потоа минувавме низ некакво блаженство во кое се чувствувавме како споени садови: во таа блискост која посакуваше да трае засекогаш и миг повеќе, во тоа наше едновремено вдишување и издишување, додека така лежевме под белото небо на чаршафот, Зигмунд ми кажуваше за чудата на природата, за долговечноста на ѕвездите и за нивната смрт, за непредвидливоста на вулканите, за брановите кои го разјадуваат копното, за ветриштата кои можат да галат, но и да убијат, а јас чувствував опиеност од неговите зборови, од неговиот здив, од допирот на нашите тела кои лежеа едно до друго.

Нејзиното врескање предизвика и други жени да урлаат, да плачат, или да се смеат.

Ја зедов влажната крпа која лежеше на масичката покрај креветчето, и поминав со неа по неговото чело.

И луѓе кои се плашеа да заспијат, и луѓе кои се плашеа од будењето.

Потоа отиде до долниот дел од креветот, и ги бакна нејзините стапала, кои лежеа на работ од постелата.

На масичката на Клара стоеше цртеж за кој не би можело да се претпостави дека го направил брат ѝ - една жена, свртена со грбот, застаната крај некаков раб.

Тука имаше луѓе кои не можеа да заспијат, и луѓе кои лежеа како во вечен сон.

Хајнерле пак се освести. Ја погледна куклата на својата малечка рака.

„А ене го Хелмут,“ и покажа кон старецот кој лежеше неподвижно.

Насекаде имаше фенери, факели, и неколку силни огнови чии пламења се извишуваа кон темното небо.

Останувавме во таа опиеност сѐ дури не се изморевме од неа, додека не заспиев, а се будев кога мама и татко, сестрите и нашиот малечок брат, тукушто вратени, ќе завревеа.

Толпата, правејќи круг, се беше насобрала околу централниот дел, и се туркаше да ги види луѓето со костими од перја, луѓето со капи во форма на клунови и големи рибји опашки, луѓето со облека натопена во боја црвена како крв, луѓето со ангелски и пеперуткини и птичји криља, луѓето скриени во огромни јајца на кои имаше отвори за нивните очи, луѓето под долги сини чаршави кои беа река, луѓето со труби кои ја најавуваа апокалипсата, луѓето кои се прпелкаа по црвениот чаршав и гореа во вечниот оган, луѓето кои лежеа на синиот чаршав и уживаа во небесниот спокој, и еден човек со крст на грбот, кој гледаше нагоре кон мракот и извикуваше: „Господи, Господи, зошто ме остави?“

Се сетив дека некогаш одамна Клара рече дека сите нормални луѓе се нормални на ист начин, а секој луд човек е луд на свој начин.

Според хаосот и редот на масичките, според начинот на кој беа средени или растурени, по таа чудесна геометрија на редот или хаосот, можеше да се прочита геометријата на изминатиот живот, нешто што, оние кои лежеа покрај масичките, и кои го имаа проживеано тој живот со чудесна геометрија, не можеа или не знаеја да го кажат со зборови.

Се сврте, и потрча кон излезот на просторијата.

Кога ги раздиплив картоните меѓу кој лежеше акварелот, кога го извадив на дневна светлина, забележав оти тоа не беше портретот со лузни, темен и оскбен, тоа не беше ликата на остарената, грешна и гнилежна Ангелина, туку во боите сјаеше ангелско лице, онакво какво таа го посакувала во молитвите упатени до Троичниот Бог и Пресвета Богородица.

Тоа јулско пладне, го теглеа сувите коњи од Погребалното ковчегот во кој лежеше Сане Сандин, со мукавни чевли на нозете, со извеан минтан на грбот, со износена капа на главата, со блажен спокој на лицето.

Стигна и запре во Клисура колата со ковчегот во кој лежеше Сане Сандин.

Вториот дел го обележува пресвртот кон современата континентална философија и поголемите потенцијали за феминистичката философија кои лежат таму.

Додека нѐ држат нозете ќе одиме по нашите мажи. Потоа ќе појдеме кај валијата и ќе се жалиме.

Незабележливото заоѓање на сонцето им ги продолжувало сенките меѓу кои лежела меѓа на два света.

Левата плешка уште ме болеше од секирата на која лежев крај огнот.

Но и во таа бучава, во таа состојба кога треската го истиснува месото и го извртува човековиот дух како одрана кожа на дивина, со опачината на внатрешните сетила да доживува измислени и замислени настани, ги слушаш двете птици зад сплетениот ѕид на колата на која лежев: разговараа со гласовите на двајца од дружината, на оние што пред тоа си ја голтаа плуканката споменувајќи жена или жени и можеа да локаат анасонка, да пеат, братски да се прегрнуваат и пак да се морничават од копнеж по женско ноќно збивање.

Шепотот на љубопитноста во она малку крв што ја имав не можеше да ѝ се спротиви на бучавата од која небото паѓаше врз сите нас да нѐ ослободи од патилата и надежите.

Земјата со нејака трева се длапчела под нив, подвижните пирамиди на огновите околу кои лежеле ги извивале своите знаменца и ги грееле, и секое нивно влакненце се враќало на своето место.

Разговарале ли? Секако. Едниот прашувал а другиот одговарал.

Се прашувал вака ли минувал секогаш заводливецот на жени - поразен. Скоро лазејќи се повлекол од сенката под која лежел.

Кога споредните патишта ќе ги снемало, патувале ноќе: царските друмови биле слободни само под закрила на мракот. Затоа преку ден сонот им бил посветол.

- Сечевме за да не нѐ сечат, зборувал Чучук-Андреј кој лежел сокриен во олтарот на најоддалечениот манастир. - И пак ни дојдоа до глава.

Лозан Перуника се чувствувал како крадец што за лична корист ја завлекол раката во тајна печалба на туѓа душа.

Врз ноздрите на добитокот тромаво паѓаа први мушички.

Групата од економисти, биолози, физичари, истражувачи на сметачите и на многу други дисциплини која го формира институтот се надева дека ќе успее да ги разлачи принципите кои лежат во основите на сите такви сложени адаптивни системи.

Поради тоа и поради што е отворена спрема север, најзините жители имаат лажен впечаток дека кај нив порано изгрева и подоцна зајдува сонцето, но и дека поради студените северни ветришта, е многу, многу постудено од, на пример, во Тополчани и Тројкристи, кои лежат на надворешните, јужните, односно југозападните падини на Потковицата.

Тоа, навистина, поради шумата, поради доловите и усоите, снегот во Потковицата подолго се задржува, и многу подоцна зајужува, но тоа само пролетта ја прави подолга, поубава и поцветна.

Посебно внимание посветив на големата маса за пишување, до која тој седеше, и врз која лежеа расфрлани најразлични писма и секакви хартии, заедно со уште еден-два музички инструменти и неколку книги.

Сосема непредвидливо, како резултат на магијата на сродството и добрината кои лежат некаде во срцата на сите, сите негови маки исчезнаа.

„Сем, тој фати пони“, рече тој, „и рече ќе одјава до Фрио Сити.

Таков: карпи од чии врлежи се образува неспомната, ни во книга ни на слика, царска тврдина со стотици пештери и пештерчиња низ кои се спровираат лачи, под облаци чија боја е згуснатост на спокој и на кои лежи бакарно-портокалеста дамка и предвидува дека од некаде ќе скокне со јунешки пркос сонцето и ќе ја измени бојата на темната, спокојна, скоро мртва вода на чие дрво се претчувсвтвуваат билјурни ѕидишта на манстир; низ прозорците на ѕидиштата се провираат сребрени и модри ластари, на нив висат гроздови од мали сонца.

Се извиѓи воден столб. Над него за миг се изви виножито.

Со колава не ќе можеме да минеме низ овој густак.

Чуновите на кои лежеа со чинки на очите довчерашните ловци на робови ги одбутнавте од брегот кон реката.

Меѓу нив не можеше да се влече колата во која лежев понеподвижен и од кифла.

Вешто избегнувајќи ги ударите, и дојдовме зад тил на таканаречената Мортенија.

Молчеа и веслаа кон ред врби под кои лежеа неколку чунови.

Отворив несесер кој лежеше надуено врз казанче за вода.

Имаше моменти кога фактот дека неминовно ги чека смрт изгледаше исто толку опиплив, колку што беше и креветот на кој лежеа и тогаш ќе се стиснеа еден до друг со очајничка сензуалност, како што осуден грешник го граба своето последно парче задоволство кога часовникот покажува пет минути до извршувањето на пресудата.

Блажена да е твојата пречиста црква во која лежи твојот многуразумен богогласен органон.

Илко се загледа во Доста, па во месечината, пак во Доста, пак во месечината и почувствува дека навистина му се смее и го гледа, ама место да се уплаши или засрами, тој го собра лактот на раката на која лежеше Достината глава и оваа се најде под неговата гуша.

Сето поголемо, преостанато семејство беше околу каучот на кој лежеше Мајка.

Треба да се видат и другите причини. Можеби е во прашање почвата на која лежи куќата, но за тоа јас не сум стучњак.“

А отец Серафим задолжен за манастирската визба, наточи вино старо од повеќе години, со интересен мирис на бочвата во која лежело и им рече дека ова вино во манастирот се пие во ретки прилики, на ретки свечености, за ретки гости.

- Да, - им рече отец Серафим, - од бочвата... Бочвата во која лежи виното е малку подгорена од пожарот што го зафатил манастирот во времето на отец Никодим.

Малечките бранчиња на езерото ја заплускуваа карпата на која лежи манастирот и се слушаше нивниот тих одзвук како чукање на часовник, како чукање на срцето од свети Наум.

Зад него, околу зградата во која лежеше затворен, се слушаа пушчени истрели. ***

Којзнае до кога ќе останев во позата на ѕиркач ако не ме сепнеше некој груб непознат глас.

За жал низ клучалката ми беше на располагање само оној дел од собата во кој лежеа натрупани едно врз друго употребените делови од нашата скромна гардероба.

Во собите и коридорите поставија нови кревети во кои лежеа и по двајца, некаде и по тројца ранети.

Блескотот и во шаторите се вовлекуваше и ги лизнуваше нозете на оние извидници кои лежеа или им ги вцрвенуваше лицата.

Ти ги љубам градите кротки на кои лежи студена жолтата каверна на ноќта да ти ги покренам двете гранки безлисни Слези подлабоко од тревите под нас е сѐ жолто Се нуркаме во заедничките длабочини по смислата на оваа долга ноќ што нѐ соединува во нашата брза љубов Што сме ние двајцата што крадеме од тишината кога молчат сите прозорци жолти Дали да се вратиме во нив како сомнамбули со парче смисла во очите Или да се препуштиме затворени во ова длабоко нуркање сред ноќта што нѐ открива со една утеха за сите мртви шумови што молчат од прозорците над тревите жолти

111 Неговите портрети на минувачи, изложени - меѓу другото – на Биеналето во Венеција, во Центарот „Жорж Помпиду“ и на Шанзелизе во Париз – ја поставуваат случајноста во центарот на создавањето значење, истовремено егзалтирајќи „химна за потенцијалната и непознатата креативност, за не-признавањето на уметникот-поет кој е избришан од историјата“ (Акилe Бонито Олива).

Препуштајќи му го на случајот изборот на фотографираните субјекти, извлекувајќи ги од анонимност случајните минувачи и поставувајќи ги во центарот на вниманието резервиран само за славните, делото на Димитријевиќ претставува критика како на системот на вредности со неговите очигледно произволни хиерархии, така и на идеологиите кои лежат во основата на рекламниот дискурс и политичкиот култ на личноста: „Се обидов да најдам одреден вид на активност што ќе ми овозможи да ги надминам рамките на формалната еволуција и да се обидам фундаментално да го променам нашиот пасивен однос кон опкружувањето.

И откако ги исплака непознатите кои лежат неколку чекори од неа, Фимка стана и полека појде.

Боринка - свеќа, трепетливо свети пламенчето во планинската лединка, ту се исправува, ту потсобира, се чини ќе згасне и одеднаш пораснува и шири малендава светлина за тие, кои лежат тука, да имаат светло и човеково паметење...

И без престан благиот шум на борјето над нив да шумоли ко пеење и паметење и вечен запис врз стеблата и каменот под кој лежат ветените за кои сал дабот, чамот, кленот, карпата, ридот, парчето ’рѓосано железо и штикот скршен ќе раскажува во времињата што допрва ќе дојдат...