ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Посебно затврднато беше верувањето дека мртвите доаѓаат да пијат вода од Виданови Извори во првите шест недели по умирањето, посебно ако домаќинството не стигнеше, во тие шест недели, секое утро рано-рано да однесе на гробот на умрениот бардаче пресно налеана вода.

Некои, позанесените, одеа дури и дотаму што покрај изворите оставаа храна за своите умрени, она што најмногу сакале да јадат додека биле живи, а мајките на младите умрени девојки, покрај храната оставаа и везило и белило и црвило.

Ех, кога би бил жив Тато, и онака како што знаеше, по свое, да ги доближи веѓите, да се смршти додека се обидував да испејам некоја песна од типот „Војник одам, оф, леле, песни пеам, оф, аман, аман!“ и слични на неа.

Но, овците немале само проста задача да јадат, туку со својата присутност давале и голем придонес во растот на еколошката свест кај луѓето, всушност, биле живи книги од кои, децата, а и сите заинтересирани, можеле да го научат она што не го знаеле за овците.

Значи, како што би рекол Сартр, „оној со кого додека си бил жив не си сакал да се поздравиш, по смртта негова го славиш како Господ“.

Отткако живите членови на бендот се соочиле со податоците од филмот останале разочарани затоа што, додека бил жив Ијан, не се потрудиле сериозно да ја сфатат неговата животна ситуација, да го разберат неговиот апел за помош и да му помогнат.

Живот? Било живо, мртво се изгубило.

И се потсети на она што имаше чуено за кафезот на фараонот, кого кога го закопувале во гробницата, заедно со сите предмети што ги сакал кога бил жив, му го ставиле и кафезот со птици да му пее и во задгробниот живот.

Во бунилото во кое запаѓа Богдан се сретнува со своите умрени: мајка, татко, баба, дедо; му велат дека е добро што се вратил најпосле дома, но зошто не се вратил додека тие биле живи, да му се радуваат; го прашуваат за куќата: дали ја нашол здрава или разурната; и добро е што ја поправил, но по смртта кому ќе му ја остави? Никому?

„Јано, Јано, Јано“, и во овој миг кога таа го нурна своето лице во неговите гради за да ја убие својата гласност, знаеше дека илјада безбојни кепеци што ги родиле грешните ноќи се збираат околу нив и ја пеат химната за една Марија со друго име и само со малку поинаков вкус на жедните усни, малку пред тоа кога му рече „Немој, некој стои таму, гледај“, и кога и рече за бронзениот паметник на поетот, со бела нишка месечина на носот: „Тој не гледал ни кога бил жив од ѕвезден песок што му ги нарасил очите“, малку пред тоа кога долго не можеше да ѝ ја откопча со одвитканите прсти црната блуза...

Го барав местото кое би го одбрал да ловиш риба кога би бил жив.

„Овој долг, меѓутоа, не е спрема Сандета, туку постоел уште додека бил жив Никола Поцо“.

Но тука не виде змија. Тогаш тоа сигурно била жива змија.

Си мислам: и каменот некогаш бил жив, и водата и глината биле живи, шетале и зборувале.

Облите колкови твои се како веришки, дело од рацете на вешт уметник, папокот ти е како чаша тркалезна, никогаш без арома; утробата твоја – купа пченица, опкружена со кринови; двете твои гради – како две јаренца, близначиња на срна; вратот твој – како столб од слонова коска; очите твои – Есевонски езерца кај Ватравимските порти; носот твој – Ливанска кула, свртена кон Дамаск; главата твоја на тебе – како Кармил; а косата на главата твоја како пурпур; цар се вплел во плетенките; Оти ти рекла: положи ме како печат на срцето свое, како печат на мишката своја, зашто љубовта е силна како смрт; Оти: си ја зел за рака и таа те повела во вселената своја, во лозјето, во градините, меѓу кринови, меѓу двата нејзини колка, две веришки, две кули камени, во својата утроба, во купа пченица, па си ја познал буквата-девојка, и си го настанил семето свое во утробата нејзина ѓаволот што ја отворил за тебе, како порта што води во темен стан, во најтемна ноќ со јасни ѕвезди; Оти: си се разбудил одеднаш, пред полноќ, во прегратка на блудница жена, и си залелекал, си спискал, оти си видел дека буквата-девојка си стои негибната во клопчето од записот, невина сосем, недопрена од раката твоја страсна, и си сочинил, бргу-бргу препис на преписот; Оти: навистина си сочинил препис на преписот, со буквата девојка среде клопчето, и си ја нацртал уште поубава, и си отишол во западната одаја, и си сакал да ја оживееш, како Господ да си, оти само тој оживува и умртвува, подига и унижува; но ништо од тоа, оти буквата девојка, и сите други букви од умножението на преписот се сториле бројки, кога си го пречекорил прагот на одајата западна; Оти: си ме оставил мене, твое семе во таа утроба, и кога ме родила утробата на мајка ми, ти веќе не си бил жив, но братот мој, Лествичникот, знаел што бара новороденчето пред вратата на одајата на блудот и не ми кажал; Оти: се плашел од мене, оти од средето на писмото сум зачнат, од буква-девојка, оти сум Сказник и сказанија измислувам, и Мозаичник сум, оти скршеното го составувам; и се исплашил Лествичникот да не му го одземам првенството, па го сокрил родословието мое, да не знам кој сум и дека предодреден сум, како Сказник и Мозаичник светот на грб да го носам, на крстот мој!

Впрочем, таа ни сега не би им дала за право на своите родители кога би биле живи, иако кога е во прашање Борко, може да се рече дека стварноста ја удри од земја.

Како никогаш да не бил жив, како никогаш да не бил со тебе.

Неизвесноста ти била жива краста: колку повеќе ја чешаш, толку повеќе те јаде.

„Има луѓе што умираат праведни, има луѓе што умираат грешни”, им велеше попот: ”на праведните смртта им се јавува весела, а на грешните намуртена, страшна, лоша; луѓето се страшат од неа и затоа пред умирачката си го покриваат лицето со покривка за да не ја гледаат; смртта е како некој мајстор; турли-турли алати има: тесла, пила, секира, глето, клешти, сврдел, копан, затегач, турпија, скоби и многу други алати; најпрвин ќе зафати болниот од прстите да го разглобува со сите тие чешити алати: оди од зглоб до зглоб, и откако ќе го разглоби, почнува жилите да му ги сече, и најпосле ќе почне со секира да го мава по тилот додека не му ја земе душата; кога ќе му ја земе душата - ја носи право кај бога на поклонение, а потоа, еден ангел ќе ја шета душата открај-накрај на небото и открај-накрај на земјата за да ги види сите убавини; ќе ја носи по сите места каде што шетал човекот додека бил жив и ќе му покажува ангелот сѐ што чинел: добро или лошо; на четириесеттите дни ќе го врати човекот кај гробот и ќе му ја покаже мршата негова кај што лежела внатре; по четириесеттите дни, пак ангелот душата ја носи кај бога, и тогаш господ ќе му заповеда на ангелот да ја носи душата во рајот или пеколот; ете, затоа треба на умрените до четириесетте дни да им се пее на гробот и да им се носи задушница; со тие добрини може господ да се смилостиви и да им ги прости гревовите: зашто до четириесетте дни душата не му е пресудена на човека”.

„Драги Илија, писмото твое што си ми го испратил по човеков ми го донесе и многу се зарадвав кога научив дека си бил жив.

„Отсега ќе го носиш неговото име.

А Ведран бил еден од борците кој одамна не бил жив.

Нели ние сме предодредените да ги оживееме духовите на тие наши бесмртни претци?

Така, Шафрази кажува во едно интервју: „Сакав уметноста наполно да ја осовременам, да ја извлечам од историјата на уметноста и да и дадам живот.

“ А еден германски студент кој во 1982 година толку силно се исплашил од сликата „Кој се плаши од црвено, жолто и сино IV“ (1966-67) на Branett Newman во Националната галерија во Берлин, што во напад на бес ја удрил со тупаница, ја клоцнал и најпосле ја исплукал, подоцна тврдејќи дека самиот Њуман, кога би бил жив, во извесна смисла би го делел неговото мислење: „Чувствувам дека сега, за првпат, сликата е навистина комплетна по она што и го направив.

Тој мисли и на оние мажи, каков што е и самиот тој, кои станале полнолетни пред Стоунвол – кога бродвејскиот мјузикл сѐ уште бил жив културен облик,119 а јавната машка геј-култура сѐ уште не постоела – и кои искуството на геј-ослободувањето ги преобразило толку длабоко и неочекувано, што постепено почнало да изгледа „сосема обично што јас, од сите луѓе на светов,“ како што забележува Милер, „сум, ете, во друштво со мажи што носат ремени за кревање тегови, со прстени на брадавиците, а да биде крајно чудно, не само што сѐ уште можам да ја слушнам истата музика што ја знам уште откога бев дете туку и тоа што имало и други, многумина други такви мажи меѓу нив, кои се во истава чудна положба како мене“ (23-24).

Ако сме биле кај него не ќе сме морале да заминуваме за Гаково, Лена не ќе пиела нечиста вода од бунар, не ќе се разболела од тифус и сега ќе била жива.

Таа ука ја имав добиено од дедо ми Костадиноски, лесна му земја, всушност - тој така би рекол кога би бил жив, кога пак би лежел тука, под стреа, греејќи се на пролетното сонце, исфрлајќи тежок мраз од градите.

И види вамо! Коа ќе се врата околу ужина, ако не чуја да тажиш во куќава, глаата ќе ти поет!“

На невестата толку многу је се нажалило, гледаеќи колку девер је го љубит мажа је, брата си, от една страна, а колку мажот је го пизмел брата си, от друга, шчо му се врлила на вратот и ватила да ронит солѕи као дож, да липат и да немојт да одгоорит.

Едно време си биле двајца браќа. Дури бил жив татко им, работиле по негоата поела: кој одел на чифлик, кој со офци.

И друг го живеел тоа, дури бил жив.

Сега имам збирка што ја чувам во кутиите од ленти за машината за пишување; иако со време нивните тела се сушат и внатрешното ткиво се распаѓа, нивните форми ја задржуваат, како што, претпоставувам, тоа го правеле и кога биле живи, египетската цврстина, бидејќи заштитните лушпи им се силни, и за да влезе, смртта мора да ги крши коските.

Дор е бил жив крал ни Марко, земља била мирна, не глобеха неја Турци, не газеха неја.

Од друга страна тој лично, а веројатно и многумина од жителите на Горно Морино можат да посведочат дека белезицата му припаѓа на семејството Чардаклиеви; дека на Маре ѝ ја предала нејзината мајка уште кога била жива.

На некоја од прелистуваните страници, Мајка, низ читањето, очекуваше да се појави некое зракче светлина, некоја надеж за да излезе од лавиринтот на осаменоста, да открие каде запрел Татко кога бил жив, а каде би можел сега тој да продолжи.