ДИГИТАЛЕН РЕЧНИК НА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК

Маргина 37 71 Тој не чувствуваше никаква, дури ни само логичка врска помеѓу себе и оние што беа останале луѓе; тие му изгледаа како суштества од друг свет, уште подалечни отколку што порано - за време на животот - би му изгледале марсовците.

Старецот рамнодушно забележа дека луѓето веројатно го гледаат како тој да е човек, но тој нив ги гледа и разбира сосема поинаку.

Толе пак, да се оправда и пред Трајка, и пред власта, се фати свети Јован со убавичката му женичка Митра, која исто насила му беше дадена на Трајка од нејзините роднини, бидејќи беше останата сирачиште уште од трите години, та уште на седумнаесетте му ја дадоа на стариот ерген Брлета за пет лири пари и десет овци да му ја отворат куќичката.

Но за нивно сожаление в село беа останале десетина старци и коџабашијата Трајко.

— Браќ, бе, брак, јузбаши ефенди — му се обрати стариот мудур на младото забитче кога тоа почна да мава и на Трајко.

Гостилничарот ни ги раздели по чиниите и почека да ги отвориме за да ги полее со червишот што беше останал во тавчето.

Да беше останат насамо со неа пред половина од годините што ги имаше денес, Боге веројатно ќе беше збунет како средношколец пред матурантка.

По навик што сѐ повеќе губеше смисла или по инерција што сѐ повеќе губеше сила, уште ја ставаше искапаната врска околу вратот како износен и широк огламник, при сѐ што од вратот му беа останале само брчки од кожата и безгласниот грклан; а косата на главата му опадна пред да побели - па во очите на ненаситните колеги сѐ повеќе прилегаше на белоглав орел со одрана шија, кој уште со ноктите се држи на карпата чекајќи да се срони заедно со неа.

Последниот дел на паркот, оној од каде што почнуваше дивината, каде што патеките беа обраснати со трева и троскот, каде што од клупите беа останале изгниени штици без лушпа од боја и каде што дрвјата и грмушките се испреплетуваа во трнлив честак, низ кој се пробиваа само смокови и невестулки.

Во исто време, Гого се исправи пред проблемот да најде работа - од нешто требаше да се живее; да беше останат сам самјак, ќе се обидеше да преживее како слободен уметник; а вака, со семејство, со жена и дете на пат, не се решаваше на ризикот да зависи само од продажбата на своите слики - тој неафирмиран сликар, неговите слики непознати на јавноста, поимот продажба како мислена именка.

Ако некогаш бев останал без зборови, во решавачки миг од животот, тоа беше токму тогаш.

Од мртвата овца и од кучето, освен крвавите дамки по снегот, не беше останало ништо.

Глигор беше останат последен и беше ја ставил ногата на узенгијата, да се качи на коњот што требаше Анѓеле да јава.

Мајката и ќерката не беа останати без влага од чичето, ама бидејќи умни кучките, сфатија дека треба да бараат друг спонзор додека е време зашто парата е како водата, и така тие пак тргнаа по пазарите, сега и до Костур, да најдат маж за мајката, татко за ќерката и домаќин за куќата.

Оние излезените во полето по работа, се сретнуваа на кладенците, на поилата за добитокот, каде што намерно одеа да киснат `рженица за јажици, на бунарите во бавчите, во колибите по бостаните и итро избегнувајќи да се определат за едната или за другата страна си докажуваа едни на други дека кога-тогаш меѓу скараните ќе дојде до отворено крвопролевање, а оние, што беа останати во селото, редовниците, старите и болните, за неа дознаа од децата.

Верни преку границата, крај родната куќа во времето ни беа останале само езерските бранови, но сега обележу­ваа други значења.

А можеби и затоа зашто слабости од таков вид себеси не си дозволуваше?

Можеби тоа беше така бидејќи беше останал премногу чист и возвишен.

Тие нема пород. Кутрите во старост беа останати сами.

Така при запалени боринки се собиравме во една одаја сите што бевме останати во селото, ги одврзувавме црните шамии, врз нив ги стававме кадрата на нашите дечки и ги гледавме, им шепотевме, а тие само не гледаа и не гледаа, а ние со шепот им зборувавме и со лесен допир, со прстите им галевме образи и чела, со болно навлажнети усни им бакнувавме очи, а тие само не гледаа и само молчеа.

А долу, во приодите кон градот, сѐ што беше останато рането и убиено во минските полиња, пред пушкарниците на бункерите, со бодликава жица врзана за врат ги влечеа до местата каде чекаа војничките камиони.

Остануваа во Прењес и ги викаа мажите за да им објаснат дека победата е близу и за да биде поблизу треба да помогнат, а за давање за победата ни беа останати само душите и парталите што ги имавме врз нас.

- И веднаш потоа ми ги даде очилата, кои кој знае и кога кој лекар ѝ ги препишал, па беа останале само на едно врвче.

Таа, пак, немаше ни братче ни сестриче и со татко ѝ и баба ѝ беа останале сами.

Таа не сакаше да гледа во купот цигли, бетонски плочи, искршени предмети, што беше останал од нашата куќа.

Веднаш откако Зигмунд отиде да живее во болницата, се омажи Ана и замина со сопругот да живее во Америка.

Попладнето Клара отиде во просторијата за плетење, каде требаше да ги помине работните часови за тој ден.

Понекогаш одев кај Роза, која во најголемиот дел од годината беше на бања; во неделите секогаш се собиравме на ручек кај Зигмунд, а тој, по смртта на мајка, не доаѓаше кај мене во неделните утра.

Кога ги одвои своите усни од моите, рече: „Некогаш се прашував ‘Кој сум јас?’, и се надевав дека низ таа запрашаност ќе стигнам до одговорот за сопствената суштина која ме поврзува со сѐ што постои во универзумот - состојба до која треба да стигне секое човечко суштество поставувајќи си го тоа прашање.

Досркувајќи ја чорбата, Клара рече: „Сакам да ти се извинам.“

Ја прашав дали е гладна. Отидовме во кујната, и додека ја дојадувавме чорбата од зеленчук што беше останала од претходниот ден, таа ми раскажуваше за оние жители на Гнездо кои и натаму живееја таму.

Се свртев кон него. Додека се бакнувавме, ја вкусувавме прашината што ни беше останала на усните.

Во домот бевме останале уште само моите родители и јас.

Иако сега болката веќе ја немаше, ниту пак невидливата рана што ја имаше отворено, Клара ја забележа трагата што беше останала од нив.

Минуваа месеци по смртта на мајка, а никој не доаѓаше во домот во кој бев останала сама.

Силјан беше многу гален и од татка и од мајка, чунки од многу синои Божиној само Силјан беше останал жив, та од тоа беше гален многу и беше го ожениле уште на шеснаесет години и на седумнаесетте години му се роди на Силјана едно машко дете, му го викаа Велко.

Тепала, тепала, дури сите погани луѓе и истепала и откоа беа останале чесните, си прешла во друга земја и тамо потепала.

Врвејќи момчето со рибата шарена пред неа, ја видела и го повикала за да му ја купи.

По некоја недела беше останала жена му од Силјана сама дома и си седела во двор на ругузина, та си везела една кошула со црна преѓа, како за вдојца; си везела и си плакала за к'сметот што го имала, дека без домаќин останала.

- Не ќе жалав толку, Боженце - си велела со жалосен глас - за Силјана мој ако беше умрел оовде, барем гробнината ќе му ја знаев и свеќа ќе му палев, ами како да не жалам и да не плачам коа в море може да се удаи одејќи на тој пусти аџилак.

Се преправала на жена, на мачка, на јаре и друго.

Беа останати зборови од онаа вечер и тој сега ги изнаоѓаше нив.

Но, рожбата на онаа набиена темничина, која знаеше и толку да уплаши за веќе да не постои никаков завет, зад кој би можело подлабоко да се засолне, тоа животинче, што сега ќе беше уште една жртва на сета расплисната и ненаситна глад, што се клештеше со своите завивања по сета снежна пустелија надвор, ако не беше неговата врата, тој долгоушко, со своите кревки, растреперени високи ножиња, не можеше толку бргу да го заборави оној, што беше останал да крчи од другата страна на вратата.

Ги присобра уште ситните деланки кашкавал, што беа останати во крпата, во која еднаш имаше цела полутина од питата, а после го донесе тука и шеќерот, што беше преостанат во една метална кутија и реши дека сета таа храна може да му стаса сила-сила за уште два полугладни дена.

Во сандакот му беше останат само уште еден сомун леб, стврднат и начнат на едниот раб, а во другиот агол стоеја уште пет сотни компири.

Уште во детството, имаше малку луѓе во селото, што беа останати живи за да го паметуваат тоа, заминал Језекил првопратено на туѓина со некоја тајфа, сонувајќи и тој, како и сите други мажи во селото, со својата детска главичка, дека во тој свет, што пукнал пред него под пролетното небо, ќе изнајде и за себе нешто што ќе му биде доста за да го израдува и за да го прерани, дека ќе успее да сработи со своите вредни рачички за себе и за своите дома.

Ги ѕидаа, тие нови куќички, во еден прекрасен ред, се радуваа заедно со дечињата, што беа останати без куќи во оние неколку воени ноќи, така што веќе беа одвикнати да имаат своја дома, а сега од утро до мрак стоеја крај нивното градилиште и гледаа како никнат нивните нови куќички со своите чудно умни и не според возраста загрижени очи, а после очите на сите мајстори им солзеа, заедно со придушениот плач, измешан со бранливата и надојдената во сапови смеа, на тие дечиња, додека им помогнуваа да се населат.

Од сандакот ја извади половината од храната, што му беше останата.

А тој, во Битола, беше останат од немајкаде.

Сосетката на седиштето ѝ даде запалка и ја замоли за една од малкуте цигари кои ѝ беа останале суви.

Акакиј Акакиевич дотрча дома сосема ошумоглавен: косата, што сѐ уште му беше останала во неголемо количество на слепоочниците и на тилот, беше сосема разбушавена; бокот, и градите, и целите панталони му беа во снег.

Заразена од нивниот мир, Марија се стутка на седиштето и му се препушти на дождот кој тропкаше по стаклата од прозорците.

Немаше пљачки. На подот беа останале само книги со истуткани хартиички, лепаци, ножички, моливи и гуми - доста ситни остатоци од голем нескротлив неред.

Кај некои од нив тоа што беше останало од детството, и се развиваше во посилно битие од другото, накалеменото, успеваше да се помести во минатото и да ја објави битката на спасот. Битката на пробудениот јаничар.

Климент Камилски не успеа, како што предвидуваше неговиот професор од Сорбона М.П. Фоконе (M. P. Faucaunnet), со својата докторска дисертација За психологијата и однесувањето на детето, на балканското посебно, еден ден да биде посебен прилог за моделирање на педо-психолошкото влијание и движење во неговата земја и пошироко на Балканот.

Но Камилски не мислеше да ја шири оваа дебата, сакајќи и тој, како Татко, на крајот да ја завршат својата мисија, да ги опфатат и другите планирани и замислени ориентализми, се разбира, оставајќи простор, на некој посебен кој би го оправдал заедничкото внимание!

Книгите го губеа поранешното значење, голем дел од нив престанаа да живеат, освен неколкуте во кои беше останала пепелта од испушените цигари врз страниците каде беше задржано Татковото фениксовско присуство.

Проловите - му падна ненадејно на ум - беа останале во таа состојба.

Но, залудно беше, не можеше да се сети: ништо не беше останало од неговото детство, освен една серија од силно осветлени таблоа, што се појавуваа без заднина и беа речиси неразбирливи.

Се нафрлија на дуќанот од Цветко и искупија сѐ што имаше внатре за јадење и за куќни потреби; страсните пушачи што беа останати без тутун, по две цигари редеа в уста за да се наситат; рошкаа луѓето низ дуќанот, претуриваа низ сѐ што ќе најдеа: отвораа сандаци, вреќи, кутии; искупија сѐ што им требаше и не требаше; дуќанџијата Цветко го молитуваше бога пак да даде дожд.

Во селата беа останати само жените: мажите им беа на Солунскиот фронт.

За среќа, беше останала по некоја книга уште од гимназиските денови, па имаше што да се прочита.

Таму беше останала самата тага на самотијата, душата на Мајкината тишина, бездруго задржана на прелистуваните страници од Татковите книги.

Книгите си беа останале со последниот, непроменет, Татков распоред, ослободувајќи нови, непредвидливи значења што ги наложуваше балканската историја.

Во неа, со најмногу живот, беа останати Татковите книги, со неговиот непроменет распоред.

Тогаш ги гледавме последните советски филмови кои беа останати бескрајно да се вртат, дури и кога Тито се скара со Сталин.

Знаеше добро дека настаните со откривањето на заборавените знамиња не беа останале без последици во Татковите размисли.

Потоа, природно, прикаската се оддалечува од Утрото, од Еда Бранов од Струмица, но вреди да се сослуша до крај овој унер од човек: „А јас три години потоа на правина бев останат без работа.

Една вечер, Марија беше останала доцна во ноќта со Мајка, со Signora, како што ја ословуваше со италијанскиот што го знаеше.

Силјан беше многу гален и од татка и од мајка, чунки од многу синови Божинови само Силјан беше останал жив, та од тоа беше гален многу и беше го ожениле уште на шеснаесет години и на седумнаесетте години му се роди на Силјана едно дете машко, му го викаа Велко.

По некоја недела беше останала жената му на Силјана сама дома и си седела во двор на ругузина та си везела една кошула со црна преѓа, како за вдовица; си везела и си плакала за касметот што го имала, дека без домаќин останала.

Праќаше абери да се сретне со познатите на кои можеше да им верува, го побара и Каламатија кај кого беше останала благајната со народните пари со кои беше и тој задолжен, но набрзо сфати дека многу работи се измениле додека беше отсутен па речиси неволно заклучи дека за жал нивната Организација потсетува на откачена карпа што се тркала од Исарот и никој веќе не може ниту да ја запре ниту да управува со нејзиното паѓање.

„Мислеше дека сум парампарче...

Сигурно беше останала намерно...

„Ах! рипна... Еве си најпосле!

На жиците беа останати само „ми“ и „сол“. По неколку мига, одлетаа и тие.

Беше стиgнало едно друго време во Турција, но Цариград беше останал со истата душа, како во татковото време.

Во градот беа останале неколку еврејски семејства главно на припадници во Отпорот кои ги избегнаа концентрационите логори.

Се стресе, забави чекор, и се чини дека целото тело и го споплавија мравки, на челото почувстува ладна пот, нозете и се прекршија во колената и со сета сила што и беше останала, полека се сврте со целото тело.

Дури ми даде цел нов комплет есцајг кој ѝ беше останал како дупликат од свадбените подароци.